Mükərrəmoğlu M.

YUNESKO Lətif Kərimovun 100 illiyini qeyd edəcək

Röya Tağıyevanın “Lətif Kərimov fenomeni” kitabının da həmin tədbirdə təqdimat mərasimi keçiriləcək
Əvvəlcə bu kitabın müəllifi haqqında. Röya Tağıyeva sənətşünaslıq elmləri doktorudur. Uzun illərdir ki, Lətif Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinə rəhbərlik edir. Azərbaycan xalçası və dekorativ tətbiqi sənətlə bağlı beş kitabın müəllifidir. Röya xanım bu yaxınlarda muzey işinin inkişafındakı xidmətlərinə görə İKOM-un “Şərəf nişanı” ordeninə, Rusiya Federasiyasının Mədəniyyət və Kommunikasiya Nazirliyinin fəxri fərmanına layiq görülmüşdür.
Onun sayca 6-cı olan yeni kitabı milli xalça sənətimizin inkişafında misilsiz xidməti olan, akademik Lətif Kərimovun həyat və yaradıcılıq yoluna həsr olunmuşdur. “Lətif Kərimov fenomeni” bu böyük xalça ustasının 100 illik yubileyinə həsr edilmişdir. Bu kitab möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin bu ilin oktyabr ayında Lətif Kərimovun anadan olmasının 100 illiyinin keçirilməsi haqqında sərəncamı əsasında Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin sifarişi ilə çap olunmuşdur.
Bütün mənalı ömrünü, yaradıcı istedadını milli xalçaçılıq sənətinə həsr etmiş bu fenomen şəxsiyyət nəinki ölkəmizdə, beynəlxalq aləmdə tanınmış xalça ustasıdır. Lətif Kərimov 1906-cı ildə Şuşada dünyaya göz açmış və elə uşaqlığından bu sənətə böyük maraq göstərmişdir. Röya xanım yazır: “Lətif altı yaşında olanda ailəsi İranın Məşhəd şəhərinə köçdü. Onlar burada Şuşadan köçənlərin məhəlləsində yaşayırdılar. Məşhəd məktəbində Lətif Kərimov o təhsili aldı ki, onsuz gələcək yaradıcılığını təsəvvür etmək çətin olardı. Bu, klassik şərq təhsili olan kalliqrafiya idi”.
Lətif Kərimovun həyatının Məşhəd dövrünü yaradıcılığının formalaşdığı dövr kimi qiymətləndirən müəllif onun Azərbaycan muğamlarını, klassik ədəbiyyatını dərindən öyrənməsini gələcək yaradıcılığı üçün mühüm əhəmiyyət daşıdığını xüsusi olaraq qeyd edir. Röya xanım yazır ki, Lətif Kərimov Azərbaycana qayıdana qədər artıq xalçaçılıq sahəsində böyük şöhrət qazanmışdı. 1929-cu ildə Azərbaycana qayıdan Lətif Kərimov bir il sonra “Azərxalça” Birliyində əvvəl Şuşada, sonra Tbilisidə və Bakıda tərtibatçı rəssam işləyir. O, bütün istedad və bacarığını Azərbaycan xalçasının təkmilləşməsinə sərf edirdi.
Kitabda Röya xanım onun sənət dünyasının çox maraqlı məqamlarını oxucuya çatdırır. Müəllif haqlı olaraq Lətif Kərimovu Azərbaycan xalçaçılıq elminin banisi sayır və öz elmi araşdırmaları ilə bunu təsdiq edir.
Kitabda deyilir: “İndi dünyada heç kim nə qeyri-ciddi tədqiqatçı, nə bir diletant onun Azərbaycan xalçasına verdiyi yeddi xalça məktəbinə — Quba, Şirvan, Bakı, Qazax, Gəncə, Qarabağ və Təbriz məktəblərinə zərrə qədər şübhə ilə yanaşa bilməz”. Müəllif qeyd edir ki, Lətif Kərimov hədsiz sayda unudulan, itirilmiş milli ornamentləri, Azərbaycan xalça kompozisiyalarını bərpa etdi.
Müxtəlif beynəlxalq və yerli sərgilərdə bu müqtədir sənətkarın əsərləri əsasında işlənmiş xalçalar həmişə tamaşaçıların böyük diqqətinə səbəb olmuşdur. Müəllif bu sərgilərdən bir neçəsi barədə məlumat verir. Eyni zamanda Lətif Kərimovun xalçaçılıq elminin inkişafında rolunu da geniş təhlil edir, onun bu sahədə çap etdirdiyi kitabların əhəmiyyətindən danışır. Röya xanım yazır: “Onun fenomenini bu gün də sona qədər açmaq, aydınlaşdırmaq mümkün deyil, gələcək nəsillər onun yaradıcılığına dönə-dönə müraciət edəcəklər”.
Röya Tağıyevanın bu kitabında böyük sənətşünas alim, xalçaçılıq sənətinin korifeyi olan bu insan haqqında çox həqiqətlərdən danışır. O, hətt bu böyük ustadın yaradıcılıq prinsiplərinə toxunaraq qeyd edir ki, “bu prinsip varlığın Allahın, Böyük Azərbaycan xalça sənətinin digər bədii müəmmaların səsini dinləməkdir.”
Müəllif son olaraq yazır ki, Lətif Kərimov bu gün, sabah və həmişə Azərbaycan dili, Azərbaycan muğamı, Azərbaycan poeziyası və Azərbaycan xalçası kimi qəlbimizdə yaşayacaqdır.
Çox maraqlıdır ki, Röya xanım Lətif müəllimin həyat yolunu əks etdirən çox nadir fotoları tapıb kitaba yerləşdirə bilmişdir. Onu dostlarının, yoldaşlarının, sənət adamlarının və qohumlarının arasında əks etdirən bu fotolar əslində tarixdir, bizim tarixin çox qiymətli anlarıdır.
İllüstrasiya kimi burada əks olunan xalçalar isə özgə bir aləmidir. “Əlşan”, “Ləçək-turunc”, “Saxsıda güllər”, “Pambıq”, “Sütunlu ləçək”, “Nəsimi”, “Vaqif”, “Səfiəddin Urməvi”, “Mehrabi-Əcəmi”, “Nəvə-nəticəli buta” və “Nizami” adlı eskizlər və onlar əsasında hazırlanmış xalçaların rəngli fotoşəkilləri oxucuda xüsusi maraq doğuracaq.
Həmçinin kitabın sonunda akademik Bəkir Nəbiyev, sənətşünaslıq namizədləri Lalə Kazımova və Sürəyya Ağayeva, xalçaçı rəssamlar Eldar Mikayılzadə və Cavanşir Əliyevin Lətif Kərimov haqqında fikirləri onun şəxsiyyətini və sənətinin elmi mahiyyətini dərk etmək baxımından çox maraqlıdır.
Və nəhayət, yanvarın 22-də YUNESKO-nun Fransadakı qərargahında bu böyük sənətkarın 100 illiyi ilə bağlı keçiriləcək tədbirdə bu kitabın təqdimatı olduqca əhəmiyyətlidir. Bu tədbirlərdən sonra Azərbaycan xalçasına həsr olunmuş IV beynəlxalq simpozium milli xalçaçılıq sənətimizi dünya miqyasında tanıtmaq, “Azərbaycan xalçası” məfhumunu təsdiqləmək baxımından olduqca böyük əhəmiyyət daşıyacaq. Bütün bu nailiyyətlərimizdə Lətif Kərimov irsinin çox önəmli rolu vardır.

Xalq qəzeti.-2006.-29noyabr.-S.5.