Mehdixanlı T.
Azərbaycan teatr, kino
sənəti tarixində şərəflə xidmət
göstərən ifaçılar çox olub. Onların əksəriyyəti
seçdikləri peşənin cəfalarına dözüb orijinal rolları ilə
tamaşaçı rəğbəti qazanıblar. Belələrindən biri də
Nəcibə Məlikovadır. O, artıq 14 ildir ki,
səhnəyə, ekrana əlvida deyib. Amma
məharətlə, ustalıqla yaratdığı obrazlar dönə-dönə yad
edilir. "Ögey ana"da Dilarə, "Əhməd
haradadır?"da Nərgiz xala rolları ekran yaradıcılığında
özlərinə layiqli yer tutublar.
N.Məlikova səksən beş il əvvəl Bakı
şəhərinin Buzovna kəndində dünyaya göz açıb. Dövrün,
mühitin çətinliklərinə baxmayaraq, təhsilini davam
etdirmiş, peşə seçimi istəyinə çatmışdı. Teatr
fəaliyyətinə 18 yaşında başlamış, ilk dəfə oynadığı
epizodik rolu tamaşaçılar alqışlamışdı. O, bu nailiyyətdən daha da
həvəsləndi. Hazırkı Mədəniyyət və
İncəsənət Universitetinin kino və teatr aktyorluğu
fakültəsini başa vurandan sonra müxtəlif teatrlarda və
"Azərbaycanfilm" kinostudiyasında çalışdı. Lirik, komik,
xarakterik rolların mahir ifaçısı kimi tanındı. M.F.Axundovun
"Lənkəran xanının vəziri" tamaşasında Şölə xanım,
H.Cavidin "Şeyx Sənan" əsərində Xumar,
M.S.Ordubadinin "Qılınc və qələm" pyesində
Safiyə xatun obrazlarını ustalıqla yaratdı. Lakin oynadığı Xuraman rolu
(S.Vurğun, "Vaqif") ona daha çox şöhrət bəxş etdi.
Unudulmaz aktyor, rejissor Adil İsgəndərov deyərdi ki,
Nəcibə xanım ona təklif olunan rolun mahiyyətinə,
mənasına, məntiqinə baş vurmağı bacarır. İstər
məşqlər zamanı, istərsə də səhnədə
özünün mövcudluğunu unudur, obrazın ovqatı, həyata baxışı ilə
yaşayır. Əsərdən məlum olduğu kimi, Xuraman kövrək
ürəkli, incə qəlbli, həm də aristokrat ömür yaşayan
xanımdır. Ancaq onu bədbinləşdirən, niskilli qoyan
cəhətlər də var. Xuramanı narahat edən,
düşündürən daxili niyyətlərini, istəklərini,
hətta peşmançılığını da aktrisa Nəcibə Məlikova inandırıcı
şəkildə tamaşaçılara çatdıra bilmişdir. Bəziləri
Nəcibə Məlikovaya "Xuraman xanım" deyə
müraciət edərdi. Çünki o, bu rolu inandırıcı, mənalı oynamış,
yana-yana yaşamışdı. Xuramanxarakterlilərin ümumiləşmiş obrazını
yaratmışdı.
Nəcibə Məlikova "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında
xeyli rollara çəkilib. Ancaq onların arasında ikisi daha baxımlı,
yaddaqalımlı olmuşdu: "Ögey ana"da Dilarə, "Əhməd
haradadır?"da Nərgiz xala obrazları bu gün də saf düşüncəli
qadınlarımızın prototipi kimi baxılır, sevilir və tərbiyəvi
əhəmiyyət daşıyır. "Ögey ana" bədii filminin
əsas qəhrəmanlarından biri İsmayıldır (mərhum Ceyhun
Mirzəyev). Onun anası vaxtsız, yaşının erkən çağında dünyasını
dəyişib. Ögey anasının (N.Məlikova) da həyat yoldaşı
rəhmətə gedib. Taleyin qisməti ilə indi onlar bir
ailədə, bir evdə yaşamaq zorunda qalıblar. İsmayıl çılğın,
emosional, dəlisovdur. Doğma anasını əvəz edən
"ananı" istəmir. Hikkəsini, hirsini vaxtaşırı ona bildirir.
Amma ögey ana dözür, onunla nəvazişlə rəftar edir, hətta
iradlarını da deyirdi. Bu nüanslar tamaşaçıları kövrəldir, sarsıdır. Ümumi
nəticə isə belə yadda qalır: "ögey ana da doğma ola
bilər.
İncə zövqlü, istedadlı aktyor və rejissor, mərhum Ceyhun
Mirzəyev yaradıcılığının ən məhsuldar dövründə də
"Ögey ana" filminin lentə alınan günləri xatırlayardı.
Yenə də yaratdığı İsmayıl obrazı kimi bəzən sıxılar,
küsər, bəzən də aqressiv olardı. Ondan eşitdiklərimizi
hələ də unutmamışıq: - Ömrümün son anına qədər üç
adamın mərhəməti, qayğısı, yaxşılığı yadımdan çıxmaz. Birincisi,
anamdır, məni bu işıqlı dünyaya gətirib, yeriş öyrədib, söz anladıb.
Körpə vaxtlarımdan atadan yetim qaldım. Anam həm də ata
əvəzi oldu. Məni sınmağa, əyilməyə qoymadı.
Gecə-gündüz işlədi, tər tökdü, evimizə çörək, qazanc
gətirdi, məni oxutdurdu. İkinci şəxs "Ögey ana"
filminin quruluşçu rejissoru Həbib İsmayılovdur. O, aylarla ardımca
gəzdi, oxuduğum məktəbə, İçərişəhərdə
kirayədə qaldığımız mənzilə gəldi. 12 yaşımda
məni kinoya çəkdi, yaxın-uzaq ellərdə tanındım. Oynadığım
İsmayıl rolunu ekranda görən dünya şöhrətli kinorejissor Sergey
Bondarçuk yazmışdı: "O uşaq kamera qarşısında öz taleyini oynayıb. Bunun
üçün də hər bir kadr - onun sözü, müraciəti, küsüb-barışması
təbii, inandırıcıdır".
Üçüncü şəxs isə doğma anam qədər mənə qayğı
göstərən, diqqət yetirən Nəcibə xanım
Məlikovadır. Filmdə göründüyü kimi, mən onu ana kimi qəbul
etmirəm, incidirəm, küsdürürəm. Hətta ona "ögeysən,
səndən mənə ana olmaz" deyirəm. Lakin o,
yenə məni çox istəyir. Gündəlik dərslərimlə
maraqlanır, yaxşı oxumağa həvəsləndirir. Elə ki
çəkiliş dayanardı, Nəcibə xanım məni köksünə sıxardı,
üzümdən öpərdi, saçımı tumarlayardı, ögey ananın doğmalığı başlayardı.
Ona "sən ikinci anamsan" - deyərdim. İnsan edilən
yaxşılıqları, gördüyü qayğını unutmamalıdır...
Tanınan kinoşünas, əməkdar incəsənət xadimi Aydın
Kazımzadənin bu fikri ilə çoxları razıdır: "Əgər
Nəcibə xanım Məlikova ömründə tək bircə
"Əhməd haradadır?" (quruluşçu rejissor Adil
İsgəndərovdur) filmində Nərgiz xala roluna
çəkilsəydi, yenə kino tariximizdə nüfuz qazanardı". Bu
obrazı yaratmaqda Nəcibə xanımın bəxti üzünə gülmüşdü. Yoxsa
işinə qarşı həddən artıq tələbkar, yüz ölçüb, bir
biçən mərhum Adil İsgəndərovun ağır sınağından çıxa
bilməz, onun etimadını qazanmazdı. Eyni zamanda o, məharəti,
istedadı sayəsində də oynadığı rolu
sənətbilərlərə sevdirmiş, populyarlıq
zirvəsinə ucalmışdı. Ekran əsərində Nərgiz xalanı
görənlər bir anlığa onu həyatda canlı kimi təsəvvür
edirlər. O, sərt, sözübütöv, ciddi xarakterə malik insandır.
Lakin kövrək, qayğıkeş anadır. Övladlarının xoşbəxtliyi uğrunda
əzablara qatlaşmağa hazırdır. Onun tərəfmüqabilləri ilə
rəftarı, söhbətləşməsi də yaddaqalımlıdır.
"Əhməd haradadır?" tammetrajlı bədii filminin dünya
miqyasında tanınmasında unudulmaz aktrisanın xidməti çox olmuşdur.
"Bakının işıqları" (Mirvarid), "Aygün" (Aygün), "Arşın
mal alan" (Cahan xala), "Üzeyir ömrü" (Xan qızı Natəvan)
bədii filmlərində oynayan xalq artisti, səhnə və
ekran sənətkarı Nəcibə xanım Məlikova xeyli
müddətdir dünyasını dəyişib. Ögey oğlu İsmayıla - Ceyhun
Mirzəyevə qovuşub. Amma unudulmayıb, dönə-dönə xatırlanır,
yad olunur. Bu günlərdə kino, teatrsevərlər,
ədəbi ictimaiyyət onun 85 illik yubileyini
təntənə ilə qeyd etdilər. Bir daha "Ögey
ana"nın doğmalığı göz önündə, xatirələrdə canlandı.
Azərbaycan.- 2006.- 4 noyabr.- S. 8.