Mətin
R.
«Xanəndə, əsgər kimi, hər zaman oxumağa hazır olmalıdır»
Səkinə Ismayılova:
«Indi gənclərin çoxu hardan rahat
pul gəlir, ora gedir»
Deyirlər, gözəl ifalar xanəndənin məharətindən doğur.
Bu məharət sahiblərindən gözəl
ifaları dəfələrlə
dinləmişik. Azərbaycan muğamatının
gözəl ifaçıları həmişə olub, indi də var. Müsahibimiz həmin mahir istedad sahiblərdən
biri - respublikanın xalq artisti Səkinə
Ismayılovadır. Qadın xanəndələr
arasında özünəməxsus
ifası ilə seçilən, muğamı dəstgah şəkilində oxuyan qadın xanəndəmizdir
Səkinə xanım.
Onunla muğamın sirlərini tədris etdiyi Mədəniyyət və
Incəsənət Universitetində
görüşüb söhbətləşdik.
- Azərbaycanda sizi tapmaq müşkül işə
çevrilib. Tez-tez xaricə qastrol
səfərlərinə gedirsiniz...
- Xarici səfərlərdə
milli musiqimizi təbliğ edirik. Ilk dəfə xaricdə,
1983-cü ildə Fransada olmuşam. Düz 45 gün Fransada
qaldıq. Qana və Kanpala
şəhərlərində folklor
musiqisi festivalı keçirilirdi. Həmin festivalda mənimlə
birlikdə rəhmətlik
Məmmədbağır Bağırzadə,
Şəkidən məşhur
balaban ustası Ələfsər də iştirak edirdi. Təsəvvür edin, festival hər
gün Azərbaycan muğamı ilə açılıb-bağlanırdı. Elə o zamanlar
Avropada muğama qarşı böyük diqqət
vardı. Ondan sonra ildə
heç olmasa, bir dəfə Fransaya konsertə dəvət alıram. Təxminən 35 dövlətdə, qitələrin hamısında olmuşam. Səfərlər həm şəxsi
olur, həm də Mədəniyyət
Nazirliyinin xətti ilə.
- Bu gün bir çox gənclər gileylənirlər ki, yaşlı nəsil onların xaricə getməsinə imkan vermir.
- Bu, bizdən asılı məsələ deyil. Kimin haraya getməsini nazirlikdən özləri müəyyənləşdirirlər. Onlar yəqin bilirlər ki, kimi hara
göndərmək lazımdır.
Çünki xaricə gedib, ölkənin adını və musiqisini təbliğ etmək, onlara asan görünməsin.
Bu, çox məsuliyyətli
işdir. Ikincisi də gənclər
hələ sənətlərini
öyrənirlər. “Muğam” müsabiqəsi, özünüz də gördünüz ki, böyük
səs-küyə səbəb
olub. Baxırsan ki, bu gün
gözəl oxuyanın sabah ya
səsi işləmir, ya da ifası
alınmır. Doğrudur, səsi qorumaq
lazımdır, amma əsl xanəndənin səsi səngərdəki
əsgər kimi hər zaman oxumağa, muğamın hər guşəsini “sökməyə” hazır olmalıdır.
- Siz sənətə
gələndə qadınların
səhnəyə gəlməsində
böyük problemlər vardı. Nə yaxşı,
Bülbülə kəndi kimi bir yerdə
sizə oxumağa imkan verdilər?
- O dövrdə qızların müğənnilik sənətinə
üz tutmasını ailədə sevinclə qarşılamırdılar. Çünki valideynlər uşaqlarının
daha ciddi peşə seçməsini istəyirdilər. Mənim arzum
isə hüquqşünas olmaq idi, buna
görə dərslərimi
də yaxşı oxuyurdum. Amma mənim bir
musiqi müəllimim vardı, Vidadi Xəlilov.
O, dedi ki, sənin gözəl səsin olduğuna görə, mümkün deyil ki, gedib
hansısa başqa peşəni seçəsən. Onun sözü məni hüquqşünas olmaq arzusundan döndərdi. Valideynlərimi güc-bəla ilə
yola gətirib, razılıqlarını aldı. Yadımdadır ki, təzə-təzə
tanınırdım, böyük-böyük sənətkarların diqqətini
cəlb etmişdim. Rəşid Behbudov kimi korifey
sənətkar Rafiq Babayevi Bülbüləyə, bizim evə göndərmişdi ki, “Rəşid müəllim sizi öz teatrında
gözləyir”. Yəni istedadlı
uşaqlara dahilər qayğı göstərirdilər, özləri çağırırdılar. Amma indi tərsinədir.
Gənclər özləri gedib
yalvarır ki, mən səhnəyə gəlim.
- Bəlkə də ona görə, o vaxtlar ortalığa ən istedalılar seçilib çıxırdı. Amma indi maliyyənin hesabına hamı səhnəyə
axışır...
- O da var. Digər tərəfdən gənclər
asan yolu tutmağa meyl edirlər.
Bu gün muğam
sinfini bitirən 30 tələbədən 1-2-si muğamın
dalınca düşür. Çoxu gedir, hardan rahat
pul gəlir, harda yaxşı qazanc
var ora. Dindirəndə deyirlər ki,
ehtiyacımız var. Bəs bizim ehtiyacımız olmayıb? Bizim də ailəmiz
var, pula ehtiyacımız var. Ola bilsin, istədiyimi
əldə edə bilməmişəm, amma qismətimdə nə varsa, onu da
əldə etmişəm.
Öz tamahımıza qarşı çıxmışıq. Muğam sənətinin ağır
yükünü daşımışıq. Bu, çox çətindir.
Şükür edirəm ki, vaxtında yüngül qazancın dalınca getmədim. Amma dövlətim də
sağ olsun ki, mənim əziyyətimi qiymətləndirib.
Əsl sənət olandan sonra güzəran da qazanmaq olur.
Əsl sənəti zibilliyə atsan, orda brilyant
kimi parlayıb özünü göstərəcək.
Yenə də çəkdiyin əziyyətin bəhrəsini
görəcəksən. Amma indikilər,
istəyirlər hər
şeyi bir anda əldə etsinlər. Bir məsəl də
var ki, “tez alışan tez
yanar”. Görün, nə qədər
ifaçılar bir-birini əvəz edir. Inanın nə adları, nə də soyadları yadda qalır. Yenə də bir sorğu keçirilərsə, əsl musiqinin daşıyıcıları kimi bir-iki sənətçinin adı çəkiləcək.
- Sizə elə gəlmir ki, musiqinin ucuzlaşmasına, sənətin səviyyəsinin
aşağı düşməsinə telekanallar baisdir?
- Təbii ki, gündə efirə çıxsalar da zamanın
ələyindən keçə
bilmirlər. Elin gözü tərəzidir.
Kimin kim
olduğunu, kimin hansı istedad sahibi
olduğunu xalq gözəl bilir. Bilirsinizmi, burda maddiyatın da rolu var. Amma
pul heç vaxt
sənətə qalib
gələ bilməz.
Baxın, bu gün Səkinə
Ismayılovanın klipi yoxdur. Məgər Səkinə Ismayılova
tanınmır, sevilmir? Heç klipə ehtiyacım yoxdur. Elə mənim oxuduğum
hər mahnı özü klipdir də.
Mənim ifamı dinləyən adam
elə həmin klipi özü təsəvvür
edir. Şövkət Ələkbərovanın, Rəşid Behbudovun, Bülbülün klipi olub? Amma onları xalq bu gün də
sevə-sevə dinləyir.
- Tələbələrinizin səviyyəsi sizi qane edirmi?
- Təbii ki, qane edəni də var, etməyəni
də. Elə bizim dövrümüzdə
də belə olub. Məktəbi qurtaran 30 tələnin
30-u da xanəndə olsaydı, o zaman seçim aparmaq olmazdı
ki. Əgər 30 tələbənin arasından 5-6 xanəndə çıxırsa, bu da
böyük göstəricidir.
Amma indi gözəl səsi olanların məktəbə daxil olmalarında da böyük problem yaranıb. Bu da test üsulu ilə
imtahanların olmasıdır. Görürsən ki, gözəl səsi olan uşaq test imtahanından kəsilir. Amma bir balaca səsi olan imtahandan keçir. Belələrinə də dərs
keçəndə yoruluruq.
Xanəndə üçün səs daha önəmlidir. Istedadı olan gənclərə tarix və ya
coğrafiya fənnini bilməməsi o qədər
də böyük qəbahət deyil. Axı, həmin adama Allah-təala gözəl istedad verib.
- Deyəsən, dərsləriniz
sizi yorur?
- Çünki işim çoxdur. Hər dəfə tələbələrlə
bu qədər məşğul olmaq, təbii ki, enerji istəyir. Mənim işim təkcə tələbə yetişdirmək
deyil ki. Qastrol səfərlərim də
çox olur. Digər tərəfdən müəllimliklə
ifaçılıq bir araya sığmır. Elə ifaçı var ki,
həyatını sırf pedoqoji fəaliyyətə
həsr edir. Mən müəllimliyə tələbələrimin
arzusu ilə gəlmişəm.