Mehdixanlı Telman
Yaxın
günlərdə 2500 yaşı qeyd edilən Gəncə şəhərinin
abadlığına, tarixi abidələrinin bərpasına, yeni yaşayış massivlərinin
salınmasına əmək sərf edənlərdən biri də Fərman
Həsənqulu oğlu İmamquliyev olmuşdur.
F.İmamquliyev 80 il əvvəl Gəncə şəhərində
dünyaya göz açmışdı. Çətinliklərə, ehtiyaclara baxmayaraq orta təhsilini
başa vurub Tbilisi şəhərində Dəmiryol Nəqliyyat Mühəndisləri
İnstitutunun inşaat fakültəsinə daxil olmuş, bir il orada oxumuş, müəllimlərinin
hörmətini qazanmış, əlaçı tələbə kimi tanınmışdı. Amma
gözü yolda, qulağı səsdə qalmışdı. Doğma vətəndən
ayrılıq ona zillət verirdi. Nəhayət, o, 1944-cü ildə köçürmə
yolu ilə Azərbaycan Sənaye İnstitutunun memarlıq-inşaat fakültəsinə
keçmiş, təhsilini burada davam etdirmişdi. İkinci kursda oxuyarkən
"Sumqayıt şəhərinin giriş darvazası" layihəsi müsabiqəsində
üçüncü mükafata layiq görülmüşdü.
Gənc Fərman haqqında eşitdiyi bir çox
tarixi-memarlıq abidələrini Bakıda gördü. Boş vaxtlarında saatlarla
İçərişəhəri gəzib-dolaşardı. Möhtəşəm "Qız
qalası"nın qənşərində dayanıb, bu sənət nümunəsinə
baxardı. Ürəyi qurmaq, yaratmaq, tarixi ənənələri
yaşatmaq, yeni memarlıq elementləri tapmaq həvəsi ilə döyünərdi.
Tədris vəsaitləri ilə kifayətlənməz,
əlavə ədəbiyyatlar oxuyar, dünya memarlıq nümunələri
ilə məlumatlanardı. 1949-cu ildə ali təhsilini başa vurub
doğma Gəncəyə qayıtdı. Memarlıq-Layihə İdarəsində
əmək fəaliyyətinə başladı. Dəmiryol idarəsinin,
musiqi məktəbinin, Gəncə Dram Teatrının və
başqa binaların yenidənqurma, memarlıq işlərini ona tapşırdılar. O da
üzərinə düşən vəzifənin öhdəsindən layiqincə
gəldi.
1951-ci ildə Gəncə şəhərinə baş memar təyin
olundu. Bu vəzifədə işlədiyi illər ərzində
baş plana əsasən şəhərin sənaye müəssisələrinin
tikilməsi, Yeni Gəncə, Xarabayeri, Gülüstan, Mahrasabağı,
Sadıllı, ümumiyyətlə, Gəncənin görünüşünü dəyişdirən
digər binaların yaranmasında bilavasitə iştirak edib. Şəhərin
şimal-şərq qovşağına əsasən Aliminium zavodu, 3 saylı
tikinti tresti daxildir. Qərb sənaye qovşağı isə
Maşınqayırma, Çini qablar, Sənaye-rabitə, "Billur"
zavodları və Qənnadı fabriki müəssisələrini cəmləşdirir.
Şəhərdə hər hansı mühəndis qurğularının tikilməsi,
eləcə də küçələrin abadlaşması, yaşıllaşması, bədii
tərtibat işlərinin görülməsi memar əməyinin, nəzarətinin
bəhrəsidir.
Nizami məqbərəsi, Hacı Vaqifin türbəsi,
inzibati meydanın və Şah Abbas məscidi ətrafının
abadlaşdırılması, Xatirə parkının salınması, bulaqların tikilməsi,
Mirzə Şəfi Vazehin, Füzulinin heykəlləri, İkinci Dünya
müharibəsində həlak olan gəncəlilərin şərəfinə
xatirə kompleksi, şəhər körpülərinin
məhəccərləri onun layihələri əsasında
yaradılıb. 1961-70-ci illərdə Şah Abbas məscidi ətrafında,
şəhər istirahət parkında, inzibati meydanın yenidən
qurulması, abadlaşdırılmasında, Univermaq, "Bakı" kinoteatrı, "Kəpəz"
mehmanxanası binalarının, Qənnadı fabrikinin, Çini qablar, Əlvan
metal və çörək məmulatları zavodlarının, ət kombinatının,
"Nizami", "28 May" küçələri və körpülərin
şəhərin baş planına uyğun tikilməsinə nail ola bilib. Qatır
Məmmədin, Fərhadın heykəllərini, Məhəmməd
Hadinin, Qənbər Hüseynlinin qəbirüstü abidələrini də
elə o illərdə yaradıb.
Gəncənin inkişafı 1970-ci illərdə daha da uğurlu olmuşdu. Layihə İnstitutunun köməyilə şəhərin
su-kanalizasiya planı hazırlandı, geniş tikinti işləri aparıldı. Gəncəçayın
sağ sahilində bulvar - sağlamlıq zonası salındı, Çiragidzor körpüsü, eləcə
də çayın dayaq divarlarının qorunması, yatağın nizamlanmasına dair dəyərli
layihə hazırlandı. Həmin vaxtlar şəhərdə qədim memarlıq və tarixi abidələrin bərpası
ilə əlaqədar geniş bədii tərtibat işlərinə
başlandı. Onların çoxu bərbad vəziyyətə düşmüş, dağılmaq həddinə
çatmışdı. Xüsusən məscidlər yaman gündə idi. O yadigarların
az müddət ərzində bərpa edilməsində gücünü,
bacarığını əsirgəmədi. Gəncə şəhərində
illərlə apardığı şəhərsalma, əsaslı tikinti, yenidənqurma,
abadlıq, bədii tərtibat işləri öz bəhrəsini vermişdi.
...Fərman müəllim işgüzar, qabiliyyətli, dünya memarlıq, xüsusən
Şərqdə mövcud olan sənət ənənələrini
yaşadan dərin bilgili yaradıcı olmaqla, həm də son dərəcə
sadə, təvazökar insan idi.
...Gəncə şəhərinin 2500 yaşı tamam oldu. Əlamətdar
yubileydə çoxlarının qayğısı, əməyi xatırlandı. İllər boyu
bu məkanın inkişafı üçün can yandıranlar unudulmadılar. Onlardan biri də
45 il Gəncə şəhərinin daha da gözəlləşməsinə
can yandıran, quran, yaradan, bərpa edən, işi daim urvatlı tutulan Fərman
Həsənqulu oğlu İmamquliyevdir. Bu günlər onun da adı Gəncəmizin
şöhrəti, tarixi, yubileyi ilə birlikdə çəkilir.
Azərbaycan.- 2006.- 12 oktyabr.- S. 8.