Tahirə

“Bakıda etnik mozaika pozulub”

Rüstəm İbrahimbəyov: “Hansı ki, bunun formalaşması üçün yüzilliklər lazım olub”

Azərbaycan kinosunun inkişafında Rüstəm İbrahimbəyov yaradıcılığının böyük rol oynaması danılmazdı. Məşhur rejissorun yaratdığı ekran əsərləri Azərbaycan kinosu tarixində özünəməxsus yer tutub. Onun rejissor kimi müasir təfəkkürə malik olması, həyata baxışı, həyatın reallığını olduğu tək qəbul etməklə həmçinin onları olduğu tək kino vasitəsilə çatdırmaq istəyi kinomuza yeni nəfəs gətirdi. Biz də "Şərq" olaraq imkan düşdükcə məhz belə insanlarla sizi daha yaxından tanış etməyə çalışırıq.

- Müsahibələrinizdən birində qeyd etmisiniz ki, həftənin üç günü siz özünüzü avropalı, üç günü asiyalı hiss edirsiniz. Bəs müasir Bakıya baxanda nə hiss edirsiz?

- Siz mənim fikrimi tamamlamadınız. Mən sonda demişdim "Həftənin yeddinci günü mən oturub fikirləşirəm ki, hansı yaxşıdır, avropalı olmaq, ya asiyalı?" Sizin sualınıza cavab olaraq deyim ki, mənim qənaətimə görə, Bakı həmişə özündə həm avropalıların, həm də asiyalıların ən gözəl xüsusiyyətlərini cəmləşdirib.

- Hesab etmirsiniz ki, Bakı əvvəlki təkrarolunmaz simasını itirib?

- Bakı həqiqətən sürətlə dəyişir. Çox təəssüf ki, Bakıda etnik mozaika pozulub, hansı ki, bu mozaikanın formalaşması üçün yüzilliklər lazım olub. Bunu ən nəhəng dövlət başçısı belə tək yarada bilməzdi. Əvvəllər Bakıda təmiz bakılıların sayı daha çox olsa da, sonralar gəlmələrin sayı 60% artdı.

60-cı illərdən başlayaraq Bakıda müxtəlif xalqların nümayəndələrinin sayı artdıqca şəhər hərtərəfli inkişaf etdi. Bu onu Ermənistandan, hətta Rusiyanın bir çox şəhərlərindən çox fərqləndirirdi. Bu gün şəhərin etnik heyəti demək olar ki, birmillətli olub. Sözsüz ki, şəhər bu baxımdan çox şey itirib. Ancaq Şərqlə Qərbin harmoniyası itməyib, vəhdət bu gün də öz təzahürünü tapır. Şəhərin əksər sakinlərində yenə Şərq və Qərb mədəniyyətinə maraq özünü göstərir.

- Bakının itkisindən nostalji hisslərlə danışdınız, rusların, yəhudilərin, hətta ermənilərin getməsini necə itki adlandırmaq olar?

- Sözsüz ki, hər bir yemək əslində özlüyündə dadlıdır, əgər ona müxtəlif çeşidli ədviyyatlar qatılırsa. Bakının əvvəlki siması kimi götürsək - müxtəlif xalqların nümayəndələri daha çox ayrı-ayrı sənət sahəsində peşəkarlıqları ilə seçilirdilər. Onlar Bakının intelligent təbəqəsinə də təsirini göstərdi.

- Siz Bakının bu gününü təsvir etdiniz. Bəs bu dəyişiklik arxitektura sahəsində necə görünür?

- Bakıdakı arxitektur dəyişiklik təbii fəlakəti xatırladır. Şəhər əvvəlki təkrarolunmaz

simasını itirir. Yeni tikililərin səliqəsiz və düşünülmədən inşası şəhərin gözəlliyinə təsirini göstərir. Buna bənzər proseslər xarici ölkələrdə də özünü göstərir, ancaq onlar bunu tənzimləməyə çalışırlar ki, köhnə şəhərlə yenisindəki fərq hiss olunsun.

- Bu dəyişikliklər mədəniyyətimizə də təsirini göstəribmi?

- Əlbəttə. Gəlin razılaşaq ki, nə qədər inkişaf etsək də, itirdiklərimiz də az olmayıb...

- Necə düşünürsüz, kinematoqrafın vasitəsi, köməyi ilə Azərbaycan mədəniyyətinin zənginliyini nümayiş etmək mümkündürmü?

- Köhnə postsovet məkanında bütün xalqlar yalnız SSRİ-nin ətrafında birləşdiklərindən, sovet ideologiyasına xidmət edirdi. Bu quruluş dəyişdikdən sonra mədəniyyətimiz çox böyük dövlət dəstəyini itirdi. Bunsuz da kinematoqraf bütün potensialı, gücü ilə işləyə bilməz.

- Siz "Köçəri" adlı film çəkmisiz - Qafqaz həyatından bəhs edir. Necə düşünürsüz, bizim xalqımızın tarixindən bəhs edən belə bir filmin çəkilməsinə ehtiyac varmı?

- Şübhəsiz. "Köçəri"nin qəhrəmanı 18-ci əsrdə qazaxları birləşdirməyə nail oldu. Onlar xalqı cunqarlardan azad edir. Filmin kifayət qədər bədii səviyyəsi var. Quruluş da mükəmməldir. Dünya arenasında filmə olan maraq da buna sübutdur. Mən əminəm ki, bizim xalqımızın tarixindən bəhs edən belə bir film çəkilsə, dünya kino prokatında böyük maraq yaranacaq. Misal üçün, deyə bilərəm ki, biz Qurban Səidin "Əli və Nino" əsərini ekranlaşdıra bilərik ki, bu əsər dünyada kifayət qədər tanınır. Qaldı "Köçəri"yə, bu film Rusiyanın və MDB-nin 400 kinoteatrında nümayiş olunacaq. Həmçinin Amerikanın 500 kinoteatrında da bu film təqdim olunacaq.

Belə bir uğur Rusiyanın heç bir ekran əsərində özünü göstərməyib. Keçmiş SSRİ məkanından danışmağa isə ehtiyac yoxdu. Qeyd edim ki, bu filmin təşəbbüskarı və ilhamverici qüvvəsi Qazaxıstanın prezidenti Nursultan Nazarbayev olub. Bunu ona görə qeyd edirəm ki, rəhbərliyin dəstəyinin belə möhtəşəm proyektlərdə rolunu görə bilək. Son dövrlər Azərbaycanda milli kinomuza marağın oyandığı da hiss olunur. Dünya standartlarına cavab vermək baxımından Azərbaycan kinoteatrının modernləşdirilməsi perspektivi daha realdır. (Bu gün kinoteatrlarımızda olan avadanlıqlar kino tarixi muzeyini bəzəməyə kömək edə bilər)

Heydər Əliyev Fondunun rəhbərliyi "Nizami" kinoteatrını şəhərin ən böyük kinoteatrına çevirməyi planlaşdırıb. "Nizami" kinoteatrı şəhərin ən böyük kinofestivalı kompleksi kimi fəaliyyət göstərəcək. Deyəsən, yaxın zamanlarda bizim kinomatoqrafçılarımızın arzuları reallaşa bilər və onlar genişmetrajlı bədii filmlər çəkə bilərlər. Həm də "Əli və Nino" əsəri ekranlaşdırıla bilər.

- Siz necə, bu proyektin reallaşmasına qol qoya bilərsinizmi? Ümumiyyətlə, bir az da yaradıcılıq yenilikləri barədə məlumat verərdiz...

- Mənə artıq bu filmin ssenarisi məşhur Hollandiya kinokompaniyası tərəfindən sifariş olunub. Qeyd edim ki, Hollandlar bu filmi çəkərkən azərbaycanlı prodüser qardaşlar olan Humanilərlə işləmək istəyirdilər. Çox təəssüf ki, hollandlar onlara lazım olan vəsaiti toplaya bilmədilər. Odur ki, filmin ssenarisi hazırdır. Qalan məsələlər ölkə rəhbərliyindən asılıdır. Mənim gələcək planlarıma gəlincə isə onlar çoxşaxəlidir. Yaxın günlərdə Rusiya-Azərbaycan filmi olan "Əlvida, Cənub şəhəri!"nin işlərini bitirdik. Mən həmin filmin həm ssenari müəllifi, həm də prodüseriyəm". Filmin quruluşçu rejissoru Oleq Səfərəliyevdi. Əlimizdə üç iş var ki, Moskva, Sankt-Peterburq və Kiyev kinomatoqrafçıları ilə birgə hazırlanacaq. "Qalib" povesti üzərində işləyirəm.Qeyd edim ki, uzun fasilədən sonra mənim "İbrus" teatrında tamaşaların səhnəyə qoyulması bərpa olunub. Biz Fransa, Rusiya, Türkiyə və digər ölkələrə qastrollara dəvət olunmuşuq.

Şərq.- 2006.- 8 sentyabr.- S. 14.