Xəlilzadə F.
Xalq mahnılarının, muğam
ifaçılığının
təşəkkülündə özünəməxsus
dəstt-xətti, xidmətləri olan ustad
xanəndələrimizdən biri də xalq artisti Əlibaba
Məmmədovdur. Bu sənətkarın adı
çəkiləndə "Humayun" yada düşür.
Çünki bu təsnifin ən qabil ifaçısı
məhz Əlibaba Məmmədov olub. Ötən əsrin
ortalarından oxuduğu bu təsniflə geniş
şöhrət tapan Əlibaba Məmmədov
dövrünün çox novator
sənətçilərindən sayılıb. O, muğamla
müasir mahnılar arasında bir əlaqə yaradan
xanəndə kimi seçilib.
1968-ci ildə maestro Niyazinin təşəbbüsü ilə
filarmoniyada Xalq Çalğı Alətləri Ansamblı
yaradılmışdır. Baxış-müsabiqədə ansambla "Humayun" adı verildi. Əlibaba Məmmədov
bu ansamblın bədii rəhbəri və ilk solisti oldu. Görkəmli sənətkar Hacı Məmmədova məxsus fikirdi: "Seyiddən sonra Əlibaba kimi "Humayun"u oxuyan yoxdur". Sonralar bu ansamblda Novruz
Feyzullayev, Məmmədbağır
Bağırzadə, Səxavət
Məmmədov, Zümrüd
Məmmədova və
başqaları da oxudular. Onlar Əlibaba Məmmədovdan
həm öyrənirdilər,
həm də dəyərli məsləhətlər
alırdılar. İndi də
bu ansambl öz fəaliyyətini dayandırmayıb. Sorağı müxtəlif bölgələrdən,
hərbi hissələrdən
və hospitallardan gəlir.
Əlibaba Məmmədov
bir qərinədən
çoxdur ki, Asəf Zeynallı və Bülbül adına orta
ixtisas musiqi məktəblərində gənc
nəslə muğam və xalq mahnılarımızın
incəliklərini məhəbbətlə
öyrədir. Bu müqtədir
sənətkarın ifasında
lentə alınmış
"Bayatı-Şiraz", "Çahargah", "Dəşti",
"Rahab", "Şur"
kimi muğamlar və onlarca başqa xalq mahnıları, təsniflər
radionun "Qızıl
fondu"nda saxlanmaqdadır.
Əlibaba Məmmədov təsnif
janrında ustad oxuyan sənətkar sayılıb. "Ağarma saçım, ağarma", "Ağrıma
ürəyim, ağrıma"
kimi mahnıları elə həzin, ürəkdən oxuyub ki, bu gün
də həmin musiqi parçalarını
biz bu ifaçıda eşitməyi daha çox sevirik.
Əlibaba Məmmədov gənclik
illərindən mahnılar
bəstələyib. Mikayıl
Müşfiqin, Əliağa
Vahidin sözlərinə
yazdığı mahnıları
dövrümüzün şöhrətli
müğənniləri - Zeynəb
Xanlarova, Rübabə
Muradova və digər tanınmış
sənətçilər sevərək
ifa ediblər. Sovet dövründə müğənninin,
xüsusilə də xanəndənin bəstəkarlıq
etməsi bir qədər yasaq idi. Ona görə də
Əlibaba Məmmədovun
musiqi həyatı verdiyi sözlər artıq "Xalq mahnısı" libasına
bürünərək oxunurdu.
Amma el arasında, xüsusilə
də sənətkarların
özləri bilirdilər
ki, bu, bəstəkar
mahnısıdır, onun
yaradıcısı da
Əlibaba Məmmədovdur.
Xalq tərəfindən həm
öz ifası, həm də mahnıları rəğbətlə
qarşılanan müğənni
bəstəkar kimi tanınmasına maraqlı
deyildi. Çünki o, ürəyinin diktəsi ilə hərəkət edirdi.
Şeir xoşuna gəlirdisə, ona musiqi qoşmaq
iradəsindən asılı
olmurdu.
1959-cu ildə Moskvada keçirilən Azərbaycan
ədəbiyyatı və
incəsənəti on günlüyündə
iştirak edən Bülbül, Xan Şuşinski, Şövkət
Ələkbərova, Sara Qədimova,
Hacı Məmmədov
kimi sənətkarlar arasında Əlibaba Məmmədov da var idi. Onun oxuduğu
"Bayatı Kürd"
muğamı tamaşaçılar
tərəfindən böyük
rəğbətlə qarşılanmışdı.
İlk dəfə sovet hökumətinin fəxri fərmanına da həmin il layiq görülmüşdü. Sonra isə
Azərbaycanın əməkdar
artisti, xalq artisti fəxri adlarını da aldı.
Bir müddət xalq mahnılarına, muğamlara,
xüsusilə də bu ruhda olan
musiqi parçalarına
münasibətdə laqeydlik
var idi. Əlibaba Məmmədov da bu biganələr
mühitində öz
dəst-xəttindən, avazından
bir an da
olsun çəkinmədi:
"Muğam millətin
ruhudur. Ruhu heç vaxt
öldürmək mümkün
deyil. Onu adi insan yaratmayıb
ki... Allah vergisidir.
Mövlam nə edərsə,
gözəl edər.
Yəqin
ki, milli musiqimizi bürümüş
bu qaranlıq aləmə bir işıq düşəcək".
Uzaqgörənliklə düşünülmüş
fikirlər gerçəkləşdi.
YUNESKO-nun xoşməramlı səfiri, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyevanın sənət
və sənətkarlara,
xüsusilə də Azərbaycan muğamlarına,
xalq mahnılarına göstərdyi diqqət yaşlı sənətkarlarımızın
hədsiz sevincinə səbəb oldu. Birdən-birə suyu qurumuş,
cadarlaşmış torpağa
sanki bahar yağışı yağdı.
Əlibaba Məmmədov
söyləyir: "Bakıda
muğam evinin tikiləcəyi xəbərini
eşidəndə qulaqlarıma
inanmadım. Ara-sıra toplaşdığımız guşələr, filoarmoniyanın
yanı, Sahil bağı yadıma düşdü. Şükür, nəhayət, bizim də bir yerdə
əyləşib söhbətləşmək,
sənət düşüncələrini
bölüşdürmək üçün imkanımız
və yerimiz olacaq".
Ömrünün ahıl çağını
yaşayan xalq artisti, Prezident təqaüdçüsü, muğam
ustadı, təsniflərimizin
mahir ifaçısı
Əlibaba Məmmədov
Azərbaycanın, bütün
türk dünyasının
çox sevilən sənətçisidir. Onun hələ
gənclik illərində
oxuduğu "Simayi-Şəms"
ritmik muğamı,
"Şur" dəstgahı,
"Çahargah" muğamı
başqa boğazlardan
fərqli şəkildə
dinləyici qəlbini
fəth etmişdir.
Ustad Seyid Şuşinskidən aldığı dərs ömrü boyu yaddaşından və yaradıcılıq fəaliyyətindən
silinməmişdir. Oxuduğu hər
bir muğama, xalq mahnısına öz möhrünü vuran Əlibaba Məmmədov milli musiqimizin təbliğində,
inkişafında, öyrədilməsində
böyük rol oynamışdır.
Azərbaycan.-
2006.- 5 sentyabr.- S. 5.