Məhərrəmova T.
İlkin Əhmədov, xanəndə:
"Mən hissiyyatsız oxuya bilmərəm"
"Srace" teleşirkətinin "Muğam-star" müsabiqəsini izləyənlər: "Görəsən, belə gözəl səs bu cavan oğlanda hardandır?" - deyə fikirləşirdilər. Musiqidən az-çox başı çıxanlar isə gözəl, hissiyyatlı səsin irsən keçdiyini yaxşı bilirlər. "Muğam-star" müsabiqəsinin qaliblərindən biri İlkin Əhmədov da bu fikri təsdiqləyib: "Səs bizdə irsən keçmədir" - deyir.
- Ata-anamın, nənəmin
və dayılarımın gözəl səsi olub. Xüsusən
İlyas dayımın çox şaqraq səsi vardı. Onun
oxumasını eşidənlər mənim səsimi də ona
oxşadırlar. Böyük qardaşım Cəbrayıl
rayon musiqi məktəbini bitirdikdən sonra bir neçə
müsabiqənin laureatı oldu. Ancaq o, bu sənətin
dalınca getmədi, gəmiçi oldu. O biri
qardaşımın da gözəl səsi vardı. O da biznesi seçdi. Kiçik
qardaşım Rüfət Əhmədov isə kiçik yaşlarından dəfələrlə
laureat adı qazanıb. Ancaq
İncəsənət Gimnaziyasında oxuduğu
illərdə keçid
dövrü ilə əlaqədar onun səsi korlandı.
- Belə demək
olarmı, bu gün nəsliniz
təkcə sənin səsinlə təcəssüm
olunur?
- 9-10-cu sinifdə oxuduğum illər səsimin
dəyişməsi dövrünə
düşdü. Demək
olar ki, bu sənəti tamamilə unutmuşdum. Əvvəllər
isə toy məclislərində, məktəbdə
keçirilən tədbirlərdə
çox ürəklə
oxuyurdum. Keçid dövründə artıq başqa
sahəyə getməyi
qərara aldım. İqtisad Universitetinə daxil olmaq istəyirdim.
Qardaşım onda İncəsənət
Gimnaziyasında təhsil alırdı.
10-cu sinifdə ona bir həyan kimi həmin məktəbə gəlmişdim.
Tale elə gətirdi ki, 11-ci sinifdə oxuyanda səsim düzəldi. Elə bil
Allah qardaşımdan səsi alıb mənə verdi. Ustadlar yenidən bu sahəni seçməyimi məsləhət
gördülər. Sənədlərimi
İncəsənət İnstitutuna versəm
də, müəyyən
səbəblərdən daxil
ola bilmədim. Milli Konservatoriyanın
yarandığı il sənədlərimi
verdim və həmin institutun ilk tələbələrindən
oldum. Gözəl xanəndəmiz Arif Babayevin sinifində təhsil almaq mənə qismət oldu. Demək olar ki, ürəyim
istəyən qədər
muğam sənətindən
bəhrələndim. Elə düşünürəm ki,
Arif müəllimdən
aldıqlarımı heç kimdən ala bilməzdim. Arif müəllimdə də mənə qarşı doğma hisslər vardı. 4 il müddətində
Arif müəllim mənə təkcə 7
muğam və xalq mahnılarını yox,
bütün muğam
dəryasını anlatdı. Artıq Konservatoriyanı bitirmişəm və Arif müəllimin məsləhətlərini gözləyirəm.
- Görkəmli ustadlardan
biri: "Muğam bir dəryadır, hər gələn bu dəryadan
yalnız bir damla götürə bilir"
- deyib. Ancaq indiki gənclər çox iddialıdır: "Biz
zirvəyə çatdıq, fəth elədik və s" - deyirlər. Səndə belə güvənc yoxdur ki?
- Ustad çox gözəl deyib: "Muğam dəryasına baş vuran
hər kəs
yalnız bir ovuc götürə bilər".
Bu, mənim sənət
dostlarımın da fikridir. Bəlkə də
insanın 300-400 il ömrü olsa, o dəryadan çox şey götürə, başqa
ifaçıdan fərqlənə bilər. Təəssüf
ki, ömrümüz
azdır. Muğam dəryasından tam bəhrələnən
hələ olmayıb. Biz
Seyid Şuşinski, Cabbar Qaryağdıoğlu,
Xan Şuşinski, Zülfü Adıgözəlov, Hacıbaba Hüseynovu ustad
sayırıq. Eşitdiklərimə və oxuduqlarıma görə,
onlar da etiraf ediblər ki, biz muğam dəryasından
tam bəhrələnməmişik,
bu, mümkün də
deyil.
- "Muğam-star" müsabiqəsi
sizi çox
tanıtdı. Sizə erkən
populyarlıq qazandırdı. İndi özünü
məşhur hesab edirsən?
- Başqalarını deyə bilmərəm, ancaq mənim fikrim budur ki, elə
bil sənətin
astanasından keçmişəm. Hələ sənətin
30 faizinə daxil olmuşam. Buna görə
"Srace" teleşirkətinə,
xüsusən Nadir Axundova
təşəkkür edirəm.
Muğamın, xalq mahnılarının gənclər tərəfindən
sevilməsində "Srace"-in
bu layihəsinin böyük
təsiri oldu. Şirkət bizim tez populyarlaşmağımız,
sevilməyimiz üçün
şərait yaratdı. Ancaq
tez və ya gec sevilməyin
fərqi yoxdur, nə vaxtsa sənət gəlib öz yerini tutur. "Mən bu gün populyaram, sevilirəm və
tanınıram" - deyə qətiyyən arxayınlaşmaq olmaz. Bu, insanı geri çəkən bir amildir.
- İndicə sənətin
astanasında olduğunu
dedin. Buraya qədər yol çətin idi, yoxsa bundan sonrakı yol?
- Astanaya qədər
olan yollar həddindən çox çətin idi. Artıq
astananı keçdik. İnsan bir anlığa üzdə
olduğunu fikirləşir. Ancaq
sonrakı işləri fikirləşəndə,
daha çox çətinliklər meydana
çıxır. Buna isə səbr, dəyanət, dözüm lazımdır. Ancaq
sənət haqqında fikirləşməlisən.
Sənəti pula satmaq,
ucuzlaşdırmaq haqqında fikirləşmək
lazım deyil. Sənəti
tam dəqiqliyi və gözəlliyi ilə tamaşaçıya çatdırmaq
lazımdır.
- Tanınmış xanəndələrdən
biri: "Mən öz oxuduğumu hiss eləmirəm"
- deyib. Səncə hiss etmədən oxuduğunu dinləyiciyə çatdırmaq mümkündürmü?
- Mən öz oxuduğumu mütləq hiss edirəm. Mən
hissiyyatsız oxuya bilmərəm,
çünki oxuyanda insan bir anlıq özünə qapılır: "Necə edim ki, burada ürəyimin
yanğısını
çıxarım?" -deyə düşünür. Çox
hissiyyata qapılan insanlarda
gözlər də yumulur. Hiss eləyib
oxumaq tamam başqa şeydir.
- Çox xanəndələr
"Çahargah" oxuyanda
üzlərində muğama
uyğun cəngavərlik,
"Segah" oxuyanda qəm-kədər hiss olunur. Bəlkə də yanlış bənzətmədir:
belə anlarda xanəndələri aktyora
da bənzətmək olur.
- Əlbəttə, bu, obraza
girməklə müqayisə
olunur. "Bayatı-Şiraz"
ladı üzərində ifa
edirsənsə, bu, açıq çöhrə tələb
edir. "Segah"
ladı üzərində oxuyursansa,
bu, tamamilə sızıltı, iniltidir. Gözlər, üzün siması, mimikası hansı lad üzərində ifa etdiyini göstərir.
"Şur" bir balaca
qəmginliklə şadlığın sintezi, "Humayun" təmiz
qəmginlikdir. Ancaq
ağlamırsan, çalışıb kimisə
düşündürürsən. "Segah"da isə ağladırsan. Bu lad üzərində oxumaq ağlatmağı tələb edir. "Çahargah" ladı istər-istəməz sifətin mimikasının bəzən coşqun, bəzən qəddar, bəzən yazıqlaşmış forma almasını tələb edir. Əgər
muğamları ürəklə oxuyursansa, həmin hissiyyatla bağlı sifətin də mimikası dəyişir.
- Bəs hissiyyatla oxuduğunun dinləyiciyə təsirini
necə hiss etmək olur?
- Bu, ifaçının
məharətindən asılıdır
ki, tamaşaçının
zövqünü tutsun.
İfaçının oxuduğu özünə xoş gələ bilər. Eyni zamanda, sənəti, musiqini yaxşı bilən hər hansı sənətçiyə də yaxşı təsir edə bilər. Ancaq sənəti kütləyə çatdırmaq üçün gərək
bir balaca qısa oxuyasan, tamaşaçını yormayasan. Yəni
"mənə ləzət eləməsə də olar, amma tamaşaçıya ləzzət eləməlidir". Özündən kəsib tamaşaçıya verməlisən.
- Yəqin ki, hər bir
xanəndənin öz
iç dünyasına
yaxın mahnısı
olur.
- Arif müəllimi - öz ustadımı tam dərk eləməyənə qədər
"Mahur" muğamı
üstündə oxuyur,
şaqraq zəngulələr
vururdum. Ancaq Arif müəllimin yatımlı səsini
hiss edəndən sonra
üstünlüyü "Orta segah"a verdim. Bu muğamı ifa edən zaman beynimin hissləri ürəyimə daha çox yaxın olur, qəlbim daha da sakitləşir.
- Bir var o hissləri qavramaq, bir də
var təqlid eləmək. Heç olubmu, Arif müəllim
sizə: "Məni təqlid eləməyin"
- desin?
- Çox olub... O, bizə məsləhətini verib.
Deyib ki, təbiidir, hiss edirəm ki, özünüzü mənə oxşatmaq istəyirsiniz. Mən də özümü Arif müəllimə çox oxşatmaq istəmişəm və bundan fəxr duymuşam.
Hər bir ifaçı-xanəndə öz getdiyi cığırı tapana kimi mütləq özünü oxşatmalıdır. Bu, qədimdən qalan bir ənənədir.
- Konsertlərin birində Arif müəllim: "İlkin,
zəhmətimi sənə
halal edirəm" - dedi. Bu sözü onun dilindən ilk dəfə eşidirdin?
- Arif müəllim məni həmişə mükafatlandırıb. Ancaq bu sözlər mənim yol tapmaq məsələmlə bağlı idi. Düzdür, mən o konsertdə Arif müəllimin nəfəslərindən istifadə eləmişdim. Ancaq o mənə dedi ki, artıq arxayın oldum, öz cığırına doğru gedirsən. Bu, mənim sənətimə verilən böyük qiymətdir.
- Bu gün populyarlıq qazanmaq çoxmu asandır?
- Qətiyyən asan deyil. Bunun üçün çox böyük zəhmət, səs, təmiz sənət tələb olunur. Səs olandan sonra gərək yolunu azmayasan.
- Əminsənmi, heç bir şey - nə şöhrət, nə pul səni tutduğun bu yoldan azdırmayacaq?
- Məni bu yoldan yalnız
səsimin batmağı azdıra bilər. Mən sənətimi
səsimlə göstərirəm. Allah səsimi almasa, yolumdan azmaram. Bu sənətdə azdınsa, uçuruma gedirsən. Əgər sənətində məhv olursansa, bu, sənin həyatına da təsir edir. Muğam sənətini, xalq mahnılarımızı yaşatmaq, bu sənətin ağırlığını çiyinlərimdə daşımaq mənim qəti fikrimdir.
- Ürəyində
səslənən mahnını
hamı üçün
oxuyub pərəstişkarlarına
nə demək istəyirsən?
- Sevinirəm ki, həm yaşlı,
həm də cavan nəslin arasında pərəstişkarlarım
çoxdur. Elə ifamla bildirmək istəyirəm ki, sənətim budur, mən belə ifaçıyam. Əgər sevilirsə, mənim üçün müsbət, əgər sevilmirsə, mənfi haldır.