Məhərrəmova T.

"Utancaqlıq bizi geridə qoyub"

Gülşən Mirzəbəyova, pianoçu: "İndiyə kimi pianoda muğam

çala bildiyimi xalqa çatdıra bilməmişəm"

Gülşən Mirzəbəyova musiqi sahəsində tanınmış pianoçu Rüxsarə Mirzəbəyovanın yolunu davam etdirir. R.Mirzəbəyova respublikamızda piano çalan ilk qadın ifaçı olub. Onun yetişdirdiyi pianoçu qızlar nəinki Azərbaycanda, hətta ölkəmizin sərhədlərindən çox uzaqlarda məşhurdur.

Gülşən xanım da indi ailə ənənəsini davam etdirərək müşayiətçi sənətini yaşadır. İfasını arabir ekranlarda görmək olur. Ancaq həmişə yox. Çünki müşayiətçi sənətinə bu gün dırnaqarası münasibət onu da bir çox ciddi ifaçılar kimi kənarda qoyub:

- Böyük aktyorumuz Hacıağa Abbasov anamın dayısı idi. Onun evi o zaman əsl sənət ocağına çevrilmişdi. Bu ocağa Mirzəağa Əliyev, Sidqi Ruhulla kimi görkəmli aktyorlar, məşhur çalıb-oxuyanlar gələr, musiqi sədaları, pianonun xoş səsi bu evdən əskik olmazdı. Üzeyir bəy də tez-tez bu evin əziz qonağı olardı. Anam dayısıgildə eşitdiyi xoş təranələrə ürəkdən bağlanmışdı. Digər tərəfdən, babam tarda, nənəm qarmonda, anamın xalası isə dəfdə çalarmış. Ailə üçlüyünün müşayiətilə Hacıağa həzin səsi ilə mahnılar ifa edərmiş. Əlbəttə, belə şəraitdə anam musiqiyə bağlanmış və pianoda çalmağı öyrənmişdi. Üzeyir bəy anamı Əhməd Bakıxanovun ansamblına gətirib. O, anamda musiqiyə olan hədsiz həvəsi görüb, oxumasını tövsiyə edir. Anam özünün tərtib etdiyi repertuarla ədəbi-bədii gecələr və bədii özfəaliyyət dərnəklərində çıxış edir, dinləyicilərin rəğbətini qazanırdı. Üzeyir bəy 46-cı ildə Asəf Zeynallı adına texnikumda anam üçün sinif açmışdı. Anam orada bir-iki il dərs verib. Nənəm dünyasını dəyişəndən sonra o, artıq dərs keçməyə getməyib, evdə məşğul olmağa başlayıb. Bakıda elə bir bina yox idi ki, orda anamın tələbəsi olmasın.

5 yaşım olanda mən də çalmağa başlamışam. Yadımdadır ki, hətta boyum pianoya çatmırdı. Anam tələbələrinə dərs keçə-keçə mən də öyrənirdim. Öz-özümə öyrənə-öyrənə bu nəticəyə gəldim ki, istedad doğulmalıdır. O vaxt olimpiadalarda çıxış etməyə başladım. 1 nömrəli musiqi məktəbini və Asəf Zeynallı adına texnikumu bitirdikdən sonra Konsevatoriyaya daxil oldum. Hacı Məmmədovun, Baba Salahovun, Əliağa Quliyevin ansambllarında işləmişəm. İki il bundan qabaq Möhlət Müslümov da məni çağırdı. Bir neçə lent yazısı yazdırdıq. Ancaq o sonra ansambla başqa pianoçu dəvət elədi.

- Eşitmişəm ki, çoxlu mahnılar yazmısınız. Bəs niyə onları üzə çıxara bilməmisiniz?

- Ələkbər Tağıyev bizimlə bağ qonşusu idi. O, anamın çalğısına qulaq asandan sonra dostlaşdıq. Bir gün məndən: "Mahnılar yazmışam, gəl onlara qulaq as. Mənim musiqiyə böyük həvəsim var. Sən mənə pianoda çalmağı öyrədərsənmi?" - deyə soruşanda razılıq verdim. Mən anamın çalğı üsulunu ona öyrətməyə başladım. Həmin metodu hələ Azərbaycanda bilən yoxdur. 3 dərsdən sonra mən yazan formada o da çalmağa başladı. Sonra o məni yazdığı musiqiləri ilə tanış elədi. Bu mahnı "Qonşu qız" idi. Sözləri də özünün idi. Həyat yoldaşı dedi ki, o, gecələr də yatmır, mahnı yazır. Sonra ilk mahnısını Zeynəb Xanlarovaya verdi. Onda Zeynəb xanım Asəf Zeynallı məktəbində məndən yuxarı kursda oxuyurdu. Sonra "Arzular", "Sənin gülüşlərin" yarandı. Onda mənim 18 yaşım var idi. Dedim ki, Ələkbər müələlim, mənim də mahnılarım var, amma üzə çıxarmağa utanıram. Bir-iki mahnımı onun üçün çaldım. Dedi ki, qızım, başım ayılsın, bunlara baxarıq. Sonra başı öz mahnılarına qarışdı. Ömür də vəfa eləmədi, dünyadan tez getdi.

İndi də musiqimizin nəbzi belədir: özünü şan-şöhrətli göstərmək, ad almağa, reklama çalışmaq. Ancaq sovet dövrünün bəzi insanları, xüsusən bizim nəsil buna can atmayıb. Məsələn, ilk dəfə 16 yaşımda mahnı yazanda bunu üzə çıxarmağa cəhd eləməmişəm. Sonra bu mahnılar çoxalıb. 100-dən yuxarı mahnı yazmışam. O zaman biz qorxmurduq, sadəcə, adlı-sanlı bəstəkarlara hörmət edirdik. Məsələn, həmişə demişəm ki, Qara Qarayevin yanında əsər üzə çıxarmaq olardı? İndi mahnılarımın bir-ikisi lentə yazılıb. Qulaq asanlar da dedilər ki, bunlar retro mahnılardır, siz bunları niyə saxlamısınız? Bu cür utancaqlıq, təvəzökarlıq bizi geridə qoyub.

- İlk mahnınız hansı idi?

- Bu, ürəyimin yaralı yeridir. O vaxt İbrahim Göyçaylı mənə "Bəyənmədi" adlı bir şeir verdi. Mən mahnını xalq üslubunda yazdım. Ancaq mənim təkançım olmadı. Süleyman Ələsgərov bizimlə üzbəüz sinifdə işləyirdi. O, Radio Komitəsində mahnılara nəzarət edirdi. Mahnını aparıb ona göstərdim. O, mahnı haqqında bir söz demədi. Ancaq bildirdi ki, sən konservatoriyada oxuyursan, not bilirsən, gərək oratoriya, kantata, sonata yazasan. Mən ona nə deyə bilərdim? Təbii ki, mahnını aparıb radioya təqdim edə bilməzdim. Mahnı beləcə qaldı. Sonra Şahid Əbdülkərimoğlu "Bəyənmədi" adlı başqa bir mahnı yazıb Zeynəb Xanlarovaya təqdim etdi. Bu mahnı o qədər oxundu ki, mənim mahnım kənarda qaldı. Həmin vaxtlar Xalq Yaradıcılığı evi fəaliyyət göstərirdi. Həvəskar bəstəkarlar öz mahnılarını ora aparırdılar. Mən də bir dəfə mahnımı orda çaldım. Tofiq Bayram çalğımı eşitdi və bir dəfə onlara gedəndə mənə "Piano çalan qız" adlı bir şeir verdi. Mən də evdə həmin sözlərə mahnı yazdım. 50 ildən sonra bu mahnını lentə yazmışam. Buna çox sevinirəm. Mən həmişə mahnını yazanda kimin üçün yazdığımı də nəzərdə tutardım. Həmin mahnını isə Gülağa Məmmədov üçün nəzərdə tutmuşdum. O vaxt bəstəkarlar ixtisas üzrə dərs almadıqları üçün üzə çıxa bilmirdilər. Ona görə də bizim kimilərin adı həvəskar bəstəkar adlanırdı. Buna görə də öz yazdıqlarımı üzə çıxara bilmədim. Bir gün müəlliməm Elmira Nəzirova sinfə girəndə mənim etüd çaldığımı gördü. Soruşdu ki, bu, kimin etüdür çalırsan? Qorxa-qorxa "Özüm yazmışam" - dedim. Məəttəl qaldı. Çünki bu cür etüdü böyük bəstəkarlar yazırdı. "Bəs niyə bəstəkarlığa getmirsən?" - deyə soruşdu. O vaxt konservatoriyanın rektoru Cövdət Hacıyev idi. Bir az təbiətimdə olan qorxu, utancaqlıq məni imkan vermədi ki, onun yanına gedim. Ancaq bu sənətin arxasınca getsəydim, bəlkə də adlı-sanlı bəstəkar idim. Piano sahəsində isə anamın yolunu davam etdirirəm. Ancaq deyin görüm siz və ya bir başqası məni eşidibmi? Yox, heç kəs eşitməyib. Teleradio komitəsinin musiqi verilişləri redaksiyasına indi Telman Hacıyev rəhbərlik edir. Ondan mahnını yazdırmaq üçün vaxt istədim. "Hansı mahnını yazdırırsan" - soruşdu. Muğamat yazdırmaq istədiyimi dedim. "Pianinoda muğam çalmaq olmaz, Avropa alətidir" - deyə bildirdi. Dedim ki, onda belə çıxır, mənim anam heç kim idi? Amma yadımdan çıxdı ki, ona deyim, Kamil Cəlilov qaboyda muğam çalır. Məgər qaboy bizim alətdir? Əgər pianino Avropa alətidirsə, niyə Üzeyir bəy anamın əlidən tutub onu Əhməd Bakıxanovun ansamblına göndərdi. Düzdür, ona da yaşıl işıq həmişə yanmazdı. Üzeyir bəy anamın Dərbənddən yenicə qayıtdığını bilincə: "Bir de görüm, çalmağı unutmamısan? Sənin çaldığın pianonun səsi hələ də qulaqlarımdadır" deyir. Anam da: "Xeyr, Üzeyir bəy, unutmamışam. Lap siz deyən kimi çalıram" - deyə cavab verir. Böyük bəstəkar: "Onda bir vaxt tap məktəbə, yanıma gəl, sənə qulaq asım" - deyə anama bildirir. Anam sevincindən az qala uçmaq istəyirmiş. Bir neçə gündən sonra o, Maksim Qorki küçəsindəki musiqi məktəbinə gedir. Üzeyir anamı çox hörmətlə qəbul edir. Üzeyir bəyin təklifi ilə anam pianoda "Zabul" muğamını çalır. Muğam qurtaranda, Üzeyir bəy: "Muğamı unutmamısan, əvvəlkindən də yaxşı çalırsan" - deyə fikrini bildirib. Sonra böyük bəstəkarın xahişi ilə "Rast" muğamını çalmağa başlayır. "Rast"-ın mayəsində şirin gəzişən yerdə, Üzeyir bəy nəsə fikirləşib: "Saxla"- deyir. Anam əlini royaldan çəkir. Bu zaman Üzeyir bəy telefonla danışıb: "Cəfər, sənin yanına bir azərbaycanlı qızı göndərirəm. O, pianoda muğamı mükəmməl ifa edir. Onu tərtib etdiyimiz konsert proqramına yaz. Qoy bu qıza bütün dünya qulaq assın. Çünki Azərbaycan qadını muğam çalır. Özü də pianoda, bu, görünməyən işdir". İndi isə piano aləti "daloy" olub. Vaxtilə tar aləti belə "daloy" olmuşdu. Sintezator çıxandan pianino da kənarda qalıb. Sintezator hazır orkestrdir. Elə bir nəfər bütün orkestrin səsini çıxarır. Bütün studiyalarda royal yoxdur. Həmişə qarşıma belə maneələr çıxdığından indiyə kimi pianoda muğam çala bildiyimi xalqa çatdıra bilməmişəm. Amma bu mənim arzumdur. Bunun üçünsə maliyyə lazımdır. Mənim aldığım əmək haqqı isə özümə güclə çatır.

- Uğursuz mahnılarınızın taleyi haqqında nə fikirləşirsiniz?

- Bəli, uğursuzdur, sandıq ədəbiyyatıdır. Ancaq həyat yaxşı insanlardan xali deyil. Baba Mahmudoğlunun "Misri" ansamblında 2 mahnımı lentə yazdırmışam. O biri mahnılarım da Allah bilir nə vaxt işıq üzü görəcək. Bu yaxınlarda Nəriman Həsənzadənin sözlərinə yeni mahnı yazmışam. Ancaq mahnını tam hazırlamamışam. Əgər söz məni tutursa, yazıram. O qədər mahnı yağılıb qalıb ki, onların hamısını eşitmək üçün ömür çatmaz. Əgər 2-3 mahnı da yazılsa, bəsimdir.

- Hazırda iş yeriniz haradır?

- 2-ci kursda oxuyanda həm də musiqi məktəbində müşaiyətçi müəllim işləyirdim. Ancaq indi hara gedirəmsə, bu ixtisası mənə vermirlər. Çünki indi məktəblərdə müşaiyətçiləri müəllimlər əvəz edib. Hal-hazırda Şuşa mədəni maarif texnikumunda dərs verirəm. Mədəniyyət Fondunun tədbirlərində iştirak edirəm. Pianoçu müşayiətçi kimi mənim sənətim çox lazımlıdır. Ancaq təəssüf ki, lazımınca istifadə olunmur.

Kaspi.-2006.-29 sentyabr.- S. 7.