Təhmirazqızı S.

“Yüz il ömür sürəydim...”

Yenə dərdimizə bir ağrı əlavə olundu, könlümüzə unudulmaz bir insanın xatirəsi köçdü. Azərbaycan xalqı daha bir görkəmli şəxsiyyətini son mənzilə yola saldı. Xalq artisti, Dövlət mükafatı laureatı, “Şöhrət” və “İstiqlal” ordenlərinə layiq görülmüş Prezident təqaüdçüsü, professor Vasif Adıgözəlov dünyasını dəyişdi. Bu xəbəri bütün xalq kədərlə qarşıladı. Çünki o, xalqın sevimli sənətkarı idi. Bütün varlığı ilə xalqa bağlı olub, onun sənətinin təəssübünü çəkən, bu yolda hər fədakarlığa hazır olan, xalqın taleyini, yaşantılarını öz əsərlərində tərənnüm edən bir sənətkar idi. O, sözün həqiqi mənasında, böyük vətəndaş idi. Eldə belə yaxşı insanları itirərkən deyərlər: “Xalqın kisəsindən getdi”.
Vasif müəllimi bir vətənpərvər, bir şəxsiyyət kimi yetirib boya-başa çatdıran mühit vardı. O, Azərbaycanın unudulmaz sənətkarı Zülfü Adıgözəlovun ailəsində dünyaya göz açıb, xalq musiqisinin ab-havasında böyümüşdü. Tanrının ona bəxş etdiyi böyük istedad muğamlarımızın təsiri ilə təşəkkül tapmışdı. Hələ körpə yaşlarından dahi Üzeyir bəyin adını eşidən bəstəkara bu ölməz sənətkarı görmək də nəsib olmuşdu. O, dünya şöhrətli bəstəkarımız Qara Qarayevdən sənət dərsi almışdı. Daha neçə-neçə görkəmli simalarla ünsiyyətdə olub həyatda pillə-pillə yüksələrək sənətin və insanlığın zirvəsinə ucalmışdı. O zirvə ki, ondan sonra əbədiyyət gəlir. Odur ki, əbədiyyətə qovuşdu. Həmişə söhbətlərində belə deyərdi: — İnsan gərək öz bilik və bacarığını, ürəyinin məhəbbətini xalqdan əsirgəməsin. Gərək xalqla ağlayıb, xalqla gülməyə qadir olasan. Əgər xalqın üçün yaşasan, xalq da səni heç vaxt unutmaz.
Vasif Adıgözəlov Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbində Üzeyir bəy ənənələrinin layiqli davamçılarından biri idi. O, musiqinin müxtəlif janrlarında qələmini sınayaraq çox dəyərli sənət əsərləri yaratdı. 4 simfoniya, 5 fortepiano və orkestr üçün konsert, 6 musiqili komediya, 4 oratoriya (“Odlar yurdu”, “Qarabağ şikəstəsi”, “Qəm pəncərəsi”, “Çanaqqala”), 2 opera (“Ölülər”, Natəvan") skripka ilə orkestr üçün konsert, kinofilmlərə musiqi, çoxlu sayda mahnı və romanslar... Bu əsərlərin hər birini yazmaq üçün bəstəkar neçə insan ömrü yaşayıb, neçə-neçə acılı-şirinli duyğulara baş vurub.
Vasif müəllimlə görüşlərimiz, sənətlə bağlı söhbətlərimiz çox olub. Azərbaycan radiosunun fondunda bu söhbətlər əsasında hazırladığım bir neçə veriliş qorunub saxlanılır. Onunla həmsöhbət olmaq əsl həyat dərsi idi. Tez-tez Üzeyir bəyə istinad edərək deyərdi: “Bəstəkar hər bir əsər üzərində işləyərkən ilk növbədə xalqı düşünməlidir. Çünki xalqın fikri çox vacibdir. Əgər xalq sənin əsərinə qiymət verməyəcəksə, onu yazmağa dəyməz”.
Belə düşündü, belə yazdı, onun üçün də bu qədər sevildi.
Onun musiqi dili xalqa nə qədər yaxındırsa, o qədər də müasirdir. Çünki bəstəkarın bütün əsərlərində milli ənənələrlə müasir ifadə vasitələrinin sintezi üstünlük təşkil edir. Bu da Vasif müəllimin Üzeyir bəy irsinə sadiqliyinin ifadəsidir. Bəstəkar musiqinin hansı janrında yazmasından asılı olmayaraq, bütün yaradıcılığı boyu bu ideyaya əsaslanırdı.
Onun əsərləri yalnız respublikamızda deyil, dünyanın müxtəlif ölkələrində səslənərək həmişə müəllifə uğur gətirmiş və Azərbaycanımızın adını ucaltmışdır. Türkiyə dövlətinin “Çanaqqala” oratoriyasını Vasif müəllimə sifariş etməsi həm bəstəkarın yaradıcılığına, həm də xalqımıza olan hörmət və ehtiramın ifadəsidir.
Tarixi mövzuda olan bu əsər məzmun və ideyasına görə bəstəkarın düşüncələri ilə üst-üstə düşür. Vətən-torpaq nisgili ilə yaşayan sənətkar sanki öz musiqisində Çanaqqala uğrunda deyil, Qarabağ uğrunda mübarizəsini əks etdirir. Əsərin bədii məzmunu bu günümüzlə çox səsləşir.
Ümumiyyətlə, Vasif müəllimin yaradıcılığında vətənpərvərlik ideyası qırmızı xətlə keçir. Bəstəkarın “Odlar yurdu”, “Qarabağ şikəstəsi” oratoriyaları, “Natəvan” operası bunun ən bariz nümunəsidir. Bu əsərlər Qarabağ dərdi, Qarabağ nisgili ilə yazılıb.
Bəstəkar son əsərlərindən olan “Natəvan” operasında 19-cu əsrin görkəmli şairəsi Xan qızı Xurşud Banu Natəvanın simasında öz içindəki Vətən harayını onun dili ilə ifadə edir. O, sanki, doğma torpaq uğrunda müqəddəs ruhları da mübarizəyə çağırır. Burada həm tarixilik, həm vətənpərvərlik, həm də mübarizə ruhu var.
Vasif müəllimin bəstələdiyi musiqi öz həzinliyi və kövrəkliyi ilə əsl vətəndaşın ürək ağrısının ifadəsidir. “Qarabağ şikəstəsi” oratoriyası da büsbütün bu ruhda yazılmışdır. Musiqinin mətnlə sıx bağlılığı bəstəkarın mövzuya olan hədsiz məhəbbətinin ifadəsidir. Özü bu barədə belə deyirdi: “Qarabağ şikəstəsi” oratoriyasının mətnini oxuyanda bir neçə gün özümə gələ bilmədim. Sanki Teymur Elçin mənim ürəyimi oxuyub yazmışdı:
Qarabağda ocağım var, közüm var mənim,
Şikəstəm var, bayatım var, sözüm var mənim.
Ömrüm boyu bir gözəldə gözüm var mənim,
Yar deyəndə onun kimi yar gərək olsun.
Bu misraları bəstəkar “Segah” muğamına əsaslanan həzin melodiya ilə qovuşdurur. Əsərin bu hissəsini qardaşı — mərhum sənətkarımız Rauf Adıgözəlov çox yanıqlı bir səslə ifa edirdi. Vasif müəllim deyirdi ki, əsərin məhz bu yerində Raufun səsini atama bənzədirəm. Elə bilirəm, oxuyan atamdır. Elə hey onu xatırlayıram.
Əziz Vasif müəllim, indi də biz sizi xatırlayırıq. Bəstələdiyiniz nəğmələr bir-bir xəyalımızdan keçir:
Səndən ayrı düşəli
Könlüm dolu qəm olur.
Yazaydım-yaradaydım.
Şah nəğməmi mən, Bakı,
Oxuyaydım hər yanda onu ürəkdən, Bakı.
Siz çox şah nəğmələr yazıb bizə yadigar qoydunuz. Amma:
Yüz il ömür sürəydim.
Bir gün xəstələnməyib —
misralarını melodiyaya düzəndə nə biləydiniz ki, ömrünüz amansız xəstəliyə düçar olacaq, nə biləydiniz ki, qəddar düşmən ata-baba yurdunuzu viran qoyacaq və vaxt gələcək ki, həm canınızın ağrısı, həm də içinizdəki Vətən dərdi sizi için-için göynədəcək:
Şuşam yağı əlində,
Əlim yetmir Şuşaya —
misralarını melodiyaya çevirib Şuşaya layla deyəcəksiniz. Ümidvarıq ki, Şuşa düşmən tapdağından azad olacaq. O zaman bizim sevincimizə siz də şərik olacaqsınız. Amma cismən yox, ruhən.
Daha siz bizim üçün gözəl nəğmələr qoşmayacaqsınız. Bircə arzunuz var idi — Şuşada, Cıdır düzündə “Segah” muğam simfoniyanız səslənsin. Qəddar düşmənmi, amansız əcəlmi sizə macal vermədi. İndi bu əsər sizi son mənzilə yola salır. Yaxşı ki, heç olmazsa, 70 illik yubileyinizdə bir dəfə də olsa bu əsəri dinlədiniz və özünüz də şahid oldunuz ki, xalq bu əsərə necə heyran qaldı, onu sevə-sevə qarşıladı.
Sizin əsərlərinizi bütün gələcək nəsillər də belə sevib əzizləyəcək, heç vaxt yaddaşlardan silinməyəcəksiniz. Bu sevgi sizə Tanrının bəxşişi idi. Onu qazandığınız üçün Tanrı dərgahına alnı açıq, üzü ağ getdiniz. Ölüm sizi bizdən ayırmadı, əbədi olaraq sizi yaddaşlara həkk etdi.
Həmişə yeriniz görünəcək. Amma yeriniz boş qalmayacaq, Vasif müəllim. Ölməz əsərləriniz sizin yoxluğunuza bir təsəlli olacaq.

Xalq qəzeti.-2006.- 21 sentyabr.- S. 8.