Sabirqızı Ü.
Aşıq
Altay Türkiyədən qızıl medalla dönüb
«Təəssüf
ki, bizdə dövlət aşıq sənətinə
qayğı göstərmir»
Türkiyənin Sevas
şəhərində türk dünyasının
böyük aşığı - Aşıq Veysələ
həsr olunmuş tədbir keçirilib. Azərbaycanı
sözügedən mərasimdə təmsil edən
tanınmış aşıq Altay Məmmədov
ölkəyə qızıl medalla dönüb.
İndiyədək dünyanın 20-dən çox
ölkəsində aşıq sənətini təbliğ
edən, qədim musiqi alətimiz olan sazımızı və
el havalarını tanıdan aşıq Altayla
görüşümüzə bəhanə elə bu
mükafat oldu.
DOSYE:
Altay Məmmədov 1972-ci ildə Gədəbəy rayonunun
Şınıx bölgəsində Düzrəsullu
kəndində anadan olub. 1994-cü ildə Azərbaycan
Dövlət Mədəniyyət və
İncəsənət Universitetinin bədii xalq
yaradıcılığı fakültəsini bitirib. Daha sonra eyni institutda
teatrşünaslıq üzrə magistraturada təhsil
alıb. 1995-ci ildən Elmlər Akademiyasının Folklor
İnstitutunda folklor şöbəsində
çalışır. Hazırda aşıq sənəti
ilə bağlı elmi mövzu üzərində
işləyir. Aşıqlar Birliyində sədr müavinidir.
- Altay bəy, Türkiyəyə
kimin dəvəti ilə getmişdiniz?
- Qardaş ölkədə
Aşıq Veysələ həsr olunmuş tədbir, daha
doğrusu, aşıq bayramı keçirilirdi. Tədbirin
təşkilatçıları Azərbaycan Aşıqlar
Birliyini də ora dəvət etmişdilər. Birliyin
xəttilə aşıq sənətimizi qardaş
ölkədə mən təmsil etdim. Çox yüksək
səviyyədə hazırlanmış bir mərasim idi.
Ümumiyyətlə, Türkiyədə aşıq
sənətinə yüksək qiymət verirlər.
İstər əski dövrün aşıqlarını,
istərsə də müasir aşıqları
dəyərləndirirlər. Bunun dəfələrlə
şahidi olmuşam. Qeyd edim ki, Aşıq Veysəl
tədbirinə bizim məmləkətdən mən, Cənubi
Azərbaycandan İsa Qaraxanlı qatılmışdı.
Bizdən başqa, bir çox türkdilli
dövlətlərin nümayəndələri orada iştirak
edirdilər. Çox uğurlu çıxışlarımız
oldu. Azərbaycan musiqisini orada layiqincə təmsil etdik.
Gözəl ifamıza görə mənə və İsa
Qaraxanlıya üstündə Atatürkün əksi olan
qızıl medal təqdim etdilər.
- Azərbaycan aşıq
sənəti ilə digər türkdilli ölkələrin
aşıq sənəti arasında bir fərq duyulur?
- Belə baxanda, müqayisə apa
rmaq olar, ancaq bütün türkdilli
dövlətlərin aşıq sənətlərinin
kökü mahiyyətcə eynidir. Onların hər biri eyni
kökdən qaynaqlanır. Ulu Qorquddan bəri sazla söz
deyilib, deyişmələr, gözəlləmələr,
divanələr olub. Bunlar demək olar ki, türk dünyasının
bütün aşıqlarında var. Ancaq bizim aşıq
sənəti - bunu digər türk dünyasından olan
aşıqlar da etiraf etdilər - ən mükəmməlidir.
İstər sazında, istər sözündə,
dastanlarında, istərsə də şeir
növlərində. Cənubi Azərbaycandan olan aşıq
ilə bizim ifamız demək olar ki, üst-üstə
düşür. Biz çıxış edəndən sonra
qırğız, qazax, özbək, krım tatarları
başımıza yığılıb, deyirdilər ki,
Azərbaycan aşıq sənəti türk
dünyasının aşıq sənətinin lap
əsası, ən mükəmməlidir.
- Səhv etmirəmsə, bir
neçə gün öncə daha bir səfərdən
qayıtmısınız...
- Bəli, bu dəfə də
Türkiyəyə getmişdim, Qaracaoğlanın 400 illik
yubileyi münasibətilə gecə
düzənlənmişdi. Türk dünyasının
aşıqları, folklorşünas alimləri ora
dəvət olunmuşdu. Əvvəlcə, aşığın
həyat və yaradıcılığı haqda elmi
simpoziumlar keçirildi, sonra türk dünyasından
dəvət olunmuş aşıqların yarışması,
çıxışları oldu. Azərbaycanı orada
mənimlə birgə gənc şairə Nazilə
Səfərli də təmsil edirdi.
- Orada nə ifa etdiniz?
- Klassik aşıq
mahnılarını ifa etdim. Azərbaycan televiziyası da
tədbirə dəvət olunmuşdu, təbii ki,
göstərəcəklər.
Çıxışımız çox uğurlu
alındı. İnsanlar bizim aşıq havalarını
gözəl qarşılayırdılar.
Ümumiyyətlə, türklər aşıq havasına,
dastana çox diqqətlə qulaq asırlar.
- Bundan öncə hansı
ölkələrdə qastrol səfərində olmusunuz?
- 1994-cü ildən bu günə
qədər 20-dən çox ölkəyə
getmişəm. Almaniya, Hollandiya, Avstriya,
Qırğızıstan, Qazaxıstan, Rusiya kimi
ölkələrdə dövlət səviyyəsində
təşkil olunan tədbirlərdə iştirak
etmişəm. Türkiyəyə bu, artıq altıncı
səfərimdir. Bu ölkələri telli sazın
qüdrəti ilə gəzmişəm.
- Maraqlıdır, dünyanı
dolaşan aşıqlarımız nəyə görə
ölkəmizdə az tanınır, təbliğatları
getmir, dövlətdən qayğı görmürlər?
- Aşıq sənəti
minilliklərdən qayn
aqlanıb gələn bir
sənətdir. Türk mədəniyyətinin lap
özülünə, kökünə məxsusdur. Bu gün
biz mütləq bu sənətə sahib durmalıyıq.
Türkiyədə aşığa yüksək qiymət
verirlər, ozana müqəddəs varlıq kimi yanaşırlar.
Dövlət, bələdiyyələr, yüksək orqanlarda
işləyən insanlar aşıqlara daima dəstək
dururlar. Əlbəttə, bizdə də xalq öz saz ifaçısını
sevir, sevməsəydi, aşıq sənəti bu
günümüzə gəlib çıxmazdı. Qaldı
dövlət qayğısına, təəssüf ki, bizə
hökumət tərəfindən heç bir diqqət və
qayğı göstərilmir. Unudurlar ki, aşıq
sənəti təkcə Azərbaycan xalqının deyil, eyni
zamanda, dövlətinindi.
- Sizcə, nəyə görə
dövlət aşıqlara qayğı göstərmir?
İstər hökumət, istərsə də, imkanlı
insanlar daha çox şou-biznes əhlinə pu buraxır...
- Şou-biznes deyilən haqq-hesabla
Azərbaycan aşıq sənətini ömrü boyu
müqayisə eləmərəm. Ən şanlı
qəhrəmanımız Koroğlunun bir əlində
qılınc, bir əlində saz olub. Koroğlu
əvvəlcə düşmənləri sözlə, sazla
başa salmaq istəyib. Deməli, saza
tələbatımız çoxdan olub. Mən sizin
sualınıza sualla cavab verərdim: aşıq sənəti
Azərbaycan xalqının möhtəşəm abidəsi
olduğu halda niyə ona biganə baxırıq?
Ölkəmizdə aşıqların bir mərkəzi var -
Aşıqlar Birliyi. Təəssüf ki, ictimai
təşkilat olaraq fəaliyyət göstərən bu qurum çox
maddi problemlərlə üzləşir, dövlət
tərəfindən heç vaxt dəstək almayıb.
Qurumun rəhbəri Zümrüd Əsgərqızı
rəhmətlik Hüseyn Arifdən sonra Aşıqlar Birliyini
qoymadı süqut etməyə. Nə qədər
şairlərin, aşıqların gecələrini
keçirib, bütün bunları şəxsi dostları,
xeyirxah insanların hesabına reallaşdırıb. Arzu
edirəm ki, dövlətimiz aşıq sənətinə
qayğı göstərsin. Nəyə görə
Türkiyədə dövlət öz aşığına
qayğı göstərir, onların gecələrini
keçirir, ancaq biz güclü ozan sənətini inkişaf
etdirməyə qadir deyilik?
- Altay bəy, etiraf edin ki,
çimərliklərdə, çayxanalarda sifarişlə
mahnı ifa edən aşıqlar bu sənəti nüfuzdan
salırlar...
- Birincisi, aşıq
sənəti pul qazanmaq üçün deyil. Düzdür,
aşıqları el şənliklərinə dəvət
edirlər. Bu, normal
haldır. Belə bir məsəl var ki, aşığı el
saxlar, aşıq qan barışdırar. O vaxtlar bir bəyin
yatırda bilmədiyi münaqişəni el
aşığı yatırdardı... İndi hərə
əlinə bir saz alıb, düşüb
küçələrə, pul qazanır. Amma hər
əlinə saz alan adam aşıq sayılmır. Aşıq
mənən çox zəngin olmalı, yüksək
mədəniyyət nümayiş etdirməli, Azərbaycan
xalq dastlanlarını əzbərdən bilməlidir.
Keçmişə nəzər salsaq, Aşıq Alı,
Aşıq Ələsgər, Xəstə Qasımın
nə qədər zəngin sənətləri olub, nə
qədər sözdən qalalar qurub, incilər yaradıblar.
İndi bizim 5-6 ustad aşığımız var, onlar mütləq
dövlət qayğısı görməlidirlər.
Əminəm ki, ustad aşıqlar nə vaxtsa öz layiqli
qiymətlərini alacaqlar. Əgər kimsə aşıq
sənətini başa düşmürsə, bu, onun
özünün mənəvi
çatışmazlığıdır. Sözümü bir
şeir parçasıyla bitirmək istəyirəm:
Qorqudun ruhuyla mayalanıbdı,
Ələsgər şeirində
güllənən sazım.
Ozanlar döşündə dağlar
aşıbdır,
Gah layla çalıbdı, gah
savaşıbdı,
Dəli Koroğluyla
qoşalaşıbdı,
Altayam “Misri”yə zillənən
sazım.