Məhərrəmova T.

"Teatr elə bir xəstəlikdir ki, müalicəsi yoxdur"

Vaqif Əliyev, Xalq artisti: "Bu yaşımda daha hansı sənətlə məşğul ola bilərəm?"

Bakı Bələdiyyə Teatrının tanınmış aktyoru, Xalq artisti Vaqif Əliyev ömrünün 48 ilini teatr sənətinə həsr edib. İndi də bağlandığı sənətə ötüb keçən illərin vərdişi kimi yox, bitib tükənməyən arzusu, həvəsi kimi baxır. Ona görə də: "Teatr sənəti yaxşı mənada elə bir xəstəlikdir ki, onun müalicəsi yoxdur. Bu sənətə bağlı adam başqa bir sənətlə məşğul ola bilməz" - deyir. Heç şübhəsiz, sənətə fanatikcəsinə vurğun adamlar belə düşünə bilər, yoluxduqca bu "xəstəliyə" yoluxmaq istərlər.

  - Yeni teatr mövsümü sizə hansı ümidləri verir?

- Keçən mövsümdə iki tamaşa üzərində məşqlərimizi davam etdirdik. Ötən mövsüm Türkiyə səfəri ilə də yadda qaldı. Abdulla Qurbaninin "Türk sancağı" əsəri əsasında hazırlanan tamaşanı Naxçıvan, daha sonra İqdır, Qars, Ərzurum və Ankarada tamaşaçılara təqdim etdik. Tamaşa çox yüksək səviyyədə qarşılandı. Bələdiyyələr tamaşamızı çox gözəl təşkil etmişdilər.

Hal-hazırda Xalid Əlimirzəyevin "Daşa dönmüş ürəklər", Hüseyn Cavidin "İblis" əsərləri üzərində məşqlər davam edir. Dekabr ayında Hüseyn Cavidin 125 illiyidir. Bu münasibətlə "İblis"i təhvil verəcəyik.

- 60-cı illərdə görkəmli rejissorların tamaşalarında oynamısınız. Eyni zamanda, korifey sənətkarları səhnədə görmüsünüz.

- Aktyorluğa gəlişim təsadüf nəticəsində olub. Sənədlərimi Politexnik İnstitutuna versəm də, müsabiqədən keçmədim. Bir gün qəzetdə 1959-cu ildə Moskvada keçiriləcək Azərbaycan ədəbiyyatı və incəsənəti 10 günlüyü ilə əlaqədar kütləvi səhnələrdə iştirak etmək üçün teatra 18-25 yaşlı gənclərin tələb olunması haqqında elan oxudum. O vaxtlar tez-tez "Azdrama"nın tamaşalarına gedirdim. Bəxtimi sınamaqdan ötrü "Azdrama"ya getdim. Müsabiqəyə 400-ə yaxın ərizə verilmişdi. Başda Ədil İsgəndərov olmaqla tanınmış sənətkarlardan ibarət münsiflər heyəti tələbələrin qəbuluna nəzarət edirdi. Müsabiqədən keçdim və məni teatra qəbul elədilər. O vaxt teatrda Moskva dekadasına gedəcək 3 tamaşa hazırlanırdı. Həmin tamaşalarda çoxlu kütləvi səhnələr var idi. "İliç buxtası", "Almaz" və "Otello" tamaşaları Moskva dekadasına getməli idi. Teatrın nəzdindəki teatr studiyasında bizə səhnə danışığı, texnikası və səhnə hərəkətindən dərs keçirdilər. Bu, bir növ instituta hazırlıq idi.

1959-cu ildə Moskvada keçirilən dekadada mən də iştirak elədim. Ən çox yadımda qalan "Otello" tamaşası oldu. Otello rolunu Ələsgər Ələkbərov, Yaqonu isə Rza Əfqanlı oynayırdı. Bu sənətkarların böyüklüyünə tamaşaçılar fasilə vermədən əl çalır, alqışlayırdılar.

60-cı ildə Tiflisə qastrola gedib "Vaqif", "Qaçaq Nəbi", "Şeyx Sənan" tamaşalarını göstərdik. İnanın ki, tamaşalara bilet tapılmırdı. Mən kütləvi səhnələrdə iştirak etməklə yanaşı, rejissor köməkçisi işləyirdim. Çexovun 100 illiyi ilə əlaqədar "Azdrama"da "Vanya dayı" tamaşası hazırlanırdı. Məmmədkamal Kazımov mənə həmin tamaşada rejissor köməkçisi olmağı təklif etdi. Tamaşanın quruluşçu rejissoru Ələsgər Şərifovla həmin tamaşada işlədim. 1961-ci ildə Mehdi Məmmədov "Əliqulu evlənir" komediyasını hazırladı. Həmin tamaşanın rejissor köməkçisi də mən oldum. Sonra bir çox tamaşaların hazırlanmasında rejissor köməkçisi kimi çalışdım. "Namus" tamaşasında Sumbatın uşaqlığını oynayırdım. Tərəf-müqabillərim Sona Hacıyevanın anası Əzizə Məmmədova, Əli Qurbanov, Ələsgər Ələkbərov, İsmayıl Osmanlı, Ağasadıq Gəraybəyli, Mövsüm Sənani, Mustafa Mərdanov idi. Bundan əlavə, Sidqi Ruhulla, Mərziyyə xanım kimi aktyorları səhnədə görmüşəm. Bütün bunlar mənim üçün ən böyük məktəb idi.

Təəssüf edirəm ki, televiziyada Ələsgər Ələkbərov, Əli Qurbanov, Rza Əfqanlı kimi sənətkarlar haqqında verilişlər gedəndə yalnız onların kinodakı obrazlarını göstərirlər. Hansı ki, onlar "Azdrama"da çox gözəl rollar oynayıblar. Vaxtilə həmin tamaşalar yazılmayıb. Hərdən Moskva televiziyası ilə Lev Tolstoyun 1908-ci ildə "Yasnaya Polyana"da gəzintisini göstərirlər. Bizdə isə 56-60-cı illərdə göstərilən tamaşalar lentə köçürülməyib. Bu aktyorların oynadığı "Otello", "Şeyx Sənan", "Vaqif" və s. tamaşaları çəkmək olardı. Çünki bugünkü nəsillər onların ifasında həmin tamaşaları görməyiblər.

- Heç şübhəsiz, siz bu məktəbdən çox şeylər götürdünüz. Bəs institutda oxumadınız? Yoxsa artıq nəzəriyyəyə ehtiyac yox idi?

- 1961-ci ildə instituta qəbul oldum. Xoşbəxtlikdən kurs rəhbərimiz Ədil İsgəndərov idi. Hamlet Xanızadə, Davud Əhmədov, Kamal Xudaverdiyev, Məcnun Hacıbəyov bizimlə bir kursda oxuyurdu. İkinci kursda oxuyanda məni hərbi xidmətə çağırdılar. Qayıdandan sonra başqa kursda - Səməndər Rzayev, Ceyhun Mirzəyev, Hicran Hüseynovla bir kursda oxumalı oldum. İnstitutu qurtarandan sonra könüllü olaraq Sumqayıt teatrına getmək istədiyimi bildirdim. O vaxt Sumqayıtda yeni teatr açılırdı. Təyinatımı "Azdrama"ya vermək istəyirdilər. Ancaq razılaşmadım. Düz 33 il - 2000-ci ilə qədər Sumqayıt teatrında çalışdım. O vaxtdan isə Bələdiyyə Teatrında çalışıram. Demək olar ki, teatrın bütün repertuarında varam. Bu teatrla Türkiyədə, İranda qastrollarda olmuşam, uğurlu tamaşalar göstərmişik.

- Maraqlıdır, hamının, xüsusilə gənc aktyorların can atdığı "Azdrama"ya niyə qayıtmadınız?

- Sumqayıt teatrı yeni olduğu üçün orada hamısı gənclər olacaqdı. Bir var, "Azdrama"ya gəlib kütləvi səhnələrdə səhnəyə çıxasan və gözləyəsən ki, sənə nə vaxtsa rol verəcəklər. Bir də var, təzə tamaşa, yeni gənclər... Əsas və ikinci dərəcəli rolları da özümüz oynayacaqdıq. Kütləvi səhnələrə çıxmaqdansa, orada birinci olmaq daha yaxşı idi.

- Sumqayıt teatrından çıxandan sonra niyə "Azdrama"ya qayıtmaq istəmədiniz? Artıq müəyyən yaş və təcrübə qazanmışdınız. Olmaya keçilmiş yola dönmək çətin idi? Və ya bəlkə cavanlar arasında işləməyin sizə asan olmayacağını düşünürdünüz?

- Sumqayıt teatrındakı fəaliyyətimdən sonra özüm "Azdrama"ya qayıtmaq istəmədim. Çünki o həvəs artıq keçmişdi. Vaxtilə çiyin-çiyinə çalışdığım aktyorlar da o səhnədə yox idi. Mən o məktəbi keçmişdim. Ağakişi Kazımov Sumqayıt teatrında "Müsibəti Fəxrəddin"i hazırlayanda Rza Əfqanlını, Barat Şəkinskayanı dəvət elədi. Biz onlardan çox şey öyrəndik. Həsənağa Salayev, Leyla Bədirbəyli, Əliağa Ağayev tamaşalarımızda iştirak etməyə gəlirdi. Bu aktyor heyətini görüb hərəsindən bir şey öyrəndiyim üçün məndə o səhnəyə qayıtmağa artıq həvəs qalmamışdı.

- Bəs niyə müstəqil rejissor kimi özünüz tamaşa qoymadınız?

- Rejissorluq tamamilə başqa sənətdir. Rejissor olmaq üçün bu dərinliyə varmağı bacarmalısan. Aktyor kimi hansısa mizanları hazırlaya bilərsən, ancaq sənət əsəri təqdim etmək üçün rejissor sənəti olmalıdır. Düzdür, ikinci rejissor kimi çalışmışam. Ancaq sırf rejissor kimi tamaşa hazırlamağa məndə həvəs olmayıb. Hətta tələbə yoldaşlarım da mənə deyirdi ki, sən "Azdrama"da rejissor köməkçisi olmusan, bu sənəti bilirsən, niyə bir tamaşa hazırlamırsan? Mənim üçün aktyorluq sənəti daha maraqlı oldu. Səhnə məni özünə cəlb etdi.

- Səhnədə olduğunuz illər ərzində gözünüzün dalınca qaldığı rollar oldumu?

- Cavan olanda bəziləri Cəfər Cabbarlının "Aydın", "Oqtay Eloğlu"sunu oynamaq istəyir. Mən isə həmişə zarafatla deyirdim ki, Lenin rolunu oynamaq istəyirəm. Təsadüf elə gətirdi ki, 94-cü ildə Akif Zeynalovun "Dəfn" tamaşasında Lenin obrazı mənə tapşırıldı. Həmin tamaşada Lenin obrazını rus dilində oynadım. İnanın ki, səhnəyə çıxanda tamaşaçılar yerlərində donub qalmışdı. Elə bilirdilər ki, səhnədki Leninin özüdür. Mənə tapşırılan rolların öhtəsindən həmişə bacarıqla gəlmişəm. Nə versələr, yenə də eyni həvəslə oynayacağam.

- Sənətdən söz düşəndə qadın aktrisalar həmişə: "Mən özümü sənətə qurban vermişəm" - deyirlər. Kişi aktyorların analoji suala cavabı necə olardı?

- Bu sənətə bağlı adam başqa bir sənətlə məşğul ola bilməz. Əgər hansısa bir aktyor təsadüf nəticəsində teatra gəlibsə, bir-iki il ərzində mütləq bu sənəti tərk edəcək. Bəlkə də onu vaxtında başa salsalar ki, bu sənin sənətin deyil, onun xalqa daha çox mənfəəti dəyər. Nəinki vaxt itirərək burada qalıb rol gözləmək, yaşa dolmaq... Görürsünüz ki, müsabiqələr keçirilir. Qohum-tanışın SMS-ləri ilə səhnəyə cürbəcür "star"lar çıxır. Ancaq bunun ömrü uzun olmur. O müğənnilər nə Bülbül, nə Xan əmi, nə Şövkət xanım, nə də Rəşid Behbudov olacaqlar. Bu sənət də belədir. 48 ildir ki, bu sənətdə çalışıram. Bu yaşımda daha hansı sənətlə məşğul ola bilərəm? Teatr sənəti yaxşı mənada elə bir xəstəlikdir ki, onun müalicəsi yoxdur.

Kaspi.-2006.-7 sentyabr.- S. 7.