Xəlilzadə F/
Azərbaycan təsviri sənətində
özünəməxsus xidmətləri
olan xalq rəssamı Hüseyn Əliyev geniş yaradıcılığa malik
bir sənətkar idi. İstifadə etdiyi rənglərin
çalarları o qədər al-əlvan idi ki, sanki rənglərin
dili ilə təbiətin gözəlliklərini
kətan üzərində səsləndirirdi.
Bu ünsiyyətin hər çalarında qəribə məqamlar və təbii gözəlliklər diqqət
çəkirdi.
Hüseyn Əliyev qədim Zəngəzur mahalının Qarakilsə
bölgəsinin (indiki
Sisian) Comərdli kəndində anadan olmuşdur. Dünyaya gəlişi aprel
ayına təsadüf
etdiyindən gözünü
açandan gördüyü
təbiət, dağ,
şəlalə, bir sözlə, min bir gözəllik kiçik yaşlarından
qəlbinə hakim kəsilmişdi.
1918-ci ildə daşnak
Andranikin başçılıq
etdiyi quldur dəstəsi Zəngəzurun bütün kəndlərində ağlagəlməz
müsibətlər törətdilər.
Ermənilərin talan
etdiyi, od vurduğu, əhalisini qətlə yetirdiyi, dəhşətli əzablara
məruz qoyduğu kəndlərdən biri də Comərdli oldu. Hüseyn Əliyevin atası Əlirza kişi ailəsini xilas etmək üçün sıldırımlı dağları,
qayalıqları aşaraq
Naxçıvana üz
tutdu. Hüseyn Əliyevin uşaqlıq və gənclik illəri Naxçıvanda
keçdi. İlk təbiət mənzərəsini
çəkəndə onun
cəmi 12 yaşı
vardı. Bu işi onu gələcək
arzularına aparan ilk cığır oldu. Bakıda Rəssamlıq Texnikumunda oxuduğu illərdə
(1927-1932) "Molla Nəsrəddin"
jurnalında onun nadanlığı qamçılayan
karikaturaları, rəsm
əsərləri çap
edilirdi. Maraqlıdır
ki, həmin dövrdə Hüseyn Əliyevin böyük qardaşı Həsən
Əliyevin də Naxçıvanın həyatı,
problemləri ilə bağlı məqalələri
çap olunurdu. Təbii ki, Azərbaycan mətbuatının inkişafında
çox möhtəşəm
mərhələ olan
"Molla Nəsrəddin"
jurnalı Hüseyn Əliyevin rəssam kimi formalaşmasında böyük rol oynadı.
Xalq rəssamı Tahir Salahov öz
ustadı ilə bağlı xatirələrində
belə yazır:
"Qəlbimdə xalq
rəssamı Hüseyn
Əliyevin işıqlı,
cazibəli surəti yaşayır. O, Azərbaycan
rəssamlıq ənənəsini
Bəhruz Kəngərli
və Əzim Əzimzadədən alıb
davam etdirmişdir. Biz nəsil rəssamlar incəsənətə
xeyli sonralar gəlmişik. Həmişə
bu qocaman ağsaqqalımıza minnətdarlıqla
yanaşır, onun yaradıcılığını və mədəniyyətə
gətirdiyi yeni nəfəsi yüksək
qiymətləndirirdik. O, rənglərlə
işləməyin ustadı
idi. Xüsusilə də məzmunun mənasını açmağa
kömək edən atribut və rəmzləri öz əsərlərində məharətlə
tətbiq edirdi. Onun rənglərində musiqinin ritmi və ahəngi duyulurdu. Bu canlılıq
hər rəssama xas olmur".
Hüseyn Əliyev Leninqrad Rəngkarlıq, Heykəltəraşlıq və
Memarlıq İnstitutunu
bitirdiyi ildən (1935)
təqaüdə çıxanadək
"Kommunist" qəzetində
rəssam kimi çalışıb. Qəzetçiliyin gündəlik qayğıları,
operativlik bir rəssam kimi vaxtını çox alsa da, zəhməti
və istedadı sayəsində sənət
imtahanından həmişə
şərəflə çıxmışdır.
1939-cu ildə M.F.Axundovun
portretini yaratmaq üçün elan edilmiş respublika müsabiqəsində Hüseyn
Əliyevin təqdim olunan əsəri birinci mükafata layiq görülmüşdür.
Dövrün, zamanın
tələbləri ilə
bağlı çəkdiyi
onlarca plakatı ictimai-siyasi məzmununa, sadəliyinə, eyni zamanda, orijinal həllinə görə fərqlənmişdir. Hələ
o illərdə azərbaycanlı rəssamın
yaradıcı əməyi
"Xalqlar dostluğu"
ordeni ilə mükafatlandırılmışdır.
Hüseyn Əliyev əsasən qrafika ilə məşğul olsa da, mənzərə
ustası kimi də məşhur idi. O, doğma
Vətənin füsunkar
təbiətini seyr etməkdən xüsusi zövq alardı. Rəssamın duyğuları
rənglərdən ibarət
nəhəng bir çələngə çevrilərək
kətanlarda sayrışardı.
1960-1970-ci illərdə yaratdığı
peyzajlar sənətin
məhz bu janrına yeni nəfəs və ruh gətirmişdi.
Azərbaycanın bənzərsiz
təbiəti Hüseyn
Əliyevin fırçası
ilə yeni bir həyat alaraq bizi möcüzə
ilə üzləşdirirdi.
Yoluna, izinə, dağına, dərəsinə
bələd olduğumuz
yurd yerlərinin əzəməti, gözəlliyi
önündə bir daha valeh olurdun.
Hüseyn Əliyevin Göy
gölün təsvirinə
həsr edilmiş silsilə əsərləri
barədə xüsusi
danışmaq olar. Çünki xalq rəssamı Azərbaycan
təbiətinin incilərindən
sayılan bu mavi gözlü gözəlin müxtəlif
variantlarla təsvirini
yaratmışdı. Gah
dağların qoynunda
məskən salmış
Göy gölün mavi sularını kətanda əks etdirir, gah da
hər an təkrarolunmaz gözəlliyindən
yeni görüntülər
yaradırdı. Onun qurduğu kompozisiyalar, rəng ötürmələri,
koloritlik öz bənzərsizliyi ilə seçilirdi. İki il ərzində Kəpəz dağının
25 artıq akvarel görüntüsünü kətana
naxışlayan Hüseyn
Əliyev həqiqətən
möcüzə yaratmışdır.
Xalq rəssamı Mikayıl Abdullayev sənət dostunun bu uğurundan vəcdə gələrək
yazırdı: "Dünya
təcrübəsində yalnız
italyan rəssamının
bir dağın 10 görüntüsündən başqa
heç kim bir obyektin 25 görüntüsünü kətan
üzərində əks
etdirməyib".
Hüseyn Əliyev həm Naxçıvan, həm də Zəngəzur təbiəti
ilə bağlı maraqlı əsərlər
yaratmışdır. Məsələn,
"İlanlı dağ"
tablosu sənət biliciləri tərəfindən
son dərəcə orijinal və qeyri-adi gözəlliyi əks etdirən bir əsər kimi dəyərləndirilib.
"Urud qalası"
peyzajı isə rəssamın yaradıcılığında
ən yaxşı və şah əsərlərdən biridir.
Bu sənət nümunəsi təkcə
orijinal kompozisiyası,
quruluşu, obrazlı
həllin gözəlliyi
ilə deyil, həm də dağ qalasının özünəməxsusluğunu təbii, gerçək boyalarla verilməsi ilə fərqlənirdi. Hüseyn Əliyevin Zəngəzur mövzusuna
həsr etdiyi akvarel seriyaları çox maraqlıdır. Doğma yurdun hər qarışını böyük
məhəbbətlə öz
duyğularından, təxəyyülündən
yaradıcılıqla keçirən
görkəmli rəssamın
"Zəngəzur mənzərəsi",
"Zəngəzur dağları",
"Şəki şəlaləsi",
"Comərdli mənzərəsi",
"Meşədə
qış", "Payız",
"Qürub çağı"
kimi əsərləri
incə müşahidə
qabiliyyətinin məhsulu
idi.
Hüseyn Əliyev portret rəssamı kimi də böyük
uğur və şöhrət qazanmışdır.
Onun çəkdiyi portretin hər biri öz sahibinin
daxili dünyasını,
sənətini əks
etdirmək baxımından
maraq doğurur. Hüseyn Cavidin, Nizami Gəncəvinin və başqa dahilərin portretini ustalıqla yaradan Hüseyn Əliyev çalışırdı ki,
əsərləri insanları
düşündürsün.
Sevindiricidir ki, azərbaycanlı rəssamın
əsərləri dünyanın
neçə möhtəşəm
sərgi salonunda nümayiş etdirilib. Xüsusilə də son illərdə Mədəniyyət
və Turizm Nazirliyinin təşəbbüsü
ilə həyata keçirilən bir sıra beynəlxalq tədbirlərdə görkəmli
rəssamın əsərlərindən
ibarət təşkil
edilən sərgilər
xarici ölkə tamaşaçılarının diqqətini çəkib.
Xalq rəssamının
yaradıcılığında mənzərələrdən, tablolardan,
portretlərdən, natürmortlardan
başqa, müxtəlif
janrlarda işlədiyi
əsərləri də
çoxdur. O, uzun müddət "Kommunist"
qəzetində işləyərkən
nəqqaşlıqla, sulu
boyalarla məşğul
olmuşdur. Alleqorik əsərlərə müxtəlif
məzmunlu karikaturalar,
təsvirlər çəkmişdir.
Hüseyn Əliyev yaradıcılığının ətraflı öyrənilməsi,
onun təsviri sənətimizdəki yeri
haqqında mükəmməl
tədqiqatların aparılması
vacibdir. Azərbaycan təbiətinin vurğunu
olan Hüseyn Əliyev təbiətin gözəlliklərini rənglərin
dili ilə tablolarda canlandıraraq ona ikinci həyat
verən görkəmli
rəssamlarımızdan biridir.
Azərbaycan təsviri
sənətində bu
cür mükəmməl
yaradıcılığa malik
fırça ustalarımız
elə də çox deyil. Onların ədəbi irsindən öyrənmək
bu gün də gərəklidir.,
Azərbaycan.-2007.-22 aprel.-S.3.