Həsənzadə N.

Milli irsimiz qorunur

Borçalı unudulmur, yaddan çıxmır

Azərbaycanın XX əsrin sonu xarici siyasətində qonşularla, o cümlədən yaxın qonşu kimi Gürcüstan Respublikası ilə iqtisadi, siyasi, mədəni əlaqələrin bünövrəsinin qoyulmasında da dahi öndərimiz Heydər Əliyevin böyük zəhməti olmuşdur.
Belə ki, XX əsrin sonlarında Sovet imperiyası süquta uğradıqdan sonra, 1991-ci ildə Azərbaycan və Gürcüstan respublikaları azad, suveren və müstəqil dövlət kimi dünyanın bütün ölkələri və beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən tanındılar. Xüsusilə 1994-cü ildən başlayaraq Azərbaycan və gürcü xalqlarının qədim dostluq və mehriban qonşuluq əlaqələrində, həmçinin mədəni-iqtisadi inkişafında yeni dövr, yeni mərhələ başlanmışdır. Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin uzaqgörən siyasəti nəticəsində Azərbaycan-Gürcüstan dostluğu əbədi bir tarixə çevrilmişdir.
İkinci minilliyin son onilliyində, XX əsrin sonları - XXI əsrin əvvəllərində olduğu kimi, sonrakı həyatın üzü döndü... Tarix təkrar olundu:
Azərbaycan xalqının başına gətirilən müsibətlərin, faciələrin, milli dövlət quruculuğu prosesindəki maneələrin, bir sözlə, vaxtilə kitablardan oxuduqlarımızın, ata-babalarımızdan eşitdiklərimizin canlı şahidi, iştirakçısı olduq. Allah-taala elə bil ki, hansı qüvvənin əliyləsə Azərbaycan xalqını torpaq davası, elan olunmamış ağır müharibə, daxili çəkişmələr, vətəndaş müharibəsinin qığılcımları, respublikamızın parçalanmaq təhlükəsi, təbii fəlakətlər, zərzələlər, ən nəhayət, həyat üçün vacib olan nemətlərlə-çörəklə, su ilə, qazla, işıqla, hətta ən adi gündəlik məişət qayğılarıyla, insanların bir-birinə olan inamsızlığı ilə, nələrlə, nələrlə imtahana çəkdi...
M.Qorbaçovun bədnam yenidənqurma siyasəti dövründə və SSRİ-nin süqutu ərəfəsində Ermənistan Azərbaycana qarşı elan olunmamış müharibəyə başladı. Torpaqlarımızın 20 faizi Ermənistan tərəfindən işğal olundu, bir milyondan çox insan dədə-baba yurdundan didərgin düşüb çadırlarda, zirzəmilərdə, yataqxanalarda yaşamalı oldu, bir qismi respublikamızın rayon və kəndlərinə dağılıb qohum-əqrəba, dost-tanış yanında sığınacaq tapdı.
1988-ci ildən üzü bu yana Azərbaycanın sərhəd bölgələri, Dağlıq Qarabağ və onun ətraf əraziləri böyük Sovet imperiyasının müstəmləkə siyasəti nəticəsində Ermənistan silahlı birləşmələrinin əli ilə müharibə zolağına çevriləndə bu münaqişənin alovları nəinki bizim Azərbaycan torpaqlarında, həm də bütün Zaqafqaziyada, o cümlədən Çeçenistan və qonşu Gürcüstanda şölələnməyə başladı. Lakin təcrübəli siyasətçi və dövlət xadimi Heydər Əliyev 1993-cü ildə xalqın təkidli tələbi ilə ikinci dəfə həkimiyyətə gələndən sonra Azərbaycanda siyasi ab-hava durulub aydınlaşmağa başladı. Müsəlman, çeçen və ləzgi qardaşlarımızda, qonşu gürcü dostlarımızda, ümumiyyətlə, Qafqazdakı azsaylı xalqların əksəriyyətində mehribanlığa, səmimiyyətə, bir-birinə əl uzatmağa, kömək durmağa mənəvi ehtiyac və tələbat yarandı. Bu ərəfədə erməni daşnaklarının təzyiqindən, terrorundan qorxuya düşən soydaşlarımızın Gürcüstandan Azərbaycana axını, köçhaköçü başlamışdı. Etiraf edək ki, bu zaman Gürcüstanın özündə də ictimai-siyasi vəziyyət o qədər də yaxşı deyildi. Qısa müddətdə Azərbaycanda sabitlik əldə olunsa da, qonşu Gürcüstanda gərginlik hələ davam edirdi. Bir tərəfdən terrorçu dəstələrin, bir tərəfdən qanunsuz hərbi birləşmələrin, bir tərəfdən də bu gərginlik burulğanında meydan sulayan ermənilərin təhriki nəticəsində buradakı soydaşlarımızın öz doğma yurdlarını tərk etməsi hamını çaşbaş salmışdı.
Dağlıq Qarabağ və ətraf rayonlarda olduğu kimi qonşu Gürcüstan Respublikasının azərbaycanlılar yaşayan bölgələrində də məqsədyönlü şəkildə milli mənliyimiz təhqir olunurdu. Terror terroru, faciə faciəni əvəzlədikcə camaat büsbütün qorxu, həyəcan, təhlükə içində yaşayırdı... Bütün bunlara görədir ki, Azərbaycanın ulu öndəri Heydər Əliyev 1993-cü ildə çıxışlarının birində demişdir: “Xalqımızda olan milli hisslər boğulmuş, əzilmiş və tapdalanmışdı”. Ona görə də dahi Heydər Əliyev bu zaman istər Azərbaycan Respublikasında, istərsə də qonşu Gürcüstan Respublikasının azərbaycanlılar yaşayan bölgələrində ilk növbədə millətimizin, xalqımızın itirilmiş inamını, etibarını, tapdalanmış milli hisslərini dirçəltmək, elindən-obasından əlini üzmüş insanları yenidən öz dədə-baba yurduna qaytarmaq kimi mühüm bir prosesin həyata keçirilməsini ön plana çəkmişdi.
Belə bir çətin məqamda Azərbaycan prezidentinin tapşırığı ilə yarım milyondan artıq azərbaycanlı soydaşımız yaşayan Gürcüstanda milli ideologiyamızın işlək bazasını hərəkətə gətirmək üçün Şəmkir rayonu Azərbaycan ilə qonşu Gürcüstan Respublikası arasında dostluq körpüsünə çevrildi. Əvvəlcə mənəvi və humanitar yardım yüklü ilk maşın karvanı Ermənistanla sərhəddə olan, gürcü və azərbaycanlıların birgə yaşadıqları Dmanisi rayonuna yola salındı. Aparılan yardım əhaliyə paylandıqca soydaşlarımız hiss etdilər ki, ölkəmiz, Azərbaycan xalqı, xüsusilə Heydər Əliyev onların problemləri ilə daim maraqlanır və hər an kömək göstərməyə hazırdır. İlk əvvəl ermənilərin, sonra da Qamsaxurdiya rejiminin hədəsindən, terrorundan qorxuya düşüb evini-eşiyini yiyəsiz qoyub kimisi gizli, kimisi də aşkar şəkildə ailəsini götürüb Azərbaycana gəlmək istəyən obaların, ellərin qabağı alındı. Ermənistan faciəsi təkrar olunmasın deyə, onsuz da qaçqınlar sarıdan vəziyyəti ağırdan ağır olan respublikamızda çadır şəhərciklərinin sayı çoxalmasın deyə şəmkirlilər gecəli-gündüzlü nələr etmədilər... Beləliklə bu yerlərin adamlarının qəlbində inamsızlığı inam, qorxunu cəsarət əvəz etdi. Əsrlərdən bəri mehriban qonşuluq şəraitində yaşamış xalqlarımız arasında dostluğun yeni mərhələsi başlandı. Şəmkirlilərlə gürcü dostlarımız və soydaşlarımız arasında ünsiyyət gücləndi, müntəzəm görüşlər, səmimi münasibətlər gözəl bir ənənəyə çevrildi. İnsanlarda özünə, xalqına və dövlətinə inamın, etibarın bərpası, yaranmış dostluq əlaqələri, eləcə də Şəmkir ziyalılarının Gürcüstanın dövlət xadimləri, rayonların rəhbərləri ilə yaxın münasibətləri neçə-neçə problemin həllində yardımçı oldu. Bu ümid qapılarının taybatay açıldığı bir zamanda azərbaycanlıların sırf yaşadıqları Borçalı bölgəsinin əhalisi ilə Şəmkir Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Aslan Aslanovun dostluğu, bir-birinə olan sarsılmaz inamı, etibarı iki qonşu xalqın mehribançılığına böyük yəqinlik yaratmaqla, ilk növbədə gündəlik sosial problemlərin həllində, habelə şayiələrin və kriminal hadisələrin qarşısının alınmasında böyük rol oynadı. Ulu öndər H.Əliyevin tapşırığı və dəstəyi ilə Şəmkir ziyalıları, başda rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Aslan Aslanov olmaqla Gürcüstandan qaçqın və köçkün düşəcək soydaşlarımızın öz elini-obasını tərk etməməsi kimi taleyüklü məsələni tədricən nizama saldıqdan sonra buradakı insanların sosial qayğılarını, mədəni-maarif məsələlərini ön plana çəkdilər. 1996-cı ilin mart ayında Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin Gürcüstan Respublikasına ilk rəsmi səfəri çox mətləblərə işıq saldı. Özülü mərhum Prezidentimiz tərəfindən qoyulmuş bu dostluq əlaqələrinin müasir tələblər səviyyəsində inkişafı üçün yeni perspektivlər, yeni yollar açıldı. Gürcüstan - Azərbaycan dostluğunun qədim tarixinə yeni səhifələr yazıldı, yeni fəsillər əlavə olundu. Hələ 1996-cı ildə mərhum Heydər Əliyevin Gürcüstana səfəri zamanı ümumi olaraq Qafqazda sabitliyin, əmin-amanlığın, müstəqilliyin qorunub saxlanması yönündə mərhum prezidentimiz Heydər Əliyevin əməyini Gürcüstan Respublikasının sabiq prezidenti Eduard Şevardnadze belə qiymətləndirir: “Qafqazın müstəqilliyi və azadlığı işində Heydər Əliyev fenomeninin indinin özündə də nə qədər böyük rol oynadığını xalq hələ sonra biləcək.” Məhz onun rəhbərliyi sayəsində xeyriyyəçilik ənənələri geniş vüsət aldı. Əvvəl-əvvəl Qardabanidə köhnə, uçulub-dağılmaqda olan məscid binası şəmkirlilərin köməyi ilə bərpa olundu, Marneuli rayonundakı Kosalı kənd orta məktəbinə xeyli maddi yardımlar göstərildi və qədim Sarvan diyarında Heydər Əliyevin tapşırığı ilə məscid inşa edildi. İlk xristian dövlətində belə məscid binasının açılışında mən də iştirak etdim və sevincimin həddi-hüdudu olmadı. Bolnisi rayonunun Arkivan kənd orta məktəbi təmir edildi. Qardabani və Dmanisi rayonlarında ehtiyac içində yaşayan onlarla ailəyə vaxtaşırı ərzaq və tikinti materialı göndərildi. Tbilisidə azərbaycanlı balalarının oxuduqları 73 saylı orta məktəb əsaslı təmir olundu. Qısa müddətdə məktəbdə təhsil alan şagirdlərin sayı 60-dan 300 nəfərə qalxdı. Bütün bunlarla yanaşı, soydaşlarımız yaşayan neçə eldə, neçə obada çoxdan öz növbəsini gözləyən təmir-bərpa və tikinti işləri görüldü... Bəzi qaranlıq mətləblərə aydınlıq gətirildi. Artıq bir neçə illərdir ki, istər öz soydaşlarımıza, istərsə də gürcü qaçqınlarına mütəmadi olaraq maddi və mənəvi yardım göstərmək, tarixi günlərdə və bayramlarda sovqatla qapılarına qonaq düşmək, hər il Qurban bayramında, dini mərasimlərdə Gürcüstandakı soydaşlarımıza və onların qapı bir qonşuları olan gürcü dostlarımıza yardımlar paylamaq bir adət kimi diqqəti cəlb edir. Şəmkirlilər eyni zamanda vaxtaşırı olaraq Abxaziyada milli münaqişələrdən sonra doğma ev-eşiklərindən, yurd-yuvalarından qaçqın düşüb Tbilisidəki “İveriya” mehmanxanasında məskunlaşan gürcülərə də əl tutur, onlara da yardımlar edirlər. Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin göstərişi ilə 1995-ci ildən başlayaraq Tbilisidəki səfalı Nəbatat bağında 200 kvm-dən çox ərazi abadlaşdırılıb, azərbaycanlı şəxsiyyətlərin əbədiyyətə qovuşduğu bu müqəddəs yer əsl ziyarətgaha çevrilib. Hələ 70-ci illərdə Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə qoyulmuş böyük mütəfəkkir Mirzə Fətəli Axundovun büstü bərpa edilib, unudulmaz şairimiz Mirzə Şəfi Vazehin məzarı abadlaşdırılaraq, qəbirüstü abidəsi yaradılıb. 1918-1920-ci illər Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətinin banilərindən və ilk qurucularından olan Fətəli xan Xoyskinin, Həsən bəy Ağayevin, Qafqazın ilk şeyxülislamlarının və 26 nəfər milli mücahidin itib batmaqda olan məzarları tapılıb, onların qəbirüstü abadlaşdırılıb və onların ruhuna hörmət əlaməti olaraq pantion qalereya ucaldılıb. 1996-cı ildə mərhum Prezidentimiz Heydər Əliyev Gürcüstanda olarkən səfalı Nəbatat bağında - yeni yaradılmış Pantionda da olub. Azərbaycan ziyalılarının məzarlarını ziyarət edib. Fətəli xan Xoyskinin büstünün açılışında şəxsən iştirak edib. Dünya şöhrətli siyasətçi indiyədək burada son mənzilləri o qədər də bəlli olmayan azərbaycanlı mütəfəkkirlərin uyuduqları məzarlıqda səliqə-səhman yaradan və öz şəxsi vəsaitləri hesabına Fətəli xan Xoyskinin və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin bir çox liderlərinin büstünü ucaldan şəmkirli ziyalıların təmənnasız xidmətlərini tarixin başucalığı adlandırıb və yüksək qiymətləndirib. Mərhum Prezident Heydər Əliyev o zaman iki dövlət, iki xalq arasında dostluq simvoluna çevrilmiş Şəmkir Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Aslan Aslanov haqqında bu sözləri demişdir: “Aslan Aslanov mənim tapşırığımla Gürcüstanda daha çox işlər görüb, nəinki Azərbaycanda. Aslan Aslanovun Gürcüstanda Azərbaycanla bağlı həyata keçirdiyi və keçirəcəyi bütün tədbirləri alqışlayır və alqışlayacaqlar”.
Azərbaycan prezidentinin bu sahədəki ideya istiqaməti, habelə Tbilisi görüşlərində irəli sürdüyü təklif və tövsiyələr Şəmkir Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Aslan Aslanovun, eləcə də onun təşkilatçılığı ilə tez-tez Gürcüstanda olan Şəmkir ziyalılarının fəaliyyət dairəsini daha da genişləndirmiş, onlar üçün yeni əlaqələr proqramı müəyyənləşdirmişdir... Belə ki, mən, Söhrab Tahir, Lütfiyar İmanov, Polad Bülbüloğlu, Anar şəmkirlilərin təşkil etdiyi tədbirlərdə fəal iştirak etmişik, görülən işlərdən məmnunluq duymuşuq. Öyünüləsi haldır ki, Cəlil Məmmədquluzadənin evi muzeyə çevrilib, “Qeyrət” mətbəəsi artıq bizim əlimizdədir. Eşitdiyimə görə, həmin muzey Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin balansına verilmişdir.
Şəmkirlilərin yaxından köməyi ilə Gürcüstan - Azərbaycan Mədəni Əlaqələr Cəmiyyətinin nəzdində İsmayıl İsfahanlı adına teatrın fəaliyyəti də bərpa olunmuşdur. Şəmkir Rayon İcra Hakimiyyətinin sabiq başçısı Aslan Aslanov 50-yə yaxın kitabın Azərbaycan dilindən gürcü dilinə (o cümlədən professor V.Abdullayevin Prezidentimiz cənab İlham Əliyevin siyasi kursunu əks etdirən “O, böyük siyasətə hazırdır” adlı kitabını) gürcü dilindən Azərbaycan dilinə tərcümə etdirmiş, bir çox dahi yazıçılarımızın, şairlərimizin əsərlərinin qarşılıqlı tərcüməsinə yardım etmişdir. Buraya ilk növbədə Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin siyasi fəaliyyətindən bəhs edən, habelə onun daxili və xarici siyasətini dəstəkləyən kitablar, eləcə də Gürcüstan prezidenti Eduard Şevardnadzenin mövqeyinə işıq salan əsərlər daxildir. Azərbaycan - Gürcüstan dostluq əlaqələrinin güclənməsində gördüyü işlərin bir qismini açıqladığımız Aslan Aslanov indi də bu yöndə öz köməkliklərini əsirgəmir, bu yöndə müraciətlərə çox həssas yanaşır. Bu yaxınlarda Dmanisi rayonunun Qarabulaq kəndindən mənə müraciət etmişdilər ki, onları tariximizlə, ədəbiyyatımızla bağlı jurnallarla təmin edək və kəndin bir qrup sağlamlığını itirmiş insanına əlil arabası göndərək. Mən də bir şair kimi Aslan Aslanova üz tutdum, soydaşlarımızın probleminin həllində onun köməyindən yararlandım.
Buradan da göründüyü kimi, ölməz Heydər Əliyev siyasi kursunu həyata keçirən cənab Prezidentimiz İlham Əliyev dünyanın aparıcı ölkələri ilə yanaşı, qonşu dövlətlərlə münasibət qurulması yönündə də varislik missiyasını şərəflə həyata keçirir. Eləcə də Heydər Əliyev Fondu da Gürcüstana qayğı göstərir, problemlərin həllində yaxından iştirak edir.
Gürcüstan dövlətinin Tbilisi şəhərinin fəxri vətəndaşı, Gürcüstan dövlətinin “Sədaqət” ordeni ilə təltif olunmuş Aslan Aslanov 2003-cü ildən bu günə qədər cənab Prezidentimiz İlham Əliyevin himayəsi və tapşırığı ilə yenə iki dövlət arasında dostluğun, qardaşlığın inkişafı və tərəqqisi üçün əlindən gələni əsirgəmir. Aslan Aslanov bu gün Kənd təsərrüfatı nazirinin müavini vəzifəsində çalışsa da, yenə də qonşu dövlətin ərazisində yaşayan azərbaycanlılardan istər maddi, istərsə də mənəvi dəstəyini əsirgəmir. Yenə də xalqın milli dəyərlərinin, mədəniyyətinin qorunub saxlanılmasında və inkişafında yaxından iştirak edir. Cənab Prezidentimiz İlham Əliyev də şəmkirlilərin, xüsusilə də Aslan Aslanovun əməyini yüksək qiymətləndirmişdi: “Azərbaycan dövlətçiliyinin və ərazi bütövlüyünün qorunub saxlanılmasında və inkişaf etdirilməsində şəmkirlilərin böyük əməyi vardır və mən bunu bəyan edirəm. Bunu bütün Azərbaycan xalqı bilməlidir.”
Ölkə başçısı tərəfindən əməyi yüksək səviyyədə qiymətləndirilən A.Aslanovun bədxahları da vardır. Onun həyatına dəfələrlə təcavüzlər olsa da, özünə, həyatına sui-qəsd etmişdilər. Ancaq o, həmişə İlham Əliyevin qayğısı ilə əhatə olunmuşdur. Bu barədə mənim bir yazım da var.
Bu gün cənab İlham Əliyev ölməz Heydər Əliyev siyasi kursunun davamçısı olaraq, Gürcüstan, Rusiya, Türkiyə, İran, kimi qonşularımızla, eləcə də Amerika Birləşmiş Ştatları, Böyük Britaniya, Fransa, Avropa Birliyi ilə də çox gözəl münasibətlər yarada bilmişdir. Bütün bunları yüksək dəyərləndirən dövlətimizin başçısı İlham Əliyev deyib ki, “bu siyasətdə biz xalqımızın və ölkəmizin beynəlxalq əməkdaşlıqdan bəhrələnməsini əsas diqqət mərkəzində saxlayırıq. Bizim üçün Avropa Birliyi, Fransa ilə əlaqələr - Amerika, Rusiya və digər ölkələrlə əlaqələrimiz qədər vacibdir. Azərbaycanı əməkdaşlıq zonasına çevirmək niyyətimiz müvəffəqiyyətlə həyata keçmişdir. Bütün bunlar bizim xeyrimizə xidmət edir”.
Bu gün Azərbaycanın dünya ölkələri ilə, beynəlxalq təşkilatlarla həm siyasi, həm iqtisadi, həm də mədəni əlaqələri yüksələn xətt üzrə dinamik inkişaf edir və bir-birini tamamlayır. Möhtərəm İlham Əliyevin prezident seçildiyi qısa vaxt ərzində dinamik fəaliyyəti beynəlxalq aləmdə Azərbaycanla bağlı müsbət imicin formalaşmasında mühüm rol oynayıb.
Mən bu sətirləri “Şərq”də dərc etdirərək Gürcüstanda, Dağıstanda, Rusiyanın ayrı-ayrı vilayətlərində yaşayan soydaşlarımızla əlaqələrə önəm verilməsinin vacibliyini vurğulayır və İlham Əliyevin apardığı siyasətin üzərimizə daha böyük vəzifələr qoyduğunu düşünürəm.

Şərq.-2007.-24 aprel.-S.6.