Qara volqa

Aktyorların bir çoxu niyə filmi "qara ləkə" saydılar?

Azərbaycan kinosunun öz inciləri var. Düzdür, bir çoxları filmlərimizin elə də yüksək səviyyədə çəkilmədiyi, yəni "Biləcəridən o tərəfə keçmədiyi" fikrindədir. Lakin hər halda, onlarla filmimiz var ki, onların bədii dəyərindən, lentinin köhnəliyindən, "primitivliyindən", "dünya kinosunun standartlarına cavab verməməsindən" asılı olmayaraq, uşaqlıq dövrümüzdən başlayaraq dəfələrlə baxmışıq və ən azı "öz kinomuz, öz pomidorumuz" prinsipi ilə gələcəkdə də baxmağa "məhkumuq".
Beləliklə, "Ekspress" qəzetinin şənbə saylarında "Sevimli kinolarımız: kadrarxası" rubrikasında milli kinomuzun tarixinə öz möhürünü vurmuş filmlərimizin kadrarxası məqamlarını - çəkiliş, rejissor və aktyor işi, filmlərə verilən rəylər, kinoproblar, pərdəarxası intriqalar və s. barədə arxivlərimizdə qalan, lakin indiyədək geniş ictimaiyyətə məlum olmayan faktlarla tanış ola bilərsiniz.
Rubrikanın əvvəlki "seans"larında "Arşın mal alan", "O olmasın, bu olsun", "Qanun naminə"("Mehman"), "Ulduz", "Böyük dayaq","Bizim Cəbiş müəllim", "Dəli Kür", "Şərikli çörək", "Bəyin oğurlanması", "Uzaq sahillərdə", "Bir Cənub şəhərində", "Ad günü", "Həm ziyarət, həm ticarət","Əhməd haradadır", "Nəsimi","Uşaqlığın son gecəsi","Qatır Məmməd", "Yeddi oğul istərəm", "Babək", "Axırıncı aşırım", "Gün keçdi","Kişi sözü", "Arxadan vurulan zərbə", "Tütək səsi", "Papaq", "Dədə Qorqud", "İstintaq", "Qərib cinlər diyarında", "Qızmar günəş altında", "Ölsəm, bağışla", "Sevinc buxtası", "Yzeyir ömrü", "Qayınana", "Bəxt üzüyü", "O qızı tapın", "Yenilməz batalyon", "Onu bağışlamaq olarmı", "Alma almaya bənzər", "Otel otağı", "Dağlarda döyüş", "Ögey ana", "Dərviş Parisi partladır", "Atları yəhərləyin", "Gəzlə məni", "Ötən ilin son gecəsi", "Özgə ömür", "Qızıl uçurum", "Qətl günü", "Kölgələr sürünür", "Gecə qatarında qətl", "Təhminə", "Aygün", "Fəryad", "Qəzəlxan", "Bağ mövsümü", "Yük", "Haca Qara", "Ymid", "Ovsunçu", "Sahilsiz gecə", "Babamızın babasının babası", "Fransız", "Mən ki, gözəl deyildim", "Sizi dünyalar qədər sevirdim", "Əzablı yollar", "Nizami", "Şir evdən getdi", "Bağlı qapı", "Xoşbəxtlik qayğıları", "Qorxma, mən səninləyəm", "Qəm pəncərəsi", "Gümüşgölün əfsanəsi", "Park", "Var olun, qızlar" "Sevil", "Onun böyük ürəyi", "Qətldən yeddi gün sonra", "İnsan məskən salır", "Onun bəlalı sevgisi", "Güllələnmə təxirə salınır", "Səmt küləyi", "Şahid qız","Gənc qadının kişisi", "Dantenin yubileyi", "Lətifə", "Möcüzələr adası", "Həyat bizi sınayır", "Firəngiz", "Bizim küçənin oğlanları", "Ömrün ilk saatı", "Ulduzlar sönmür", "Sehrli xalat", "Sən niyə susursan", "İyirmialtılar", "Doğma sahillər" "Qızıl qaz", "Nə gözəldir bu dünya","Telefonçu qız","Evin kişisi", "Koroğlu", "Şəhərli biçinçilər", "Alman klinikasına şəxsi səfər", "O dünyadan salam"," Vulkana doğru", "Bircəciyim", "İstintaq davam edir", "Çarvadarların izi ilə", "Köpək", "Qəribə adam", "Musiqi müəllimi", "Xatirələr sahili", "Qara gölün cəngavərləri","Yzü küləyə", "Küçələrə su səpmişəm", "1001-ci qastrol", "Birisigün gecəyarısı", "Mən mahnı qoşuram", "Yol əhvalatı","Xususi vəziyyət", "Tilsim", "Anın quruluşu", "Burulğan", "Cin mikrorayonda", "Süd dişinin ağrısı","Qocalar, qocalar", "Sonuncu məhəbbət", "Yuxu", "Sarı gəlin", "Kölgədə 40 dərəcə isti", "Anlmaq istəyirəm", "Özgə vaxt", "Bizi bağışlayın", "Oxuyur Müslüm Maqomayev","Təkcə adanı özünlə apara bilməzsən", "Sürəyya", "Gümüşü furqon","Qoca palıdın nağılı", "Təxribat", "Köhnə bərə", "İşarəni dənizdən gözləyin", "Araqarışdıran", "Son döyüş", "Cansıxıcı əhvalat", "Tənha narın nağılı","Ən vacib müsahibə", "Bizim küçə", "Müqəddəs oda yanaram", "777 nömrəli iş", "Haray", "Qırmızı qatar","Əlaqə", "Girov", "Leyli və Məcnun", "Yarasa", "Qaladan tapılan mücrü", "Məkanın melodiyası", "Girişmə, öldürər", "Ailə", "Etiraf", "Çətirimiz buludlardır", "Hökm", "Zirzəmi","Tələ", "Aşkarsızlıq şəraitində", "Gəmi saatının sirri", "Dörd bazar günü", "Səhər", "İmtahan", "Yalan", "Yay gününün xəzan yarpaqları", "Yaramaz", "Mənim ağ şəhərim", "Bakıda küləklər əsir", "Qırmızı qar", "Kənar adamlar", "Spasibo", "Canavar balası", "Bəxtiyar", "Nəğməkar torpaq", "Arxada qalmış gələcək", "Almaz", "Bismillah", "Kəndlilər", "Pəncərə" və "Əlvida, cənub şəhəri", "Gilan qızı", "Qız qalası", "İsmət", "Asif, Vasif, Ağasif", "Ağ atlı oğlan", "Mavi dənizin sahilində", "Bakının işıqları", "Səbuhi", "Mahnı belə yaranır", "Fətəli xan", "Bir ailə", "Lətif", "Görüş" və "Bir qalanın sirri" idi.
İndi "seans"da "Qara Volqa" filmidir.


1994-cü il."RAKT" Yaradıcılıq studiyası,rəngli.

Filmin yaradıcı heyəti: Scenari müəllifi-Nəriman Əbdülrəhmanlı, quruluşçu rejissor-Elşən Məmmədov, quruluşçu operator-Sərvər Rəşidoğlu, rəssam-A.Bəydəmirova, bəstəkar-Rafiq Əliyev, səs operatoru-Əsəd Əsədov, quraşdırma çəkilişlərin operatoru-Ramiz Babayev, rəssamı-R.Dadaşov, II rejissor-Nadir Əzməmmədov, rejissor assistenti-Rafiq Orucov.
Filmin prodüseri-Vidadi Məmmədov, məsləhətçi-polis podpolkovniki Çingiz Əmirovdur.
Rollarda iştirak edirlər: Rasim Balayev(polkovnik Cavanşirov), Muxtar Maniyev(Kərimov), Fuad Poladov(Səlimzadə), Nəsir Sadıxzadə("Paxan"), Naibə Allahverdiyeva(Marqarita), Laləzar Mustafayeva("pəncəli" Aslan), Nadir Əzməmmədov(Səfərəli), Zərnigar Ağakişiyeva(Salamanova), Nəsibə Eldarova(Klara),
Ş.Şıxnəbiyeva(Bayramova), A.Ocaqverdiyev(Yaşa), A.Məmmədov(Bürcəli), M.Məhərrəmova(Samirə), F.Məmmədov(sürücü), V.Əliyev(serjant), V.Vəliyev(vəkil), Z.Namazov, S.Samuxlu, N.İsrafilova, F.Fərəcov, Ə.Məmmədov.
Sinopsis: Macəra janrında çəkilən film yazıçı Cəmşid Əmirovun eyniadlı məşhur romanı əsasında ekranlaşdırılıb.


Rasim Balayev "Qara volqa"nı bəyənmədi


Elşən Məmmədov əvvəllər "Azərbaycanfilm"də çalışmış, bir çox filmlərin çəkilişində iştirak etmişdi. O, "Qara volqa"nı ekranlaşdırmaq fikrinə düşəndə kinostudiya böhranlı günlərini yaşayırdı. Lakin filmin keçmiş Dövlət Yanacaq Komitəsinin Bakı Neft Təchizatı Bazasının sifarişi ilə çəkilməsi maliyyə problemini müəyyən mənada aradan qaldıra bildi.
Məsləhətçi qismində filmə "Qara volqa"nın müəllfi Cəmşid Əmirovun oğlu polis podpolkovniki Çingiz Əmirovu dəvət edilmişdi. Qeyri-peşəkar rejissor sayılan Elşən Məmmədov aktyor seçimində əsasən peşəkarlara üstünlük verib, say-seçmə aktyorlar sınaq çəkilişlərinə dəvət olunublar.
Əslində, onların biri çoxu bəlkə də bu filmə çəkilməyə ona görə razılıq veriblər ki, çəkiliş meydançasına yadırğamasınlar. Məsələn, filmdə polkovnik Cavanşirov obrazını yaradan, rubrikamıza daima canla-başla köməklik edən və məsləhətlərini bizdən əsirgəməyən Rasim Balayevlə telefon əlaqəsi yaratdıqda, görkəmli aktyorumuz film barədə bir kəlmə də olsa, danışmaq istəmədi və sadəcə onu dedi ki, film qəbul etmir.
Baxmayaraq ki, Rasim müəllimin "Qara volqa" filmində yaratdığı polkovnik Cavanşirov obrazı onun "Həm ziyarət, həm ticarət" filmindəki Davud, hətta "Yaramaz" filmindəki nazir köməkçisi rolundan daha güclü görünür.




Muxtar Maniyev:
"Kinematoqrafçıları pərən-pərən saldılar, qeyri-peşəkarlar meydan sulamağa başladı"

Polis işçisi Kərimov obrazını yaradan Muxtar Maniyev də
filmdən narazı qaldığını gizlətmədi. "Hər ölkənin, hər xalqın özünəməxsus xüsusiyyətləri olur" deyən Muxtar müəllim birmənalı şəkildə bildirdi ki, "mən belə düşünürəm ki, bu filmdə Azərbaycan xüsusiyyətləri yoxdur". Onun fikrincə, peşəkarlıq tamam fərqli bir talant, istedaddır: "Doğrudur ki, filmi çəkən əvvəllər kinostudiyada çalışıb, film çəkilişlərində iştirak edib, ancaq bu o demək deyil ki, belə bir insan birdən-birə ağır bir yükü götürə bilər, sərbəst film çəkmə, özü də "Qara volqa" kimi bir əsərə quruluş verə bilər".
Qeyd edək ki, film kinomuzun böhranlı illərində çəkilib və
qeyri-peşəkar adlanan şəxslər Azərbaycan kinosunu yaşatmaq xətrinə kimlərəsə yalvararaq maliyyə dəstəyi alıb film çəkiblər. "Doğrudur, 90-cı il hadisələrindən sora Adil İsgəndərov kimi bir sənətkarın necə əziyyətlər hesabına yaratdığı kinematoqrafçıların hamısını pərən-pərən saldılar. Və belə bir məqamda da qeyri-peşəkarlar meydan sulamağa başladılar",- deyə Muxtar Maniyev vurğulayır .
Həmin qeyri-peşəkarın filmin yaradıcı heyətinə əsasən peşəkarları dəvət etməsinə gəlincəsə, Muxtar Maniyev bu barədə deyir: "Biz peşəkarlar yalnız çəkiliş vaxtı öhdəmizə düşən yükü daşıya bilirdik. Kinoda belə bir qayda var ki, əgər tərəfmüqabilin fərsizdirsə, yəni öhdəsinə düşən işi bacarmırsa, onda sən nə qədər yüksək səviyyədə ifa nümayiş etdirsən də heç nəyə nail ola bilməyəcəksən. Buna baxmayaraq isə çəkiliş vaxtı qeyri-peşəkar olan tərəfmüqabillərimizi özümüz səviyyədə olmasa da müəyyən mənada inkişaf etdirə bilirdik".
Yeri gəlmişkən, Elşən Məmmədovun aktyorlara ssenarini təqdim etməyib. Muxtar Maniyev bununla bağlı deyir: "Nə ssenari, çəkiliş vaxtı ssenaridən söhbət belə gedə bilməzdi. Sadəcə olaraq hər çəkilişdə bir epizodun çəkilişindən söhbət gedirdi və bizə də öhdəmizə düşən iş tapşırılırdı".
Filmdə otaq şəraitində olan çəkilişlərin, məsələn, polis işçilərinin iclas salonuna yığışdığı otaq kinostudiyanın həyətində qurulmuş pavilyonda lentə alınıb. "Pavilyon çəkilişləri hər hansı bir film üçün çox vacibdir. Çünki hər hansı bir filmin ev içində olan çəkilişləri zamanı məhz pavilyonda istənilən nəticəni almaq mümkündür. Şəxsən Adil İsgəndərov kimi sənətkar pavilyon çəkilişinə xüsusi önəm verirdi. Bir məqamı da nəzərinizə çatdırım ki, Adil İsgəndərov kinostudiyaya rəhbərlik etdiyi dövrdə (1966-1974) kinostudiyanın həyətində pavilyon çəkilişləri üçün xüsusi bir otaq tikdirmişdi. Elə ki, Adil İsgəndərov vəzifədən getdi, o zaman həmin otaq kiməsə satıldı və camaat arasında da belə söhbət yaydılar ki, guya özəlləşdiriblər".


Naibə Allahverdiyeva özünü əvvəldən Marqarita rolunda
görürdü

Sınaq çəkilişləri zamanı erməni qadını Marqarita obrazına rus aktrisaları dəvət olunsa da, sonda üstünlük Naibə Allahverdiyevanın ifasına verilib.
Aktrisa bu filmdən əvvəl Mərahim Fərzəlibəyovun quruluşunda çəkilən "Mənim ağ şəhərim" filmində epizodik rola çəkilmişdi və odur ki, "Qara volqa"da əsas rollardan birinə dəvət aldığı zaman heç də təəccüblənmədi. "Əslində mən filmdə Zərnigar Ağakişiyevanın yaratdığı Salamanova obrazına çəkilməli idim. Yəni rejissor məni məhz həmin rola dəvət etmişdi. Ancaq sonrakı proseslərdə Marqarita obrazının ifaçısı tapılmadığı üçün və mənim bir aktrisa kimi imkanlarım adı çəkilən obrazı yaratmağıma imkan verdiyi üçün yerdəyişmə oldu və mən də Marqarita roluna təsdiq olundum",-deyə Naibə xanım xatırlayır.
Maraqlıdır ki, Naibə Allahverdiyevanın Fuad Poladovla çəkildiyi epizod aktrisanın evində lentə alınıb:"Bildiyiniz kimi pavilyon çəkilişləri ona görə əlverişlidir ki, həmin məkanda hər hansı bir evin iç görünüşü geniş formada hazırlanır və istənilən istiqamətdə də kameralar quraşdırılaraq çəkilişlər aparılır. Mənim evim geniş otaqlardan ibarət olduğu üçün rejissorla belə qərara gəldik ki, çəkildiyim Marqarita obrazının evdə olan səhnələrini elə mənim evimdə də lentə alaq".
Aktrisa etiraf edir ki, bir vaxtlar "Qara volqa" romanını sevərək mütaliə edib və Marqarita obrazında da özünü görüb:
"Əsl sənətkar odur ki, müxtəlif xarakterli obrazlarla tamaşaçı qarşısına çıxa bilsin. Bu baxımdan mən Marqarita roluna təsdiq olunduğum zaman heç də təəcüblənmədim. Elşən Məmmədova minətdaram ki, məni belə bir obrazla kinosevərlərin yaddaşına həkk etdi. Doğrudur ki, filmi qəbul etməyənlər, film haqqında mənfi rəy söyləyənlər də var, hətta filmə çəkilən aktyorlardan bəzisi onu yaradıcılığı üçün qara ləkə hesab edir və s. Şəxsən mən bu fikirlərlə razılaşmıram. Əksinə indiki kommersiya filmləri ilə müqayisədə "Qara volqa" ən gözəl sənət nümunələrindən biridir. Sadəcə olaraq dövrlə bağlı olaraq texniki avadanlıqların azlığı, maliyyə dəstəyinin az olması və s. kimi çatışmamazlıqlar imkan vermədi ki, film əsərin ruhu çərçivəsində çəkilsin".



Filmə niyə "zəif" damğası vuruldu?

Naibə xanımın sözlərinə görə, rejissor etiraf edirmiş ki, "filmin sona çatdırılması üçün əldə olan pulu güc-bəla ilə çatdırır".
Nəticədə pul az olduğu üçün əksər epizodlar çəkilmədi. "Çox təəssüf ki, hazırda həmin epizodları xatırlamıram, təxmini də demək istəmirəm. Ancaq bir etirafı etmək istərdim ki, əksər aktyorların oyunu çox zəif idi. Adlarını çəkməyəcəyəm, sadəcə onu demək istərdim, həmin aktyorların öhdələrinə düşən obrazların imkanlarından istifadə edə bilmədilər ki, bu da sonda filmə zəif damğası vurulmasına geniş şərait yaratdı",-deyə aktrisa vurğulayır.
Naibə Allahverdiyeva tərəfmüqabilləri arasında xüsusilə Fuad Poladovun işindən razı qalıb. "Çəkildiyim epizodlarda əsasən Fuad Poladovla tərəfmüqabili olmuşam. Bildiyiniz kimi Fuad Poladov aktyor kimi çox güclüdür. Çəkiliş vaxtı ondan böyük güc aldım. Ymumiyyətlə o, bir aktyor kimi tərəfmüqabilini düşünən, lazım gəlsə ondan köməyini əsirgəməyən aktyorlardandır".
Filmin ədəbi ssenarisi "Qara volqa" romanının motivləri əsasında yaradılsa da, çəkiliş vaxtı rejissor ssenarisi birbaşa çəkilən anın təsirindən yaranıb. "Hazırda romanı olduğu kimi xatırlamasam da, çəkiliş vaxtı hiss edirdim ki, tamam fərqli formada ssenari çəkilir. Filmdə ardıcıllığın zəif olması ona gətirib çıxarırdı ki, hadisələr arasında olan bağlantılar tamam sıradan çıxırdı". Burdan da belə nəticəyə gəlmək olar ki, filmin ssenarisi zəif olub. "Ssenari çox məhdudlaşdırılmışdı, obrazların imkanları azalmışdı, bir sözlə, aktyor üçün olan material azlıq edirdi. Ancaq elə etmək olardı ki, süjet xətti üzrə hadisələr ardıcıl formada inkişaf etdirilərdi".

"Qara volqa" adı filmə uğur qazandırdı

Naibə Allahverdiyeva hesab edir ki, "filmin qazandığı uğurun elə yarısı onun adı ilə bağlı oldu". İlk dəfə filmin nümayişinə gələnlərin əksəriyyəti onun adına yığışmışdılar. "Hələ çəkiliş gedə-gedə hamı filmin taleyi ilə maraqlanırdılar. Tamaşaçını aldatmaq mümkün deyil və bir məqamı da nəzərinizə çatdırım ki, tamaşaçı güzəşt etmir, eyni zamanda hər hansı bir oyuna, səhnəyə münasibətini bildirir. Dəfələrlə şahid olmuşam ki, hər hansı bir filmin təqdimatında tamaşaçı öz razılığını və yaxud əksinə narazılığını o an açıqca bildirib. Ancaq "Qara volqa" filminin nümayişində tamaşaçıların üzündə razılıq ifadəsi var idi. Mən deyərdim ki, bu film tamaşaçıları düşündürdü",-deyə aktrisa bildirir.
Bəs, filmə niyə zəif damğası vuruldu?
Naibə Allahverdiyeva bununla deyir: "Elşən peşəkar olmasa da kino sahəsində çalışmış, kinodan başı çıxan bir insan idi. Onsuz da bizdə adətdir ki, yıxılana balta vuran çox olur. Ola bilsin ki, "Qara volqa" filmi məhz belələrinin güdazına getdi".

Film maraqla qarşılandı

Filmin kinostudiyanın nəzdindəki Bədii Şura tərəfindən qəbul olunduqdan sonrailk təqdimatı Respublika sarayında keçirilib.
Əsərə böyük maraq göstərən paytaxt əhli filmin ilk nümayişinə həvəslə gəliblər. Naibə xanımın dediyinə görə, ilk təəssürat tamaşaçıları qane edib. Sonralar isə film bir neçə telekanal tərəfindən nümayiş olunub və bu, son illərədək davam edib. Ancaq bir neçə ildir ki, "Qara volqa" "qaraj"a - əksər filmlərimiz kimi arxivə atılıb.

Ekspress.-2007.-21-23 aprel.-S.18.