Mehdixanlı T.

Milli kinomuza dövlət qayğısı

Azərbaycan Respublikası Prezidenti cənab İlham Əliyev ölkəmizdə kino sənətinin daha da inkişaf etdirilməsi, mühafizə olunması barədə Sərəncam imzalayıb. Həmin tarixi sənəddə vurğulanır ki, Azərbaycanda kino sənəti özünəməxsus inkişaf yolu keçmiş və xalqımızın mədəni-mənəvi həyatında mühüm rol oynamışdır. 109 il əvvəl neft Bakısından bəhs edən ilk ekran nümunəsi çəkilmiş, sonralar "Neft və milyonlar səltənətində", "Arşın mal alan" və bir çox başqa bədii-publisistik filmləri lentə alınmışdır.

Dövlət başçısının imzaladığı Sərəncamda qeyd olunur ki, 1991-ci ildən etibarən kino sistemi və Azərbaycan kinematoqfafiyası bir sıra çətinliklərlə qarşılaşmışdır. Keçid mərhələsindəki ciddi problemlərə baxmayaraq, müstəqillik dövründə Azərbaycan kinosu öz yaradıcılıq potensialı sayəsində müəyyən uğurlar əldə etmişdir. Bununla yanaşı, milli kino ənənələrinin qorunması və dünya kinematoqrafiyasının tərkib hissəsi olaraq yeni şəraitdə fəaliyyət göstərə bilməsi üçün təxirəsalınmaz tədbir[ərin həyata keçirilməsinə zərurət yaranmışdır. Nəzərdə tutulan vacib məsələlərdən biri də lent əsərlərinin mühafizə olunduğu Dövlət Film Fondunun fəaliyyətinin canlandırılmasıdır. Fondun direktoru, sənətşünas Cəmil Quliyev söhbət zamanı dedi:

- Ən əvvəl sənətə, sənətkara qayğı göstərən dövlətimizin başçısı cənab İlham Əliyevə kino sahəsində çəlışanların, xüsusən Dövlət Film Fondunun kollektivi adından dərin təşəkkürümü bildirirəm. Möhtərəm Prezidentin imzaladığı Sərəncam Azərbaycan kinematoqrafçıları qarşısında yeni inkişaf yolu açır. Həmin taleyüklü sənəddə kinonun bütün sahələrinin inkişafı, perspektivləri əhatə olunur. İnanırıq ki, bu Sərəncam yeni proqramların, daha maraqlı, baxımlı sənət əsərlərinin yaranmasına təkan verəcək, beynəlxalq aləmdə tanıtdırmağa şərait yaradacaq.

Dövlət Film Fondu on üç il əvvəl "Azərkinovideo" İstehsalat Birliyinin nəzdində yaranıb. Qurumda həm janrlı, həm də növlü milli filmlərimizlə bərabər, bir çox xarici ölkələrdə istehsal olunmuş ekran əsərləri mühafizə olunur. Fondun proqramını müasir tələblərə uyğun həyata keçirməyi planlaşdırmışıq. Bu işdə beynəlxalq təcrübəyə əsaslanmışıq. Dövlət Film Fondu başqa ölkələrdə də mövcuddur və həmin fondlar xüsusi proqram əsasında fəaliyyət göstərirlər və işini bir neçə istiqamətdə tənzimləyib, inkişaf etdirir. Filmlərin qorunması, bərpası, arxiv materiallarının toplanması, mühafizəsi Dövlət Film Fondunun əsas xidməti hesab olunur. Arxiv materiallarına filmlərlə əlaqəli fotolar, vaxtilə kino çəkilişlərində istifadə olunmuş avadanlıqlar daxildir. Onlar eksponat kimi saxlanılır. Başqa bir fəaliyyətimiz isə beynəlxalq əlaqələrlə bağlıdır. Dövlət Film Fondu qapalı şəraitdə fəaliyyət göstərməməlidir. Mütləq beynəlxalq təcrübəyə, proseslərə əsaslanmalı, mütəmadi olaraq proqram mübadiləsi aparmalıdır. Hələ səkkiz il əvvəl bizim Film Fondu Beynəlxalq Arxivlər Federasiyasına üzv qəbul olunub. Təəssüf ki Fondumuz son illər üzvlük haqqını ödəmədiyinə görə federasiyadan xaric olunmuşdu. Lakin Mədəniyyət və Turizm naziri Əbülfəs Qarayevin səyi, qayğısı sayəsində borclar ödənilmiş, cari ilin yanvar ayından yenidən həmin federasiyanın üzvü olmuşuq. Federasiyanın Brüsseldə yerləşən qərargahı ilə daim yaradıcılıq əlaqəsi saxlayırıq. Bu federasiya bizə yaxından kömək göstərir. Məsələn, Fransa Kino Arxivi bizə hər hansı rejissorun filmləri haqqında proqram göndərir. Biz də onlara Azərbaycan filmlərindən ibarət proqram veririk. Bu mədəni əlaqələr kinoarxiv xətti ilə nümayiş olunur. Əfsuslar ki, bizim hələlik nümayiş zalımız yoxdur. Ancaq ümid edirik ki, tezliklə bunlar düzələcək, hətta kinoteatrımız da olacaq. O zaman bizim proqramlar mübadiləmiz daha da genişlənəcək. Filmlərin mühafizəsi ilə əlaqədar tədqiqatlar aparırıq. Fondumuzda 80 il əvvəl çəkilən filmlərin orijinal nüsxələri saxlanılır. Hər birinə də elmi əsaslarla yanaşırıq. Xüsusi bülletenlər, məcmuələr, kitablar çap etməyə hazırlaşırıq. Onları federasiyanın xətti ilə təşkilatın bütün üzvlərinə göndərəcəyik. Filmlərin qorunması üçün dünyada baş verən proseslərlə tanış oluruq. Federasiya xətti ilə müxtəlif simpozium, seminar, konfranslar keçirilir. Tədbirlərdə müxtəlif filmlərin yubileyləri, kinoarxiv işinin təşkili, rejissorların xidməti qeyd olunur. Bizim fondun əməkdaşları da həmin toplantılarda iştirak edirlər.

Dövlət Film Fondunun əsas fəaliyyət istiqamətlərindən biri kino sənətinin təbliği ilə bağlıdır. Proqrama milli kino sənətimizin, həm də xarici filmlərin təbliği daxildir. Hazırlanan tədbirlər proqramı əsasında Azərbaycanın bir sıra görkəmli kino xadimlərinin yaradıcılıq gecələri və yubileylərini keçirməyi planlaşdırmışıq.

Xalq artisti Nodar Şaşıqoğlunun 80, Eldəniz Zeynalovun 70, Hacıbaba Bağırovun 75, kinooperatorlar Arif Nərimanbəyovun 90, Rafael Qəmbərovun 60, rejissor Gülbəniz Əzimzadənin 60 illik yubileylərinin qeyd olunması həmin plana daxildir. "O olmasın, bu olsun" filminin 50, "Fətəli xan" filminin 60 illik yubileylərini də keçirməyi nəzərdə tutmuşuq. Dünyada tanınan sənət korifeylərini də unutmamışıq. Çarli Çaplinin vəfatının 30 illiyilə əlaqədar tədbir keçirəcəyik. Aktyorun filmlərinin retrospektiv nümayişini təşkil edəcəyik. Az.TV ilə razılaşma əsasında "Dövlət Film Fondunun kolleksiyası" adı ilə veriliş yaxın günlərdə ekrana çıxacaq, tamaşaçıları qurumda saxlanılan xarici filmlərlə tanış edəcəyik. Dövlət Film Fondu elmi tədqiqat mərkəzi kimi də fəaliyyət göstərəcək. Bununla əlaqədar bir neçə elmi əsər nəşr etdirməyi planlaşdırmışıq. Onlardan biri rus və ingilis dillərində nəşr olunacaq. Beləliklə, bizdə olan filmlərlə bir çox ölkələrin tanışlığına imkan yaranacaq. Mütəxəsislərimizi başqa film fondlarına ezamiyyətə göndərməyi nəzərdə tutmuşuq.

Milli filmlərimizin nüsxələri artıq Dövlət Film Fonduna daxil olub. Bəstəkar Müslüm Maqomayevə həsr olunmuş sənədli filmi arxivə gətirmişik. Bu filmdə məşhur opera müğənnisi Şövkət Məmmədova, görkəmli dirijor Niyazi xatirələrini bölüşür. Eyni zamanda lent yaddaşında görkəmli ifaçı Müslüm Maqomayevin də müsahibəsi var. Aktyor Ələsgər Ələkbərovun 50 illik yubileyinə həsr olunmuş 10 dəqiqəlik filmi çətinliklə də olsa bərpa edə bilmişik. Bu film o zaman yeganə nüsxədə buraxılıb. Rejissor Tofiq İsmayılovun 1967-ci ildə çəkdiyi "Şəhərimizin daşları", rejissor Ənvər Əbluçun çəkdiyi "Körpülər" sənədli filmləri Fonda daxil edilib. Bir çox rejissorlar öz şəxsi arxivini bizə hədiyyə ediblər. Sənədli filmlər rejissoru Niyazi Bədəlovun filmlərini ailəsi Fondumuza verib. Rüstəm İbrahimbəyov "Köçərilər", Ayaz Salayev "Yarasa" filmini, kinorejissor Şamil Nəcəfzadə filmlərini, Afaq Bəşirqızı atası Bəşir Səfəroğlunun Tacikistanda çəkildiyi "Molla Nəsrəddinin 12-ci qəbri" filmini Dövlət Filmi Fonduna hədiyyə edib. Yaxın günlərdə Hacıbaba Bağırovun fəaliyyəti ilə bağlı kinoarxivin də Fonda verilməsi gözlənilir. Fondda Azərbaycan kino ensiklopediyası ilə bağlı işlər görülür. Bununla bağlı Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinə müraciət etmişik. Elmlər doktoru Rəhman Bədəlov və tanınmış kinoşünas Aydın Kazımzadə tədqiqat apararaq demək olar bütün materialları hazırlayıblar. Eyni zamanda, kinooperator Rafiq Quliyevin "Azərbaycan səssiz filmlərinin təsvir irsi" adlı toplunu da dərc etməyi planlaşdırmışıq. Kitabda vaxtilə Azərbaycanda çəkilmiş səssiz filmlərdə operator sənətinin əsasları, onun təsvir irsi ilk dəfədir ki, tədqiq olunur. Görüləcək işlərin sırasına Fondumuzun internet saytının yaradılması da daxildir. Orada Dövlət Film Fondunda saxlanılan Azərbaycan filmləri və xarici filmlər, o cümlədən bütün rejissorlar, aktyorlar haqqında məlumatlar olacaq. Hazırda Fondun kollektivi azsaylıdır. Bu qədər işin öhdəsindən gəlmək çətin olsa da biz səylərimizi əsirgəmir, var gücümüzlə çalışırıq.

Azərbaycanın bir çox filmlərinin neqativi Rusiya Dövlət Film Fondunda saxlanılır. Onların Bakıya gətirilməməsi müəyyən səbəblərlə bağlıdır. Ən əsası Dövlət Film Fondunda saxlama şəraiti qənaətbəxş deyil. Fonddakı otaqların sayı azlıq təşkil edir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin qayğısı sayəsində Dövlət Film Fondu üçün müasir, beynəlxalq tələblərə cavab verən binanın inşa olunacağı xəbərini sevinclə qarşıladıq. Şəraitimiz olandan sonra filmlərimizin orijinallarının Moskvadan gətirilməsi qayğısına qalacağıq.

Azərbaycan.- 2007.- 4 aprel.- S. 6.