Mürvətqızı S.

Müəllimdən öyrəndiklərimizi tələbələrimizə ötürmək borcumuzdur"

Tanınmış muğam ifaçılarımızdan olan Cabir Abdullayevin bu yaxınlarda "Səbuhi AMD" studiyası tərəfindən "Atasız dünya" diski təqdim olunub. Ölməz muğam incilərimizi yaşadan və sənətilə qürur duyan Cabir Abdullayevlə söhbətimiz muğam sənəti və xalq musiqimizin bugünkü durumu ilə bağlı oldu.
   Müsahibimiz söhbətə yeni diskindən söz açmaqla başladı. – Burada əsasən muğamlarımızdan parçalar və S.Rüstəmovun İslam Səfərlinin sözlərinə bəstələdiyi "Bilmədi yar" mahnısı yer alıb. "Zəminxarə", "Şüştər" təsnifi və digər segahların, muğam şöbələrinin dinləyicilər tərəfindən müsbət qarşılanacağına ümid edirəm.Ada gəlincə, bu mənim bir övlad kimi atama olan borcumun heç olmasa cüzi bir hissəsini qaytarmaq cəhdimdir.İnsan gənc olduqda bu borc haqqında düşünmür.Ataların gözəl bir sözü var: "Atanın qədrini ata olanda bilərsən". Həqiqətən də insan zaman keçdikcə bunu anlayır. Düzdür, oxumaqla bu mənəvi borcu ödəmək mümkün deyil.Ancaq hər halda valideyn zəhmətini qiymətləndirmək, onların qayğısına qalmaq hər bir övladın borcudur. – Sənətə gəlişiniz hansı vaxta təsadüf edir? – Sənətə gəlişim təsadüfi deyil.Bunu bir ailə ənənəsinin davamı da hesab etmək olar.Gözümü açandan ailəmizdə muğam sədalarını eşitmişəm.Qardaşlarım- xüsusilə də mərhum Vahid Abdullayev xalq mahnılarını yaxşı ifa edirdi. Hələ 11 yaşım olanda böyük səhnədə müğam oxumuşam.Yadımdadır, 1980-ci ildə XXX qurultayın yekun konserti idi. Mən o zaman Ağdamın "Şur" ansamblının üzvü kimi bu dövlət əhəmiyyətli tədbirdə iştirak edirdim. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev və bir sıra tanınmış dövlət adamları da konsertə tamaşa edirdilər. 7 dəqiqəlik "Qarabağ şikəstəsi"ni ifa etmək üçün tam 13 gün ölməz dirijor Niyazi bizimlə gərgin məşq prosesi apardı.Onda keçirdiyim həyəcanı hələ də xatırlayıram. – Bir sənətkar kimi yetişməyinizdə kimin rolu olub? – Sevimli müəllimim, peşəkar muğam ustadı, professor Arif Babayevin rolu müstəsnadır.Bununla belə, sənətə dəyər verməyi bacaran dostlarımın da mənəvi dəstəyini hiss edərək bu yolda addımlamışam.Ona görə də əldə etdiyim nailiyyətlərimə görə müəllimimlə yanaşı, dostlarıma da borcluyam. – Arif Babayev kimi korifey bir sənətkarın "əlindən su içmək" və onu razı salmaq, özünü təsdiq etmək təbii ki, məsuliyyətli bir işdir.Məşhur muğam ifaçılarından sonra bu yükün altına girmək sizi çəkindirmədi ki? – Yox, məsuliyyət əlbəttə var və həmişə olmalıdır.Çünki muğam ağır zəhmət tələb edən ciddi bir musiqidir.Muğam dəryasına baş vurmaq, bu sənətdə müvəffəqiyyət qazanmaq üçün illərlə gərgin əmək sərf etmək lazımdır.Atalar yaxşı deyib ki, hər oxuyan Molla Pənah olmaz.Bu fikri muğama da aid etmək olar.Burada gərək hər şey maksimuma hesablansın.Elə-belə, ara mahnısı oxumağa nə var ki? Bəzi "müğənnilər" belə mahnıları 2-3 gün məşq edirlər və artıq mahnı "hazırdır". Muğam oxumaq isə böyük məsuliyyətdir. Deyək ki, hansısa bir dövlət tədbirində iştirak edirsən və burada muğam ifa etməlisən. Canlı ifadı, hər şey ola bilər, hər dəfə elə həyəcan keçirirəm ki, az qala ömrümdən 5 il itirirəm. Ancaq nə qədər məsuliyyətli olsa da, bizdən əvvəlki sələflərimizin miras qoyduğu bu xalq musiqisini biz də layiqincə gələcək nəslə ötürməliyik. Müəllimlərimizin bizə öyrətdiklərini tələbələrimizə ötürmək borcumuzdur. – Tələbələrinizdən hansılarının gələcəyinə daha çox ümid bəsləyirsiniz? – Milli konservatoriyada muğam dərsi tədris edirəm.11 tələbəm var.Düzü, tələbələrin bəzilərinin yaşla əlaqədar səsləri dəyişə bilir, ona görə qabaqcadan nə isə deməyə çətinlik çəkirəm.Amma xüsusilə Səlimənin, Ülvinin perspektivi genişdir və onların gələcəyinə inanıram. İnşallah, çalışacağıq ki,bildiyimizi öyrədək, həm də özümüz öyrənək. Müəllim-tələbə münasibətlərinə gəlincə, hər kəs əvəzolunmazdır.Hər bir xanəndə öz ustadından nə isə alır və zəhməti sayəsində özünü təsdiq edir. Təbii, arzulayaram ki, gələcəyin Cabiri, Cabirləri yetişsin. Bu, artıq gələcəyin ixtiyarındadır. – Əvvəllər də toy mərasimləri xanəndələr üçün məktəb rolunu oynayıb.Xan və Seyid Şuşinskilər, Cabbar Qaryağdıoğlu kimi korifey sənətkarlarımız məhz toylarda püxtələşiblər.Bəs bugünkü toylar buna zəmin yaradırmı, sizi qane edirmi-həm maddi, həm də mənəvi baxımdan? – İndi vəziyyət və zəmanə dəyişib. Hal-hazırda mədəniyyətimizdə elə vəziyyət yaranıb ki, istedadsız, səviyyəsiz "müğənnilər" yuxarı başa keçiblər.Şair demişkən: "Müsibət oluruq biz, səhv düşəndə yerimiz". Mən bunda daha çox televiziya- radionu günahkar hesab edirəm. Təbliğat və reklam hər şeyi həll edir, buna görə də efirdən daima şit musiqi sədaları, haray-qışqırıq səsi eşidilir. Lakin mən dəvət olunduğum toyların səviyyəsindən çox razıyam. Muğam, xalq musiqisi ifa edirəm və buna maraqla qulaq asan, istirahət edən insanları gördükdə mənəvi zövq alıram. Hərdən təsadüf elə gətirib ki, səviyyəsiz toylarda da ifa etməli olmuşam və sonra buna görə özümü qınamışam, sənətimin aşağılanmasından sarsılmışam. Lakin bu, nadir hallarda baş verib. Ümumiyyətlə isə, toylar məni həm maddi, həm də mənəvi baxımdan qane edir. – Sizcə, bu gün "şou-biznes aləminin" ictimaiyyətə sırıdığı bayağı mahnıların, səviyyəsiz kliplərin gənclərin auditoriyasını zəbt etməsinin əsas səbəbi nədir? Dinləyicilərin zövqü korşalıb, yoxsa muğama, xalq musiqisinə maraq azalıb? – Xalq sənətinə maraq azalıb deməzdim.Şükürlər olsun ki, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyeva muğamlarımıza əsl vətəndaş təəssübkeşliyi ilə yanaşaraq onları itib- batmaqdan qoruyan tədbirlər planı həyata keçirir.Bunun üçün bütün xalqımız adından ona minnətdaram. Əlbəttə, bu addımların atılması gələcəyə hesablanıb.Bu, muğama yenidən qayıdışdır.Düzdür, dediyiniz şit mahnılar zövqümüzü , daha doğrusu gənclərin zövqünü korlayır.Pop musiqi yarışmalarının sayı-hesabı yoxdur, amma cəmi bir muğam müsabiqəsi keçirilib. Lakin bir məsələni vurğulayım ki, bunlar müvəqqəti şöhrətin parıltılarıdır. Gec-tez onlar yaddan çıxacaq, gündəmdən silinəcəklər. Çünki qüvvətli əsasa, xalq irsinə, milli təfəkkürə söykənməyən sənət uzunömürlü ola bilməz. Amma ilahinin bizə pay kimi bəxş etdiyi muğamlarımız əbədiyaşardır. Zaman ötdükcə bunu zövqü korşalan gənclərimiz də başa düşəcək. – Fəxri adlara münasibətiniz? – Mənim nəzərimdə ən böyük fəxri ad-xalqın məhəbbətidir. Nə vaxtsa fəxri ad alsam da, yenə bu fikrimdə qalacağam. Camaat arasında olanda mən bu sevgini hiss edirəm və sizi əmin edirəm ki, bu mənim üçün hər hansı fəxri addan qat-qat qiymətlidir. Ən ümdəsi,xalq artisti olmaq yox, xalqın xanəndəsi olmaqdır. Elin gözü tərəzidir. Millətimiz sənəti, sənətkarı qiymətləndirmək baxımından əsl meyardır. – Xarici ölkələrə səfərlərinizlə bağlı nə deyə bilərsiniz? – Türkiyə, Rusiya, Avstriyaya səfər etmişəm. Dövlət tədbirləri çərçivəsində orada muğamlarımızı dünyaya çatdırmışam. Bu səfərlər zamanı maraqlı hadisələr də az olmayıb. Avstriyada olarkən həmin ölkənin dövlət katibinin muğam üçlüyünə yaxın dayanaraq bizi maraqla izləməsini bu gün də məmnunluq hissi ilə xatırlayıram. – Çünki həqiqi sənətə-muğama tərcüməçi lazım deyil. Muğam bütün dünyanın anlayacağı bir dildədir. – Çox doğru qeyd etdiniz. Həmin tədbirdə mədəniyyət nazirinin müavini Ədalət Vəliyev də iştirak edirdi. Tədbirdən sonra Ədalət müəllim bizə bildirdi ki, Avstriyanın dövlət katibi onunla söhbətində sözləri anlamasa da, muğama heyran olduğunu etiraf edib və təşəkkürünü çatdırmağı xahiş edib.Türkiyədə səfərdə olarkən "Zabul" muğamının "Mayə" hissəsinə qulaq asarkən dinləyicilər ən xırda boğazları belə duyaraq bizi alqış selinə qərq edirdilər. – Bu sözlərdən sonra Bəxtiyar Vahabzadənin qəzəlindən bir beyti xatırladım: Dəfn edin siz məni "Zabul" segahın mayəsinə, Deyirəm, bəlkə məni bir gün oyandırdı muğam. – Bəli, böyük şairimizin duyduğu o incə məqamı türk tamaşaçısı da tuta bilmişdi.Bir dəfə də Sankt-Peterburqda başqa xalqların nümayəndələrinin də qatıldığı bir tədbirdə iştirak edirdim.Soydaşlarımızın xahişi ilə Nisə Qasımovanın repertuarındakı "Yalan dünya" mahnısını ifa etdim.İfadan sonra bir rus oğlan mənə yaxınlaşaraq mahnının sözlərini tərcümə etməyimi xahiş etdi və bildirdi ki, mənasını anlamasa da ,musiqi, ifa onu ağladıb.Bax, bu hadisəni xaricə səfərlərimin ən yaddaqalan və təsirli xatirəsi hesab edirəm. – Ailənizdə övladlarınızdan hansınınsa sənətinizi davam etdirmək niyyəti varmı? – Ailəmdə 2 övlad-Nicat və Nəzrin böyüyür.Hər ikisinin istedadı var.Lakin onların heç birinin sənətimi davam etdirməsini arzulamıram.Ona görə ki, bu yolun çətinliyi çox, məsuliyyəti ağırdır. – Uğur əldə etməyin çətinliyi baxımından bu qənaətdəsiniz, yoxsa bugünkü reallığın mənzərəsi sizi qane etmir? – Bu sənətdə müvəffəqiyyətə gedən yol çox uzundur və maneələri çoxdur. – Əsl istedad üçün də problem var? – Bəli, məhz əsl istedad üçün indiki reallıqda uğur əldə etmək müşkülə çevrilib: "İstedadlara kömək edin, istedadsızlar sizsiz də özlərinə yol açacaqlar". Bu sözdə dərin hikmət var.İstedadsız insanlar bu gün gündəmdədirlər, özlərini gözə soxurlar.İstedadlı şəxslər utancaq, təvazökar olur, istedadını gizlədir, gözdən, nəzərdən kənarda qalır. – Sonda toxunmadığımız hansı mətləbə aydınlıq gətirmək istərdiniz? – Zənnimcə, qaranlıq mətləb qalmadı.

525-ci qəzet.-2007.-5 aprel.-S.7.