Əlibəyli B.

60+1 yaşlı diktator və mediator

Milli mədəniyyətimizin son 40 illik dövründə pozulmaz möhürünə 40 dəfələrlə rast gəldiyimiz müqtədir sənətçi. Çoxsaylı, çoxyönlü və silsilə televiziya verilişlərinin, teletamaşa və telefilmlərin, teatr tamaşalarının, kinofilmlərin istedadlı rejissoru. Klassik və müasir Azərbaycan ədəbiyyatının telesalnaməçisi. Hər zaman güzgülənə biləcəyimiz Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, Mirzə Cəlil, Üzeyir Hacıbəyov, Anarın monumental ekran memarı. "Ordan-burdan", "Nigarançılıq", "Ac həriflər", "Kamança", "Fatehlərin divanı" teleklassikalarının yaradıcısı. "Dədə Qorqud oğuznamələri"nin, "Ötən ilin son gecəsi"nin, "Evləri köndələn yar"ın, "Yaşıl eynəkli adam"ın, "Qatarda"nın, "Kökdən düşmüş piano"nun kökləyicisi, sehrli çubuğu, mizan-tərəzisi. Bizləri ekran qarşısında saatlarla heykəl kimi oturmağa məcbur edən diktator və ruhumuzu sevindirən mediator. Yəni, 60+1 yaşlı Ramiz Həsənoğlu. Siz də qonaq olun onunla söhbətə.
– Ramiz müəllim , sizinlə söhbətdən əvvəl haqqınızda daha səhih bilgi almaq üçün Ramiz Rövşənə müraciət etdim. O dedi ki, "öz sahəsində Ramiz Həsənoğlunun o qədər çəkisi var ki, bəlkə son 30 illik mədəniyyətimizdə heç kəsin onun qədər çəkisi yoxdur". İstərdim, söhbətimizi bu çəkinin nədən ibarət olması, yəni, sizin 40 illik ümumi yaradıcılığınız ətrafında quraq. Hərçənd ki, Ramiz müəllim bu dövrü, yəqin ki, sizin fəaliyyətinizin ən mükəmməl çağlarını nəzərə alaraq 30 il götürür.
– Əslində, Ramiz haqlıdır. Çünki ilk 10 il mənim sənət baxışlarımın , yönümümün müəyyənləşdirilməsi dövrüdür. Amma televiziyada 1967-ci ildən işləyirəm. Burada təhsilimi bitirib əsgərliyə getdim. Sonra yenidən qayıtdım televiziyaya və gördüm ki, bu mühitdə mənə nəsə çatmır. Üz tutdum Sankt-Peterburqa, gedib orada da 5 il qiyabi oxudum. Əslində bu qiyabi təhsil deyildi. Çünki David İsakoviç Karasik adlı çox gözəl bir ustadımız var idi. Onun söhbətləri, bizə göstərdiyi örnəklər, Sankt-Peterburq və ümumi Rusiya mədəniyyətinə qovuşmaq, teatrlara gedib tamaşaları görmək, yaradıcı adamlarla ünsiyyətdə olmaq mənim formalaşmağımda çox böyük rol oynadı. Və mən artıq 70-ci illərin ortalarından, yəni, Ramizin nəzərdə tutduğu dövrdən rejissuranın nə qədər çətin, ciddi, ağlasığmaz bir sənət olduğunu dərk etməyə başladım. Həm də başa düşdüm ki, rejissor yaşa dolduqca müdrikləşir. Bu o demək deyil ki, bütün gənclər rejissurada ilk addımlarını atanda düşünmürlər. Yox, örnəklər var ki, gənc rejissorlar gəliblər və sənətdə öz sözlərini vaxtında deyiblər. Onların sırasında Tarkovski də olub, Mixalkov da, Konçalovski də və Azərbaycana gəlincə, bu sırada Rasim Ocaqov da olub. O, çox gənc yaşlarında kinematoqrafa gəlib və özünü təsdiqləyə bilib. Amma buna baxmayaraq, hesab edirəm ki, rejissorun həyat təcrübəsi artdıqca onun sənət təcrübəsi ilə qoşa qanad kimi vəhdətdə olur. Öz şəxsi təcrübəmə əsaslanıb deyə bilərəm ki, indiyəcən elədiklərim mənə kömək etməsə də, mane də olmur. Və mənimçün çox maraqlıdır ki, indən sonra nə edə biləcəm. Çünki artıq 61 yaşım tamam olur. Bu elə bir yaşdır ki, sənətlə məşğul olan adamın ən püxtələşmiş çağıdır. Bu mənada, böyük şairimiz Ramiz Rövşənin mənim 30 illik fəaliyyətimə o cür yüksək qiymət verməsi boynuma daha çox məsuliyyət qoyur. Son vaxtlar bir-birinin dalınca iki işi bitirmişəm; ikiseriyalı "Cavid ömrü" filminin çəkilişlərini başa vurub təhvil vermişik. Yaxın vaxtlarda onun surətləri ekrana çıxmalıdır. "Bəylik dərsi" bədii televiziya filmini isə Şərif Qurbanəliyevlə birgə hazırlamışıq. Bu işlərdən sonra ola bilsin ki, yenidən start üçün bir qədər nəfəs fasiləsi götürməli oldum. Sonrakı dövr üçün də çoxlu layihələrim var, amma bunlardan hansı həyata keçəcək, çox təəssüf ki, indidən deyə bilmirəm. Çünki onların maliyyə mənbələri məlum deyil.
– 40 ildir rejissor pultu arxasındasız. Bu müddətdə onlarca ədəbi verilişin, televiziya filmləri və tamaşaların rejissoru olmusuz. Bu günkü sənət baxışlarınızdan yanaşanda onların hansındansa imtina edirsizmi və ya hamısı sizə doğmadırmı? Əlbəttə, imtina dedikdə mən sovet ideoloji sterotipləri çərçivəsində olan işləri nəzərdə tuturam.
– Amma mən fərqli düşünürəm; hesab edirəm ki, iş görmək üçün o illər daha maraqlı idi. Çünki qadağalar çox idi. Buna görə bəzən Ezop diliylə, bəzən nöqtələr qoymaqla demək istədiyin mətləbi ifadə etmək üçün o dövr fantaziyanı işlətməyə daha çox imkan verirdi. İndiki dövrün də üstünlükləri var. Yəni senzura götürülüb. Demokratik olmaq istəyən bir dövlətdə yaşayırıq və sair. – Onda belə başa düşmək olarmı ki, indiyəcən tamaşaçıya nə təqdim etmisizsə, hamısından razısız?
–Bunu deyə bilmərəm. Çünki güzəran üçün görülən işlər də var idi. Amma xoşbəxtlikdən mən bioqrafiyaya xidmət edən işlərimlə güzəran üçün gördüyüm işləri bir-birindən ayırır və müəyyən tarazlıq yaradırdım. Yəni istədiyim işləri görmək üçün mənə həvalə olunan başqa işləri də görməyə məcbur idim. Məsəlçün, beşilliklərin qəhrəmanları haqqında proqramlar, nə bilim...
– Yaxud, "Səni tərənnüm edirəm, respublikam" və bu kimi təbliğati verilişlər hazırlamağa...
    – Bəli, tərənnümlər, müxtəlif , "Mavi işıq"lar-filanlar. Bütün bunlar həm də bir balans yaradır ki, sən gərək rəhbərlik qarşısında o hüququ qazanaydın. Yəni, onların istədiklərini də, öz işlərini də edəydin. Bilirsiz, sənətlə məşğul olan adamın meyarları, fəaliyyətinin məqsədi və o məqsədə xidmət edən proqramı, yəni görəcəyi işlərin aydın mənzərəsi olmalıdır. Bu mənada mən artıq son 30 ildə nə etmək istəyirdimsə, onların hamısını qabaqcadan özüm üçün müəyyənləşdirirdim. Və şükürlər olsun ki, həmin işləri görə bildim. Amma o işləri görmək üçün şübhəsiz ki, kompromislərə də getməliydim və gedirdim. Bəlkə də 777-ci dəfədir bu misalı gətirirəm; ağıllı adamlardan biri deyib ki, həyat böyüklü-kiçikli kompromislərdən ibarətdir. İnsanın müdrikliyi isə ondan ibarətdir ki, bu kompromislərin içində ən kiçiyini seçə bilsin ki, daha böyüyünə getməsin.
– Adətən yaradıcı insanlar sənətdə müəyyən hazırlıq mərhələsi keçdikdən sonra öz imzalarını təsdiq edirlər. Amma sənətşünas rəylərinə görə, siz özünüzü rejissor kimi fəaliyyətə başladığınız elə ilk illərdə, 21 yaşında olarkən "Hər çinardan bir yarpaq" verilişilə təsdiqləmisiz.
– Şübhəsiz ki, burda bir faktorun da müəyyən rolu olub. Yəni mən hələ sənətə gəlməzdən sənətin içindəydim. Valideynlərim- atam Həsən Mirzəyev, anam Ətayə Əliyeva və ailəmizdə gedən sənət söhbətləri məni formalaşdırırdı. Sadəcə, bir münbit şərait lazım idi ki, toxum torpağa düşsün və o torpaq da mənim 21 yaşımda gəldiyim Azərbaycan Televiziyası oldu. Digər tərəfdən, adını çəkdiyiniz "Hər çinardan bir yarpaq" verilişi müasir poeziyamızın istedadlı nümayəndələrinə həsr olunmuşdu və poeziya mənimçün çox doğmaydı. Poeziyanı "Koroğlu" dastanından sevməyə başlamışdım. Hələ 8 yaşımda bu dastanın ayrı-ayrı boylarını əzbər bilir, oradakı aşıq deyişmələrini evdə o baş- bu başa gəzə-gəzə söyləyirdim və anam mənim yaddaşıma təəccüb edirdi. Yəni, poeziyanı, sözü qiymətləndirmək eşqi, həvəsi məndə folklordan qalıb. "Hər çinardan bir yarpaq" isə mənim ilk müstəqil verilişim və rejissura ilə məşğul olmağımın birinci pilləsi idi. Bu mənada həmin iş heç vaxt yadımdan çıxmaz.
– Folklora, Şərq mədəniyyətinə dayanıqlılığınız yəqin ki, sənətçi kimi bir tərəfinizdir...
– Bəli, bu medalın bir tərəfidir. Tam mənada isə mən iki mədəniyyətin- Qərb mədəniyyəti ilə Şərq mədəniyyətinin qovuşağında formalaşmışam. Bu səbəbdən yalnız bir əsəri çıxmaq şərtilə, bütün elədiklərim sırf Azərbaycan mədəniyyəti və milli köklər üzərində qurulub. İfadə formalarında isə Qərb mədəniyyəti və kinematoqrafından, müasir dünya televiziyasının imkanlarından bəhrələnmişəm. Yəni, mən özümü hər iki mədəniyyətin qovşağında hiss edirəm və hesab edirəm ki, Azərbaycan mədəniyyətini irəli aparan insanlar hər iki mədəniyyəti qoşa qanad kimi özlərində ehtiva etməlidirlər. Axı, dünya çox dardır, bu tərəfdən də qloballaşma gəlir və istədik-istəmədik, baş verməkdədir.
– Yeri gəlmişkən, qloballaşmanın milli mədəniyyətləri udmaq təhlükəsi barədə fikrinizi bilmək istərdim.
– Qloballaşma kabusundan qorxmaq lazım deyil. Sadəcə, millətin mədəniyyəti ilə durmadan çalışmaq lazımdır – istər dövlət səviyyəsində, istər də liderlər, ağıl, zəka sahibləri səviyyəsində. Hər şey onların mövqeyindən asılıdır. Bu mənada, milli mədəniyyətin qorunmasında kütləvi kommunikasiya vasitələrinin- mən teatrı, kinonu, xüsusən də televiziyanı bu sıraya aid edirəm- danılmaz və əvəzolunmaz rolu var. Müasir dövrdə mədəniyyəti irəli aparan da, tənəzzülə salan da məhz bu vasitələrdir. Və onların üzərinə düşən məsuliyyət həddən artıq böyükdür. Mən çox arzu edərdim ki, müstəqillik əldə etmiş Azərbaycanda bir az qabağı görə bilsinlər. Bu mənada ki, mədəniyyətimizin başına nə oyun gələ bilər və o hara gedib çıxa bilər. Ara-sıra belə bir fikir səslənir ki, biz Avropa mədəniyyətinə onun kanalizasiyasından qoşuluruq. Bundan bərk qorxmalıyıq. Amma təəssüf ki, mətbuatımızda, telekanallarımızda həmin proseslər baş verməkdədir və bundan çox narahatam.
– Siz sənətə 60-cı illərin sonlarında, intibah dalğasında gəlmisiz. Bu baxımdan sizi 60-cı illər nəslinə aid etmək olarmı?
– Mən 60-cılardan deyiləm, xoşbəxt olardım, onlardan olsaydım. Amma mənim taleyimdə, dünyagörüşümdə 60-cıların, xüsusilə Anarın, Əkrəm Əylislinin, Vaqif Səmədoğlunun çox böyük rolu olub. Yəni, bunlarsız bizim nəsil bu şəkildə yetişə bilməzdi. Tutaq ki, mən vaxtında Anarın "Ağ liman"ını oxumasaydım, yaradıcılıq məramım bir az aydın olmazdı. Mənimçün "Ağ liman" proqram bir əsər idi və gördüyüm işlər üçün ilk təkan oldu, yəni, mən oradan başladım. Məsələn, oradan başlandı Cəlil Məmmədquluzadənin "Sizi deyib gəlmişəm"i "Dindirir əsr bizi" adıyla. Oradan başlandı Anarın "Mən,sən, o və telefon"u, "Ötən ilin son gecəsi". Yəni, o üslub mənim sonradan formalaşıb "Ordan-burdan"la, "Günahsız Abdulla"la, "Ac həriflər"lə ortaya çıxmağıma təkan verdi. Və bilavasitə həmin xəttin inkişafının nəticəsidir ki, "Nigarançılıq" yarandı. –Anardan ki, söz düşdü, bir məqama da toxunmaq istəyirəm; ümumiyyətlə, müasir Azərbaycan ədəbiyyatını göz önündən keçirərkən məlum olur ki, siz ən çox Anarın yaradıcılığına müraciət etmisiz. Onun "Mən, sən, o və telefon", "Evləri köndələn yar", "Nigarançılıq", "Ötən ilin son gecəsi" və digər əsərlərinin bədii telesalnaməsini yaratmısız.
    –Yəqin ki, bu, təsadüfi deyil, bir ruh qohumluğudur. Və mən xoşbəxtəm ki, Anarla birgə çox işləmişəm. Elə bilirəm ki, sonuncu "Cavid ömrü" filmində birgə işləməmizdə də bir qanunauyğunluq var. Anarla bizim "Dədə Qorqud oğuznamələri" adlı gözəl bir proyektimiz başlandı, filmin iki boyunu da çəkdik, amma çox təəssüf ki, sonra proyekt dayandı. Yeri gəlmişkən demək istərdim ki, mənim çox təəssüflə xatırladığım yarımçıq işlərdən biri də "Fatehlərin divanı"dır. Və burda artıq söhbət gəlir çıxır o məqama ki, sənətin başında duran, onu yönəldən adamlar kimlər olmalıdır. Çünki sənətin başına təsadüfi adamlar gələndə faciələr, dramalar baş verir. İnsanlar görə biləcəkləri işlərindən kənarda qalırlar. Mənim həyatımın son 10 ili, yəni televiziya fəaliyyətimin, "Sabah" Yaradıcılıq Birliyinin fəaliyyəti də belə dramatik məqamlarla zəngindir. Başladığımız bir çox proyektlərimiz yarıda qaldı. "Sabah" Yaradıcılıq Birliyi vaxtilə Azərbaycanda ilk prodüser hərəkatını başlayan mərkəz idi. Bu gün isə artıq bir çox müstəqil prodüser mərkəzləri var və mənimçün təsəllidir ki, 1993-cü ildə bu hərəkatın başında biz durduq və o öz inkişafını, vüsətini tapdı. Lakin təəssüf ki, o vaxtlar Azərbaycan televiziyası təsadüfi adamların rəhbərliyə gəlməsi nəticəsində bu şansı əlindən verdi. Ümid edirəm ki, yeni rəhbərlik həmin səhvləri təkrar etməyəcək.
– Bir az öncə siz Anarla birgə işiniz olan ikiseriyalı "Cavid ömrü" filminə toxundunuz. Film hələ tamaşaçılara təqdim olunmayıb, amma mətbuatda birmənalı olmayan rəylər səslənməkdədir. Yəqin ki, onların bir qismilə siz də tanışsınız. Hansısa bir filmə baxmadan onun haqqında mühakimə yürütmək nə dərəcədə doğrudur?
–Mən bu işi ancaq o insanların vicdanlarının mühakiməsinə buraxıram. Yəni, tamamlanmamış, ortaya çıxarılmamış bir iş haqqında necə fikir yürütmək olar? Axı, Anarın yazdığı Anarın yazdığıdır, mənim çəkdiyim isə mənim çəkdiyimdir. Yəni, filmin müəllifi ssenarini yazan deyil, onu çəkən adamdır- filmin rejissorudur. Anar ən yaxşı halda, tutaq ki, filmi çəkəndə, yaxud, montaj edəndə mənim yanımda olub, sağ olsun. Bəs bunlar özlərinə necə rəva bilirlər ki, filmin əsas müəllifi, yəni, rejissoru dura-dura, filmin ssenarisini tənqid atəşinə tuturlar?! Axı, Anar özü də çıxışlarında və hətta "Zamanla üz-üzə" verilişində dedi ki, filmin ssenarisi onun strategiyasını müəyyənləşdirən bir şeydir. Film çəkiləndə ssenari dəfələrlə dəyişikliklərə uğrayır. Bəzən uğurlu, bəzən uğursuz, amma o dəyişikliklər baş verməlidir. Çünki filmi ədəbi ssenaridən ekrana çevirmək onu bir dildən başqa dilə çevirmək kimidir. Bu mənada, o adamların hansısa meyarlardan çıxış edib onu tənqid atəşinə tutmaları məndə, ən azından, təəccüb doğurur. Amma motivləri mənə aydındır. Hesab edirəm ki, o adamların məqsədləri Anarı vurmaq, bezdirmək, küsdürməkdir. Amma Anar qələmi yerə qoyan adam deyil. Anar durmadan çalışır və nə yaxşı ki, çalışır.
– Ramiz müəllim, qeyd etdiyimiz kimi siz müasir Azərbaycan ədəbiyyatından ən çox Anarın yaradıcılığına müraciət etmisiz. Amma ümumiyyətlə götürdükdə, müasir ədəbiyyatımızın digər nümayəndələrini, xüsusən, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, Mirzə Cəlil, Üzeyir hacıbəyov başda olmaqla klassik ədəbiyyatımızı sizin qədər salnamələşdirən və onlardakı satiranı bu qədər əyaniləşdirən ikinci bir rejissor yoxdur. Bunun sirri nədədir?
– Sizin sirr adlandırdığınız məsələnin qısaca məğzi bundan ibarətdir ki, bu həm də mənim düşüncə tərzimdir, dünyaya baxışımdır və mən o əsərlərlə içimdə olanları bayıra çıxarmaq üçün imkanlar qazanmışam. Və bu gün şükürlər edirəm ki, nə yaxşı , o əsərlər var.
– İstərdim, bir məsələyə də toxunaq; zövqlər müxtəlifdir və çox mümkündür ki, sənətçi zövqü ilə tamaşaçı zövqü üst-üstə düşməsin. Yəni, ola bilər ki, siz sənət prinsipləri baxımından, deyək ki, "Fatehlərin divanı"nı, yaxud, "Ordan-burdan"ı çox dəyərləndirirsiz, tamaşaçı isə "Nigarançılıq"a, "Ac həriflər"ə üstünlük verir.
– Məni həmişə bir şey təəccübləndirir. Məsəlçün, çəkdiyim işlərin arasında "Yaşıl eynəkli adam" adam bir silsilə var. Onun üç seriyası var. Həmin tamaşanı görənlər həmişə daha çox birinci hissəyə üstünlük verirlər. Hesab edirlər ki, ikinci-üçüncü seriyalar məntiq, bədiilik və tutarlılıq baxımından birinci seriyaya uduzurlar. Bu fikirlə qəti razı deyiləm. Sadəcə, burada prioritet var; tamaşaçı qəhrəmanları birinci seriyada görüb, o cür sevib və ondan sonrakı təsəvvürlərilə gördükləri arasında bir fərq yaranıb. Amma sənətkarlıq, yəni rejissura, aktyor oyunu, çəkiliş baxımından ikinci-üçüncü seriyalar qətiyyən birincidən aşağı deyil, bəlkə də üstündür. Bu mənada, tamaşaçı məni təəccübləndirir. Ümumiyyətlə, mənim son illərdə çəkdiyim işlərə münasibət ondan əvvəlki illərdəkindən bir qədər fərqlidir. Yəni, əvvəl çəkdiklərim müəyyən adamlara daha maraqlı görünür. Mən isə belə hesab etmirəm. Ola bilsin, son işlərim artıq bir qədər yaşa dolmuş, püxtələşmiş adamın işləridir. Ola bilsin, orada şıltaqlıq bir qədər azdır və daha çox ağıl var. Ola bilsin, orada, rəssamların diliylə desək, daha çox "tünd yaxma"lar var. Amma bütün bunlara baxmayaraq, mən özüm onları gördüyüm işlərin arasında fərqləndirirəm...
– Bəlkə siz öz yaradıcılığınıza bir sənətşünas tənqidçi gözüylə dəyər verəsiz.
– Mümkündür. Məsələn, elə işlərim var ki, mən onlara baxanda xəcalət çəkmirəm. Bu sırada deyək ki, "Günahsız Abdulla"nın, "Fatehlərin divanı"nın adlarını çəkərdim. Yəni, o biri əsərlərimdə ola bilsin, hansısa məqamlar var ki, mən istərdim düyməni basıb o yeri ötürüm. Amma adını çəkdiyim iki əsərdə elə məqamlar yoxdur. Bu əsərlərdəki hər kadrı dizlərimi yerə qoyub müdafiə edərdim ki, burada sənətdən qeyri söhbət ola bilməz.
– Yeri gəlmişkən, hansı sənət cərəyanına mənsub olmanıza da bir aydınlıq gətirərdiz. Bunu öz dilinizdən eşitməyi ona görə zəruri hesab edirəm ki, sənətşünas Aydın Talıbzadə sizə həsr etdiyi "Ustad və ayna" monoqrafiyasında "Ötən ilin son gecəsi" tamaşası haqqında təxminən belə fikir işlədir ki, bu tamaşa Ramiz Həsənoğlu yaradıcılığında romantizmin sonuncu təzahürüydü. Bu rəylə razılaşırsızmı? Yəni, siz realistsiz, ya romantik?
– Biz iyirmi birinci əsrdə yaşayırıq. Nə varsa, hamısı bizdən qabaq icad olunub. Amerikanı təzədən kəşf etməyə imkan yoxdur. Sənətdə bütün qitələr kəşf olunub. Sadəcə, həmin kəşflərin ifadə vasitələri qalıb. Bu mənada, mən özümü post-post modernizmin daşıyıcısı hesab edirəm. Bu isə özündə ehtiva edir həm siz dediyiniz romantizmi, həm realizmi və hər şeyi. Yəni, hər şey yaranıb, sadəcə olaraq mən o yarananları tamaşaçıya yeni konfiqurasiyada, yeni keyfiyyətdə təqdim edirəm . Mənim çox işlətdiyim bir tezis var , indi onu bir daha təkrar etmək istəyirəm; əslində rejissura nədir? Rejissura müxtəlif istiqamətlərdə təzahür edən yaradıcıları- pyesin, ssenarinin müəllifi olan yazıçını, aktyoru, rəssamı operatorun gözüylə öz versiyasında təqdim etməkdir. Bunun da adını mən qoymuşam həmin o post-post modernizm mövqeyi. Yəni, burda satiranın da, komediyanın da, dramanın da elementləri var və rejissura bunların son dərəcə mütəhərrik şəkildə bir-birinə uyğunlaşdırılıb təqdim olunmasıdır. Məsələn, mən hazırda "İbrus" Teatrında Rüstəm İbrahimbəyovun "Cəlilsayağı" adlı bir əsərini hazırlayıram. Həmin tamaşada da dediyim kombinasiyalı priyom özünü əks etdirir.
– Ramiz müəllim, siz görklü bir mədəniyyət xadimi olduğunuz üçün bu strateji sahəyə həm də ümumi əhatə dairəsində baxmanızı istərdik. Bu gün dünyanın hətta tanınmış futbol klublarının da özəl televiziya kanalları fəaliyyət göstərir. Bəs nədən çox zəngin mədəni ənənələrə sahib olan Azərbaycanda hər məzhəbə qulluq edən televiziya kanalları olduğu halda, müstəqil bir mədəniyyət kanalı olmasın?
– Mütləq olmalıdır. Mən bunu hər yerdə - çıxışlarımda da, yazılarımda da deyirəm və artıq deməkdən yorulmuşam. Əgər bizim mədəniyyətimizi yönəldən, millətin başında duran adamlar bu milləti qloballaşmanın uçurumlarından qorumaq istəyirlərsə, onda təxirə salmadan belə bir kanal yaradılmalıdır. Çünki dediyim kimi, mədəniyyətimizə çeşidli basqıların qarşısını ancaq kütləvi kommunikasiya vasitələri ilə almaq olar. Və bunlardan birincisi televiziya, xüsusi təmayüllü telekanaldır. Yəqin ki, gec-tez bizdə də belə bir kanal yaradılacaq. Amma məsələ burasındadır ki, həmin zamanacan "ələyimiz ələnir".
– Bax, siz də, oxucu və ya tamaşaçı da soruşa bilər ki, Azərbaycanın mövcud telekanallarında mədəniyyət verilişləri getmirmi? Gedir, amma sistemsiz, strategiyasız. Əksər hallarda isə həmin verilişlərə şou elementləri qarışdırılır.
– Mən bu fikri dövlət televiziyasına, yəni, bizim Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinə aid etmirəm. Amma o biri kanallara aid edirəm və çox ehtiyat edirəm ki, onların əsas məqsədi kommersiyadır. Bununla belə, mən kommersiya verilişlərinin əleyhinə deyiləm. Qoy olsun, o maqazin proqramlara da yer var. Amma hər şey bir tarazlıq çərçivəsində olmalıdır. Ölçülər, meyarlar olmalıdır. Ağıllarına gələn hər şeyi efirə vermək milli mədəniyyətə şapalaq vurmaqdır, onu məhv etməkdir.
    – Mən də konservator kimi görünmək istəməzdim. Yəni, istəsək də, istəməsək də maqazin proqramlarına baxan tamaşaçı zümrəsi var və onların tələbatı nəzərə alınmalıdır. Amma ciddi, şousuz verilişlər istəyən zümrə də var və bu zümrə daha çoxsaylıdır. Dünya televiziyaları çoxdan bu zövq, seçim fərqlərini, hətta nəsillərin yaş qruplarını nəzərə almaqla fəaliyyət göstərir, necə deyərlər "malı mala" qatmır. Bir tamaşaçı kimi şəxsən mən də istəyirəm ki, öz telekanalım, sevdiyim özəl bir efir ərazisi olsun və kanalların düyməsini tez-tez dəyişməyim. Bax, məsələn, Azərbaycan Televiziyasında muğamla bağlı sanballı verilişlər gedir və böyük rəğbətlə qarşılanır. Və görün, diringilərin bir küncə sıxışdırdığı bu milli musiqimiz qısa zamanda necə canlanmaqdadır. İndi təsəvvür edin, bütöv milli mədəniyyətimizi- ədəbiyyatımızı, incəsənətimizi, rəngkarlığımızı, heykəltəraşlığımızı, memarlığımızı və digər təmayülləri əhatə edən verilişlər, rəngarəng proqramlar sistem halında bir arada, bir kanalda təqdim ediləndə necə olar! Yalnız bu halda biz mədəniyyətimizin monolitliyini qoruya bilərik.
    – Mən sizin bu sözlərin altından öz sözlərim kimi qol çəkirəm. Yəni, əslində, siz mənim mövqeyimi ifadə etdiniz. Buradan aydın olur ki, mədəniyyətimizlə bağlı təlaşları Azərbaycan ziyalılarının bir çoxu bölüşür və bu narahatlığın aradan qaldırılması üçün istər dövlət səviyyəsində, istər özəl kanallar səviyyəsində gec-tez addım atılacaq.
– Bu istiqamətdə şəxsən sizin ideyalarınız varmı və həmin ideyaların müəyyən konturlarını açıqlaya bilərsizmi?
– "Sabah" Yaradıcılıq Birliyinin 14 illik fəaliyyəti elə bu ideyaların təzahürüdür. Baxın, görün, biz nəylə məşğul olmuşuq. Hansı filmləri, tamaşaları ortaya çıxarmışıq. Yəni, mən öz məramımı imkan verilən çərçivədə, maliyyə və başqa təşkilati sərhədlərdə həyata keçirirəm. Sadəcə, istərdim ki, bizim sayımız çox olsun və sözümüzü eşidənlər olsun. Düzdür, Mirzə Cəlil deyir ki, sözünü o kəslərə de ki, səni eşitmək istəmir. Amma biz yorulmadan bu sözləri deyirik və ümidimizi itirmirik ki, dediklərimiz qulaqlara nə vaxtsa gedib çatacaq. Yəni, millətimizin yönü gələcəyədir. Ölkə zənginləşir, onun nefti, digər sərvətləri maddi rifahı yüksəltəməyə yönəlirsə, unutmayaq ki, maddi rifahla yanaşı, bir mənəviyyat yelkəni də olmalıdır. Çünki mənəviyyat yelkənilə biz daha uzağa gedə bilərik. Təkcə qarın doymaqla millət inkişaf etməz. Millət həm də öz mədəniyyətini inkişaf etdirməli, öz ruhunu qorumalıdır. Bu yolda arzu edək ki, səmt küləyi bizə tez gəlib çatsın və yelkənlərimizi doldursun ki, açıq dənizə , okeana çıxa bilək.
– Siz çoxşaxəli bir fəaliyyətdəsiz, amma ucundan-qulağından nələrəsə toxuna bildik. Məsələn, sizin teatr tamaşalarından, saysız ədəbi verilişlərinizdən, kino yaradıcılığınızdan danışmadıq. Amma istərdim ən son verilişinizə toxunaq. Mən "Zamanla üz-üzə" silsiləsini nəzərdə tuturam. Birinci verilişiniz Anara, ikinci Vaqif Səmədoğluna həsr olunmuşdu. Bəs sırada kimlər olacaq? Veriliş yalnız ədəbiyyat adamlarını, yoxsa bütün mədəniyyətimizi əhatə edəcək?
– Şübhəsiz ki, bütün mədəniyyətimizi əhatə etməyə çalışacağıq. Orada bəstəkarlarımız, rəssamlarımız, digər sənət adamlarımız da olacaq. Qısaca desəm, biz mədəniyyətimizin və ədəbiyyatımızın zirvələri hesab olunan insanları tamaşaçılarla görüşdürmək arzusundayıq. Və bu istəyimiz televiziyanın rəhbərliyi tərəfindən də bəyənilib.
– "Zamanla üz-üzə" silsiləsində demək olar ki, axına qarşı üzmüsüz. Telekanalları başına götürən şou proqramları nəzərdə tuturam. Siz bu mövqeyinizlə tamaşaçını itirməkdən qorxmursuzmu?
– Özəl kanallardakı şou proqramların qarşısına belə ciddi bir proqramı çıxarmaq, onların tamaşaçılarını belə verilişlərə yönəltmək və güzgünü insanın üzünə çevirmək lazımdır ki, bax, sənin millətinin bu cür insanları var. Səni onların düşündükləri maraqlandırmalıdır, onların yaratdıqları səni sabaha aparmalıdır. Bax, bu mənim mübarizəmdir.
– Sizin həm də uzun illər davam etdirdiyiniz çox maraqlı gündəlikləriniz var. 32 yaşınız olanda gündəliyinizdə bu sözləri yazmısız: "Mən yaman şöhrətpərəstəm. Mən paxıllıq da edə bilərəm". Bu gün sizin Azərbaycan teleməkanında qibtə və ya paxıllıq etdiyiniz həmkarlarınız varmı və onlar kimlərdir?
– Gəlin, mən sizə Aydının kitabının sonluğundan bir abzas oxuyum: "Ramiz Həsənoğlu Azərbaycan televiziya sənətində bir ömür yaşayıb ki, son sözlə bitməz. Ekranda personajlar sərgiləyib ki, muzeyə sığmaz. Onun yaradıcılığı millətin aynasıdır. Bu aynada hamımız görünürük; mən də, sən də, o da . Bir TELEƏJDAHA ömrü keçir milli televiziya mədəniyyətimizin tarixindən:Ramiz Həsənoğlu ömrü;təkrarlanması mümkün deyil". Aydın sanki ürəyimi oxuyub. Mən istəməzdim kimsə mənə bənzəsin və məni kiməsə bənzətsin. Qoy hər kəs ancaq özünə bənzəsin, dünyanın ümumi təcrübəsindən yararlanaraq özünü ifadə etsin.
– Aprelin 13-də sizin 61 yaşınız tamam olur. – 60+1. – Siz 60+1 yaşlı Ramiz Həsənoğlunun gələcəyini necə görürsüz?
– Mən optimistəm. Çünki dünyanı pessimistlər irəli apara bilməz. Mən bilirəm, nə eləmək istəyirəm. Amma bilmək istərdim ki, istədiklərimi eləyə biləcəyəmmi? Bax, bu məqamlarda bir qədər pessimizmə qapıla bilərəm. Amma mənimçün əsas odur ki, görmək istədiyim işlər var. Çox vaxt ancaq ondan bədbinləşirəm ki, gördüyüm iş zamanın və sənətin fövqündə dura biləcəkmi? Bəzən o suallara mənfi cavab verirəm. Çünki dünya sənətində görülən işlərlə müqayisə eləyirəm və hər zaman özümdən razı qalmıram. Bəxtiyarın sözüylə desəm, "Bircə ondan razıyam ki, özümdən narazıyam".

525-ci qəzet.-2007.-14 aprel.-S.22.