Əhmədov Q.

Beynəlxalq turizm marşrutu Qubadan keçir

Xəbər verildiyi kimi, respublika Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşəbbüsü ilə hazırlanan "Aleksandr Düma (Ata) Qafqazda" beynəlxalq mədəniyyət-turizm marşrutu üzrə layihəni Avropa Şurası dəstəkləmişdir. Avropa İttifaqının 2007-2009-cu illər üçün nəzərdə tutulan "Kiyev təşəbbüsü" regional proqramı çərçivəsində həyata keçiriləcək layihə Azərbaycan, Gürcüstan və Rusiyada turizmin inkişafına yönəldilmişdir. Layihə 1858-ci ilin payızında Qafqazda olmuş və bu barədə "Qafqaz səfəri" adlı gözəl bir kitab yazmış böyük fransız yazıçısı Aleksandr Dümanın səyahət marşrutunu dirçəldəcəkdir.
Marşrut Dağıstanın Qızlar şəhərindən başlanıb, Quba-Bakı, Bakı-Şamaxı-Şəki istiqamətlərini əhatə edəcək və Gürcüstanın Poti şəhərində başa çatacaqdır. Layihənin strategiyası ixtisaslı bələdçilərin hazırlanmasını, yazıçının səyahətləri haqqında sənədli və animasiya filmlərinin çəkilməsini, informasiya və suvenir məhsullarının hazırlanmasını, marşrut boyu mehmanxana və restoranlarının açılmasını nəzərdə tutur.
Bu münasibətlə Quba rayon mədəniyyət və turizm şöbəsinin təşəbbüsü ilə təxminən 150 il əvvəl bir payız axşamı qubalıların qonağı olmuş ədibin gecələdiyi, istirahət etdiyi ünvanlar dəqiqləşdirilir, maraq göstərdiyi və istifadə etdiyi predmet və əşyaların suvenir nümunələri hazırlanır. Ədibin çimdiyi "Gümbəzli hamam" təmir edilmişdir. Xəbər verildiyi kimi, Aleksandr Dümanın nəticəsi ulu babasının Rusiya və Qafqaza səfər marşrutu üzrə səyahətə çıxmış və 4-5 ay əvvəl Qubada olmuşdur. Ədibin nəticəsi 150 il əvvəl ulu babasının keçdiyi "Taclı körpü"də və digər ünvanlarda xatirə şəkli çəkdirmişdir.
Tarixi sənədlər göstərir ki, A.Düma 1858-ci ilin ikinci yarısından 1859-cu ilin əvvəlinə qədər Rusiyada və Qafqazda olmuşdur. Səyahətinə Peterburqdan başlayan yazıçı Moskva, Nijni-Novqorod, Kazan, Saratov, Həştərxan, Qızlar, Dərbənd, Quba, Bakı, Şamaxı, Nuxa və Tiflisdən keçərək Potiyə gəlmiş, Potidən İstambula, oradan da Marselə getmişdir. Yazıçı Vətənə döndükdən sonra "Rusiyada", Azərbaycanla bağlı "Qafqaz səfəri", "Qar yığını" və "Sultanetta" adlı əsərlərini yazaraq nəşr etdirmişdir. "Qafqaz səfəri" 1859-cu ildə Parisdə fransızca, 1861-ci ildə Tiflisdə rusca, 1962-ci ildə Nyu-Yorkda ingiliscə çap olunmuşdur.
Kitabın Azərbaycanla əlaqədar hissəsində yazıçı qədim Dərbənd şəhəri və orada yaşayan azərbaycanlılardan, Quba, Bakı, Şamaxı, Nuxa şəhərlərinin tarixi abidələrindən, mədəniyyət və adət-ənənələrimizdən, bazarlarımızdan, Azərbaycan ipəyindən, silahlarımızdan, zərgərlərimizin misilsiz əl işlərindən, kabab, cızbız, plov və digər milli Azərbaycan xörəklərindən, Şamaxıda şahinlə qırqovul ovundan, Nuxada qoç döyüşündən, qara zurnanın müşayiəti ilə pəhləvanlarımızın güləşindən, rəqslərimizdən, Sumqayıt yaxınlığında azərbaycanlıların onu duz-çörəklə qarşılamalarından, Şamaxıda Mahmud bəyin evində təşkil olunmuş musiqi məclisindən, Suraxanıda qonaq qalmağından, Natəvan və başqa tarixi şəxslərlə görüşlərindən ürək dolusu danışır. O, Azərbaycanın təbiətindən və insanlarından məftunluqla söz açır, Xəzər, Kür, Samur, Qudyalçay və Şahdağ barədə fikirlərini ilhamla qələmə alır.
Yazıçı azərbaycanlıların həssas, səmimi, qayğıkeş, ağıllı, qonaqpərvər, mehriban, sözübütöv, dəyanətli, mərd, qədd-qamətli, gözəl olduqlarını xüsusi qeyd edir. A.Düma göstərir ki, elə xalqlar var ki, öz əli ilə imza qoyduğu, möhür vurduğu sənəddən də boyun qaçırır. Azərbaycanlılarda isə kişi sözü var. Onlarla bir şey barədə sövdələşəndə sənəd, imza, möhür tələb etmək lazım deyil. Azərbaycanlı verdiyi sözdən heç vaxt dönməz. Maraqlıdır ki, kitabın həm fransızca, həm də ingiliscə nəşrində kişi, xəncər, papaq, börk, karvansara, peşkəş, başmaq, batman, arxalıq, qonaq, şişlik və sair sözlər Azərbaycan dilində olduğu kimi verilmişdir. Azərbaycan bazarı yazıçını heyran etmişdir: "Gördüyüm küllü miqdarda bazarların içərisində üçü mənim ən çox xoşuma gəlib. Mən Tiflis bazarını da müstəsna etmirəm. Bunlardan biri Dərbənd, biri Bakı və biri də Nuxa bazarıdır... Bu qənaətə gəldim ki, bazar Şərq şəhərlərinin ürəyidir. Hərəkət də, həyat da ordadır".
Bəşəriyyətin beşiyi adlandırdığı Qafqaz, xüsusən də Azərbaycan, onun təbiəti və insanları yazıçının ürəyində dərin iz buraxmış, "Nə olaydı mənə bir də bu yerlərə gəlmək qismət olaydı!" demişdir. El-obamızın ab-havasına, bol suyuna, təbii mənzərələrinə məftun olan yazıçı heyranlığını gizlətmir və Azərbaycandan ayrılarkən bu ayrılığa təəssüflənir.
Aleksandr Düma Qubada və Dərbənddə olarkən ondan düz 26 il əvvəl bu yerləri böyük hörmət və heyranlıqla gəzib öyrənmiş görkəmli dekabrist yazıçı Aleksandr Bestujev-Marlinskini (1797-1837) xatırlayır. Məlum olduğu kimi, 7 il Qafqazda, əsasən qədim Dərbənd və Quba şəhərlərində olmuş A.Bestujev - Marlinski Azərbaycanı "yer üzünün cənnəti" adlandırmış və onu "başqa yerdə axtarmayın, o, burada, Azərbaycandadır" demişdir. Azərbaycanın təbiətinə və onun sadə, azadlıqsevər insanlarına vurulmuş "İsgəndər bəy" (Dərbənd camaatı onu bu adla çağırırmış) M.F.Axundov və A.A.Bakıxanovla dostluq etmiş, sadə xalq arasında özünə çoxlu dost, tanış və hörmət qazanmışdır. Azərbaycan dilini mükəmməl öyrənmişdir.
A.Bestujev-Marlinsikinin Azərbaycan həyatına və xüsusən Qubaya həsr olunmuş povestləri, oçerkləri, yol qeydləri, memuar xarakterli əsərləri yüz əlli ildən çoxdur ki, təkrar-təkrar nəşr edilir və oxucuların hər yeni nəslinin səmimi rəğbətini qazanır. "Qafqaz povestləri" silsiləsinə daxil olan "Ammalat bəy", "Molla Nur" əsərlərində, "Xəzərlə ayrılıq", "Quba yolu", "Qonaqkəndi keçməklə Dağıstandan Şirvana dağ yolu", "Köhnə Şamaxı yolunda sonuncu stansiya", "Topçu stansiyasından Qutqaşenə keçid", "Almalı stansiyasından Muğanlı postuna qədərki yol" oçerklərində üsyankar xalq qəhrəmanlarının yaddaqalan obrazları yaradılır. Azərbaycan, onun təbiəti, şəhərləri, tarixi abidələri, el məişəti, yerli adət-ənənələri barədə maraqlı məlumat verilir.
Quba qədim qonaqpərvərlik ənənələrini bu gün də yaşadır və inkişaf etdirir. Rayonda müasir standartlara cavab verən turist xidmət obyektləri ilbəil artır. Quba rayon mədəniyyət və turizm şöbəsinin müdiri Elxan Məhərrəmov söhbət əsnasında bildirdi ki, hazırda rayonda turizmin inkişafı əsasən üç istiqamətdə fəaliyyət göstərir: Quba-Təngəaltı-Xaltan, Quba-Qəçrəş-Minarə, Quba-Cek-Xınalıq. Göstərilən marşrutlar üzrə xidmət obyektlərində təmizlik və abadlıq işləri aparılmış, yollar təmir edilmiş, zəruri ekoloji tədbirlər görülmüşdür. Hazırda rayonda mövcud olan 160-dan çox tarix, mədəniyyət, memarlıq, arxeoloji abidə turistlərə nümayiş etdirilir.
Quba rayonu ərazisinin əksər hissəsini meşələr təşkil edir. Yay mövsümündə rayona gələn turistlərin çox hissəsi meşə ərazisində istirahət edir. Odur ki, meşə və meşə ətrafı ərazilərə xüsusi diqqət yetirilir, ətraf tullantılardan təmizlənir.
Rayonda turizmin yüksək səviyyədə inkişaf etdirilməsi, turistlərə göstərilən xidmətin səviyyəsini qaldırmaq məqsədi ilə turist xidməti obyektlərində çalışan işçilərin ixtisas hazırlığına xüsusi diqqət yetirilir. Bu il "Uzunmeşə", "Cənnət bağı", "Quba" və "Balbulaq" istirahət zonalarında turistlərə əlavə xidmətlər təşkil olunmuşdur. Burada və Quba idman olimpiya kompleksində istirahət edən turistlər idman meydançalarından və hovuzlardan gen-bol istifadə edirlər. Rayonda turist xidməti obyektlərində çalışanlar üçün mütəxəssislərin iştirakı ilə seminar-treninqlər keçirilmişdir. Bunun nəticəsidir ki, rayona istirahət və səyahətə gələnlərin sayı ilbəil artır. Turizm sektorunun inkişafı rayon rəhbərliyi tərəfindən iqtisadiyyatın öncül istiqamətlərindən biri kimi müəyyənləşdirilmişdir. Sahənin hərtərəfli inkişafı, rayonun turizm imicinin yüksəldilməsi məqsədi ilə yeni istirahət obyektlərinin infrastruktur şəbəkəsi təkmilləşdirilir. Hazırda bütün mehmanxana obyektləri lisenziyalaşdırılır, onlara "ulduz" dərəcəsi göstərilməklə sertifikatlar verilir. Xidmət yüksəldikcə, bölgəyə gələn turistlərin sayı ilbəil artır və mütəxəssislərin fikrincə, yaxın illərdə onların sayının milyon nəfərə çatacağı gözlənilir.

Azərbaycan.-2007.- 8 avqust.-S.6.