Beh­bud­­ S.

 

Bi­zim ki­no

 

ya­xud ki­no ya­ra­­­­ğı­nın ki­no çı­xar­maq­­ğı

 

Av­qus­tun 2-də Azər­bay­can ki­no­su 109 ya­şı­nı qeyd et­di. 1 əsr 10 il boy­da ya­şa qə­dəm qo­yan ki­no­mu­zun bu il­lər ər­zin­də nai­liy­yət­lə­ri ilə itir­dik­lə­ri ara­sın­da­kı nis­bət... heç də bi­rin­ci cə­hə­tin xey­ri­nə de­yil. Ek­ran əsər­­ri ya­ra­­­­ğın­da ye­ni in­ti­bah döv­rü­nün dal­ğa­­nın var­­ğı­na inam onun möv­cud­lu­ğun­dan da­ha ­qiq ciz­gi­­ ma­lik­dir. Be­ mi­nor not­la­ra kök­lən­mək Ki­no gü­nün­ təq­di­ma­ ke­çi­ri­lən "Bu mey­dan, bu ek­ran" mü­sa­bi­­si­nin qa­li­bi olan fil­min elə ilk kadr­la­rın­da bər­­rar ol­du - əziz­­ri­ni, iki ai­ üz­vü­nü vaxt­sız itir­miş gənc oğ­lan on­la­rın ­za­­ zi­ya­rət edər­kən əl­­ri ci­bin­də da­yan­mış­... ­əs­süf ki, son dövr­ çə­kil­miş film­­ri­miz­ diq­qət­dən ­nar­da qal­mış be­ uyar­sız epi­zod­lar adi ha­la çev­ri­lib. Ke­çid döv­rü­nün "ax­ta­rış­la­" Be­­lik­, Azər­bay­can ki­no­su ke­çid döv­rü­nün ən böh­ran­ baş­lan­ğıc mər­­­sin­ "özü­nü ne­ iti­rib­", ­ is­­di­yi­ni et­di­yi­ni ­əy­yən­ləş­dir­­ iq­ti­da­ çat­mır. Az-çox pe­şə­kar­­ğı olan, ya da müq­­dir re­jis­sor­la­­mız Dağ­lıq Qa­ra­bağ ət­ra­fın­da­ mü­na­qi­şə­nin onun ­sad­la­­nın ek­ran həl­li­ni tap­ma­ğın yo­lu­nu ­ ax­tar­maq­da­dır­lar (bu möv­zu­dan bəhs edən film­lər ara­sın­da mər­hum ­nət­kar Cey­hun Mir­­ye­vin 1993-cü il­də ya­rat­­ğı "Fər­yad" fil­mi­nin emo­sio­nal gü­cü li­der ola­raq qal­maq­da­dır). Ək­sər hal­lar­da ­cər­rəd, ya­xud ­şə­ri möv­zu­la­ra mü­ra­ci­ət edən gənc re­jis­sor­la­rın uğur­lu ta­pın­ zo­la­ğı­na düş­­si isə çox ara-­ra xa­rak­ter da­şı­yır. Son 10 il­ ek­ran­la­ra çı­xan film­­ri­mi­zin ək­­riy­­tin­ ­dii ki­ne­ma­toq­ra­fik me­yar­lar ya ­nəd­li­lik­ qa­­şıb, ya da ki­no­ya te­at­ral­­ğın ­si­ri qa­bar­ma­ğa baş­la­yıb. Ən ­cıq­lan­­­, ya da haq­qın­da uca­dan ən az da­­şı­lan mət­ləb­­rin ek­ran di­li­ çev­ril­­sin­ müa­sir­ləş­, ­kəm­məl­ləş­ meyl­­ri na­dir ha­la çev­ri­lib. Ha­şi­: ­sən Se­yid­bəy­li­nin 1966- il­ çək­di­yi, ope­ra­to­ru ikin­ci re­jis­so­ru Ra­sim Oca­qov olan "Sən ni­ su­sur­san?" fil­min­ be­ bir dia­loq var. "Ra­sim: - ... Axı sən is­­yir­sən? ­mi­: - İs­­di­yim bax bu yol­dur. Ya­dın­da­dır, ­nin­ ağac ək­miş­dik?!.". Mü­na­si­bət­­rin ­əy­yən bir məc­ra­ya düş­­si ­qa­mın­da in­tim­li­yin ­şə­ri­li­yin be­­ har­mo­nik vəh­­ti­ni ta­pıb ifa­ et­mək­dən öt­rü kül­li miq­dar­da pul ­sai­ti­mi ­ləb olu­nur? Yox­sa be­ zöv­qox­şa­yan ob­raz­­­ğın, ya­xud ­nəd­li­lik­ ­dii­li­yin bir-bi­ri­ ma­ne ol­ma­dan ek­ra­na çı­xa­rıl­ma­sın­dan öt­rü 5-10 il vaxt (O.Mir­qa­­mo­vun "Ov­sun­çu", Ə.Mu­ra­do­vun "Gül­­lən­ ­xi­ sa­­nır" film­­ri ilə ol­du­ğu ki­mi), ya da özü­nü çox­dan təs­diq et­miş ope­ra­tor, re­jis­sor sse­na­ri ­əl­li­fi­nin iş­bir­li­yi (­­lən, pe­şə­kar ope­ra­tor, son za­man­lar isə öz üs­lu­bu olan re­jis­sor ki­mi fəa­liy­yət gös­­rən Hü­seyn Meh­di­yev­ Ra­miz Röv­şə­nin ər­­ ­tir­dik­­ri "­ka­nın me­lo­di­ya­" fil­mi) ye­ga­ çı­xış yo­lu­dur? Da­­şan yox, ­­kət­li fo­toq­ra­fi­ya Çağ­daş dün­ya ki­no­su­nun səs­siz ifa­ va­si­­si­ qa­yıt­ma­ ret­ro əh­va­­na qa­pıl­maq ki­mi yox, ki­ne­ma­toq­ra­fın əzəl mis­si­ya­­na - ta­ma­şa­çı­ya çat­dır­maq is­­di­yi­ni söz­lər­ de­yil, çe­şid­li təs­vir­­rin "di­li" ilə de­mək - dön­mək ki­mi xa­rak­te­ri­ olu­nur. Ki­no­nun "­­kət­li fo­toq­ra­fi­ya" ad­lan­­rıl­ma­ adi epi­tet de­yil. Da­­şan yox, məhz ­­kət­li fo­toq­ra­fi­ya. Sö­zün ikin­ci pla­na keç­di­yi in­­­nət nö­vü. Üz ifa­­­ri­nin, ba­xış­la­rın, köl­­nin, ge­niş pa­no­ram­la­rın iri plan­la­rın dil açıb da­nış­ma­ ol­du­ğu bu ­nət­ ­nət­kar­lıq nü­ma­yiş et­dir­mək bö­yük ­nər­dir.

Həftə içi.-2007.-21 avqust.-S.8.