Bizim
kino
yaxud
kino yaradıcılığının kino çıxarmaqlığı
Avqustun
2-də Azərbaycan kinosu 109 yaşını qeyd etdi. 1
əsr 10 il boyda yaşa qədəm qoyan kinomuzun bu illər
ərzində nailiyyətləri ilə itirdikləri
arasındakı nisbət... heç də birinci cəhətin
xeyrinə deyil. Ekran əsərləri yaradıcılığında yeni intibah dövrünün dalğasının varlığına inam onun
mövcudluğundan daha
dəqiq cizgilərə malikdir. Belə minor notlara köklənmək Kino günündə təqdimatı keçirilən "Bu meydan, bu ekran"
müsabiqəsinin qalibi olan filmin elə
ilk kadrlarında bərqərar oldu
- əzizlərini, iki ailə üzvünü vaxtsız itirmiş
gənc oğlan onların məzarını ziyarət
edərkən əlləri cibində dayanmışdı... Təəssüf ki, son dövrdə çəkilmiş filmlərimizdə diqqətdən kənarda qalmış
belə uyarsız epizodlar
adi hala çevrilib. Keçid dövrünün "axtarışları" Beləliklə,
Azərbaycan kinosu keçid dövrünün ən
böhranlı başlanğıc mərhələsində
"özünü necə itiribsə", hələ də nə istədiyini və nə etdiyini müəyyənləşdirməyə
iqtidarı çatmır. Az-çox peşəkarlığı
olan, ya da müqtədir rejissorlarımız Dağlıq Qarabağ ətrafındakı münaqişənin və onun fəsadlarının ekran həllini tapmağın yolunu hələ də axtarmaqdadırlar (bu mövzudan
bəhs edən filmlər arasında mərhum sənətkar Ceyhun Mirzəyevin 1993-cü ildə
yaratdığı "Fəryad" filminin emosional gücü lider olaraq qalmaqdadır). Əksər hallarda mücərrəd, yaxud bəşəri mövzulara müraciət edən gənc rejissorların uğurlu tapıntı
zolağına düşməsi isə
çox ara-sıra xarakter
daşıyır. Son 10 ildə ekranlara çıxan filmlərimizin əksəriyyətində bədii kinematoqrafik meyarlar ya sənədliliklə qarışıb, ya da kinoya teatrallığın təsiri qabarmağa
başlayıb. Ən qıcıqlandırıcı, ya da haqqında ucadan
ən az danışılan mətləblərin ekran
dilinə çevrilməsində müasirləşmə, mükəmməlləşmə meylləri
nadir hala çevrilib. Haşiyə: Həsən Seyidbəylinin 1966-cı ildə
çəkdiyi, operatoru və ikinci rejissoru Rasim Ocaqov olan "Sən niyə susursan?"
filmində belə bir
dialoq var. "Rasim: - ... Axı sən nə istəyirsən? Cəmilə: - İstədiyim bax bu yoldur.
Yadındadır, səninlə ağac
əkmişdik?!.".
Münasibətlərin müəyyən bir məcraya
düşməsi məqamında intimliyin
və bəşəriliyin beləcə
harmonik vəhdətini tapıb ifadə
etməkdən ötrü külli miqdarda pul vəsaitimi
tələb olunur? Yoxsa belə zövqoxşayan obrazlılığın, yaxud sənədliliklə bədiiliyin bir-birinə mane olmadan ekrana çıxarılmasından ötrü
5-10 il vaxt (O.Mirqasımovun "Ovsunçu",
Ə.Muradovun "Güllələnmə təxirə
salınır" filmləri ilə
olduğu kimi), ya da özünü
çoxdan təsdiq etmiş operator, rejissor və ssenari müəllifinin işbirliyi
(məsələn, peşəkar operator, son zamanlar isə öz üslubu olan rejissor kimi fəaliyyət
göstərən Hüseyn Mehdiyevlə Ramiz Rövşənin ərsəyə gətirdikləri "Məkanın melodiyası" filmi) yeganə çıxış yoludur? Danışan yox, hərəkətli fotoqrafiya
Çağdaş dünya
kinosunun səssiz ifadə
vasitəsinə qayıtması
retro əhvalına
qapılmaq kimi yox,
kinematoqrafın əzəl missiyasına - tamaşaçıya çatdırmaq istədiyini sözlərlə deyil, çeşidli təsvirlərin "dili" ilə demək
- dönmək kimi xarakterizə olunur. Kinonun "hərəkətli fotoqrafiya" adlandırılması
adi epitet deyil. Danışan yox, məhz
hərəkətli fotoqrafiya.
Sözün ikinci plana
keçdiyi incəsənət növü. Üz ifadələrinin, baxışların, kölgənin, geniş
panoramların və iri planların dil açıb
danışmalı olduğu
bu sənətdə sənətkarlıq nümayiş
etdirmək böyük hünərdir.
Həftə içi.-2007.-21 avqust.-S.8.