Sevgi qurtaranda hər şey bitir

Hacı Murad Yagizarov: "Aktyoru hər adam başa düşə bilməz"

Respublikanın Xalq artisti, Dövlət mükafatı laureatı Hacı Murad Yagizarov, İosif Kobzondan fərqli olaraq, yurnalistlərlə görüşü edam kötüyünə bənzətmir. Baxmayaraq ki, belə görüşlərdən bilərəkdən yayındığı anlar da olur. Səbəbini isə söhbətinin tutub-tutmayacağı ilə əlaqələndirir. Deyir ki, xarakteri səhnədə necədirsə, həyatda da o cürdür. Ömrünü teatra həsr etməsi müqabilində bu gün mənəvi və fiziki məsrəflərinə müvafiq haqq almasa da, özünü işini sevməməkdə və başdansovdu münasibətdə günahlandırmır.

Ya teatr, ya da rinq

- Soyadınız bir qədər qəribə səslənir.

- Heç bir qəribəlikdən söhbət gedə bilməz. Sadə bir familiyadır. Nə qədər Yagizarovlar var, bizim soyadın daşıyıcılarıdır. Atam Dağıstandan, Bunatskdandır. Varlı olduqları üçün 1917-ci ilin sosiolist inqilabından sonra onun bütün ailəsini Sibirə sürgün ediblər. Atam o zaman Moskvada ali təhsil alırmış. O, xeyli cəhd göstərəndən sonra, Moskvada rəhbər şəxslərdən birinin qəbuluna düşərək ailəsini azad etdirə bilib. Sibirdən qayıdandan sonra, o nəslin nümayəndələrinin yarısı Mahaçqalada, yarısı Kislovodskda, yarısı Qafqazın başqa şəhərlərində məskunlaşıb. Atamsa Bakıya gəlib.

- Bildiyimcə, siz idmanla məşğul olub, hətta çempionluq zirvəsinə yüksəlmisiniz. Bu karyeradan imtina etməyinizə səbəb aktyorluq sənətinə önəm verməyinizmi oldu?

- Uşaqlıqdan idmana həvəskar olmuşam. 12 yaşımda ikən voleybol bölməsinə yazıldım və yarışlarda müntəzəm iştirak etməyə başladım. İdmanın bütün növlərinə həvəsim vardı. Üzgüçülüyə, sonra isə boksa həvəs göstərdim. Səylərim öz nəticəsini verdi. Tezliklə idmanda ilk uğrumu qazandım: yeniyetmələr arasında boks üzrə "Spartak" Cəmiyyəti Respublika Şurasının çempionu oldum. Daha sonra şəhər və respublika çempionu adını qazandım. İdman ustalığına namizəd dərəcəsini ödədim. Mütəxəssislərin fikrincə, idmançı kimi gələcəyimə böyük ümid vardı. Yaxşı boksçu kimi yetişə bilərdim. Ancaq bu o demək deyil ki, mən bu gün idmandan uzaqlaşmışam. 40 yaşımda karate ilə məşğul olmuşam. Bir ara idmandan uzaqlaşandan sonra formamı itirdiyimi gördüm. Yaman kökəlmişdim. Ona görə də, idmandan birdəfəlik ayrılmamaq qərarını verdim.

- Bəs aktyorluğu necə seçdiniz?

- Hər şey təsadüf nəticəsində oldu. İdmanla məşğul olduğum vaxtlarda hələ gələcəkdə hansı sənətin dalınca gedəcəyimi bilmirdim. Oxuduğum 174 saylı məktəbdə nadinc uşaq kimi tanındığımdan məni məktəbin xuliqanı adlandırırdılar. Bir gün məktəbimizdə fəaliyyət göstərən dram dərnəyinin rəhbəri məni "Sprinter" pyesində Qaçan adam roluna dəvət etdi. Mən əvvəlcə razı olmadım. Çünki, dəcəlliyimə baxmayaraq, həddən artıq utancaq idim. Hətta, dərsə cavab verəndə sıxılıb-utanırdım. Səhnəyə çıxıb o qədər adamın qarşısında nəyisə ifa etməyi isə təsəvvürümə gətirə bilmirdim. Amma dərnək rəhbərinin təkidindən sonra rolu oynamağa razı oldum. Hamıya təəccüblü görünsə də rol uğurlu alındı.

Peşəkar səhnəyə gəlməyimdə isə görkəmli aktyor Ələsgər Ələkbərovun böyük köməyi oldu. Dayım Mahmud onunla yaxın dost idi. O, dünyasını dəyişən ərəfədə Ələsgər əmidən xahiş etdi ki, məndə gözü olsun. Ələskər əmi dayımın vəsiyyətinə əməl elədi. Bir gün mənə: "Murad, mən səndə öz gəncliyimi görürəm. Sən aktyor olacaqsan. Amma bu çətin yolu gedəcəksənsə, gərək bircə addım da nə geriyə, nə sağa, nə də sola çəkilməyəsən. Qarşında maneələr çox olacaq, amma gərək dözəsən".

Beləcə, ilk xeyir-duanı Ələskər Ələkbərovdan aldım. O, məni kinostudiyaya, "Uzaq sahillərdə" filminin sınaq çəkilişlərinə apardı. Sınaq üçün məni Mixaylo roluna çəkdilər. Amma baxışda məlum oldu ki, bu rol üçün çox gəncəm. Bununla belə filmdə kiçik bir rola, Ələkbərovla bir səhnədə partizan roluna çəkildim. Reyissor Həbib İsmayılov Mixayloya çəkildiyim sınaq materiallarına baxıb, məni "Ögey ana" filmində Çoban roluna dəvət etdi. Bu filmdə də Ələsgər əmi ilə birlikdə çəkildim.

- Səhv etmirəmsə, təhsil almaq üçün üz tutduğunuz Ümumittifaq Kinematoqrafiya İnstitutunda uğursuzluqla qarşılaşmısınız.

- Məktəbi bitirən kimi Moskvada Ümumittifaq Kinematoqrafiya İnstitutunun aktyorluq fakültəsinə daxil olmaq üçün göndəriş aldım. Mədəniyyət Nazirliyindən göndəriş mənə və Elmira Şabanovaya verilmişdi. Reyissorlardan Lətif Səfərov və Həsən Seyidbəyli imtahanqabağı bizimlə məşğul oldular. Sənədlərimi Kinematoqrafiya İnstitutuna verdim və aktyorluq bacarığımı tələb olunan səviyyədə nümayiş etdirərək bütün mərhələləri uğurla keçdim. Onu da deyim ki, bəyənildi. Amma imtahanlardan sonra instituta daxil olanların siyahısına baxanda adımı görmədim. Aktyorluq fakültəsinin dekanı Kim Artaşesoviç Tavrizyanın yanına getdim. Onun mənə münasibətinin yaxşı olmadığını hiss edirdim. Ondan heç bir cavab ala bilmədim. Rektorluqda da mənə konkret bir cavab vermədilər. Sonra öyrəndim ki, mənim yerimə bir generalın oğlunu qəbul ediblər. O da 6 ay oxuyandan sonra, peşəyə yararsız olduğuna görə institutdan xaric edildi. Bir ildən sonra yenə Moskvaya gəldim. Bu dəfə imtahanları məşhur reyissor Kozinsev götürürdü. Yenə imtahanı uğurla verdim. Amma mənim adım yenə instituta daxil olanların siyahısına salınmadı. Nəhayət, Bakıya qayıdaraq Mirzəağa Əliyev adına İncəsənət İnstitutuna daxil oldum. Bəxtim onda gətirdi ki, həmin kursun rəhbəri Rus Dram Teatrının baş reyissoru Məhərrəm Haşımov oldu. İnstituta daxil olandan sonra Məhərrəm Haşımov məni seçim qarşısında qoydu: ya səhnə, ya da rinq. Mən teatrı seçdim. Uşaqlıqdan səhnəyə, böyük aktyorlara olan məhəbbətim məni bu addımı atmağa məcbur etdi.

Tələbəlik illərində tamaşalarda oynadığımdan və filmlərə çəkilməyimlə əlaqədar, demək olar ki, dərslərə vaxtlı-vaxtında gedə bilmirdim. Müəllimlər məşğələlərə getməməyimdən şikayətlənsələr də, mən artıq özünü təsdiqləyən bir aktyor kimi tanınırdım. "Ögey ana"dan sonra "Mahnı qanadlarında", "Aygün", "Şosedə əhvalat", "Yun şal", "Böyük dayaq" filmlərində çəkildim.

- Bu fikri yəqin ki, inkar etməzsiniz: sizi aktyor kimi kinoda məşhurlaşdıran "Arşın mal alan" filmindəki Süleyman obrazıdır.

- Bu mənim kinoda ilk böyük rolumdur, necə deyərlər, bu obraz həm də sənətdə bələdçim oldu. Yaxşı yadımdadır, "Ulduz" filmində çəkilirdim. Elə həmin vaxtda "Arşın mal alan"da sınaq çəkilişləri gedirdi. Filmin reyissoru Tofiq Tağızadə özümü Süleyman rolunda sınamağı təklif etdi. Sınaq çəkilişlərində 18 aktyor iştirak edirdi, mən isə 19-cu oldum. Sonuncu sınaq günü kinostudiyanın dəhlizlərini dolaşır, özümə yer tapa bilmirdim. Məlik Dadaşov, Nodar Şaşıqoğlu, Səyavuş Aslan və bir çox başqa aktyorlar da bu sınaq çəkilişlərində iştirak etmişdilər. Nəhayət, baxış zalının qapısı açıldı və mərhum reyissor Tofiq Tağızadə gülümsünərək qapıda göründü. O, Süleyman roluna təsdiq olunmağımı xəbər verərək məni təbrik etdi. Ziyalı Süleyman bəy obrazı belə yarandı və başladım "Nədir sənin dərdin?"- deyə oxumağa. Filmin məni məşhurlaşdırmağına gəlincə, bu təsadüfi deyildi. Çünki filmdəki bütün aktyorların oyunu bir-birini tamamlayırdı.

- Sonradan hansı reyissorların "komandası"na düşdünüz?

- Uşaqlıqdan Eldar Quliyevlə dostluq edir, bir-birimizin evinə gedib-gəlirdik. Eldar Moskvada Kinematoqrafiya İnstitutunu bitirib gələndən sonra, "Bir Cənub şəhərində" filmini çəkdi və bu filmdən başlayaraq onun əksər filmlərində - "Babək", "Əsas müsahibə", "Səmt küləyi" və digər filmlərdə baş və əsas rolların birində çəkilmişəm. Eldar bu gün də çıxış etdiyim bütün tamaşalara gəlib baxır və fikrini söyləyir.

- Peşəkar aktyor kimi gurultulu kino dövründən ayrılıb bu günün seyrək tamaşaçı auditoriyası qarşısında oynamaq sizi sıxırmı?

- Maraqlı sualdır. Biz bu gün teatra tamaşaçı cəlb etmək üçün repertuarı tez-tez dəyişməyə məcburuq. Salonda tamaşaçı seyrək olanda bizdə ruh düşkünlüyü yaranır. Ancaq bunu tamaşaçıya hiss etdirməməyə və bütün hallarda öz oyunumuzu oynamağa çalışırıq. Peşəmizin bir üstün cəhəti də odur ki, biz vəziyyətdən çıxmağı bacarırıq. Sanki maskalanırıq. Başqasının cildinə girmək heç kəsə asan görünməsin. Biz səhnədən insanları özlərinə tanıdırıq. Bəzən onlar səhnədə özlərini görür və kəşf edirlər. Belə adamlar səhvlərini düzəltmək, həyatdan müsbət keyfiyyətlər əxz etmək üçün daha tez-tez teatra üz tuturlar. Ona görə də heç kim düşünməsin ki, teatr bu gün insanlara lazım deyil, onu arxa plana keçirmək olar. Teatr ölməz sənətdir. Əgər teatr keçən əsrin əvvəllərində cəhalətin, nadanlığın tufanlarından qurtulubsa, demək hər zaman yaşayacaq. Hərçənd bu gün tamaşaçıların zövqünün pis mənada dəyişməsi biz aktyorlara təsir edir. Təəssüflənirik ki, onlar ancaq yüngül əyləncələrə meyl edirlər. Bu fikri əlbəttə ciddi adamlara aid etmək olmaz. Hər kəs öz səviyyəsinə uyğun hərəkət edir. Yəni bu gün teatrın da ciddi tamaşaçısı var. Bizə ruhi qida verən də onlardır.

- Hazırda hansısa filmə çəkilirsinizmi?

- Almaniyanın "Bavariya" studiyasında iki filmə çəkilirəm. Birinci film Hitlerin yaxın dostu, Reyx dövründə Almaniyanın baş memarı və silahlanma naziri işləmiş Şpeyer haqqındadır. O, nasist partiyasının yeganə üzvü idi ki, Nürenberq prosesində öz günahlarını açıq şəkildə etiraf etmişdi. Mən filmdə Sovet İttifaqından olan ittihamçı rolunda çıxış edirəm. Almaniyada çəkildiyim "Şübhə altında" adlı ikinci film kriminal dram yanrındadır. Burada Azərbaycan neft sənayesi naziri rolunu oynayıram. Hazırda kinodakı işim bu çəkilişlərdən ibarətdir.

- Teatr nə qədər canlı sənət olsa da, siz aktyor kimi şöhrəti kinoda qazanmısınız. Sizcə daha çox harada istedad və səy tələb olunur. Teatrda, yoxsa kinoda?

- Bu suala cavab vermək bir qədər çətindir. İncəsənət ümumiyyətlə istedad tələb edir. Kino və teatr bir-birinə köməkdir. Kinoda yalandan oynaya bilməzsən. Əgər gözlər fikri tamaşaçıya düzgün çatdırmırsa, bu, aktyorluq deyil. İndi kinolar çox az çəkilir. Bu hamının yaralı yeridir. Mən və dostlarım bu baxımdan işsiz qalmışıq. Bütün günümüz teatrda keçir. Aktyor sevdiyi sənətdən ayrılanda ilk növbədə daxili formasını itirir.

- Gəlin səmimi olaq: maddi çətinlik və ya hər hansı digər səbəbdən aktyorluğa vida etmək istədiyiniz anlar olubmu?

- İnsan bilərəkdən, sevərəkdən bir sənətə bağlananda onu heç bir çətinlik qorxutmur. Mən bunu öz həyatımda görmüşəm. Bu gün aktyorların güzəranı o qədər də xoş deyil. Bunu hamı bilir. Ancaq bizi səhnəyə, sənətə bağlayan bir cazibə var. Bu elə bir qüvvədir ki, maddi sıxıntılar onunla müqayisədə çox cılız görünür.

Azərbaycan vətəndaşı olaraq qalıram

- Deyirlər siz uzun müddət teatrdan ayrılıb hansısa xarici ölkədə yaşamısınız.

- Doğru deyil. Bunu yalnız mənim düşmənlərim uydura bilər. Məni gözü götürməyənlər isə istənilən qədərdir. Mən öz vətənimdən, evimdən, doğma teatrdan, nəhayət, sevimli dostlarımdan ayrıla bilmərəm. Mən Azərbaycan vətəndaşı olaraq qalıram və Rus Dram Teatrında aktyor kimi fəaliyyətimi davam etdirirəm.

Bu gün mən Bakının küçələrini gəzərkən şəhərin xeyli dəyişdiyini görürəm. Amma bu şəhərdə elə bir cazibə var ki, onu heç bir yeni tikili, söküntü dəyişə bilməz. Mən bu şəhərin ruhu ilə yaşamışam. Bu şəhərin hər küçəsində, hər döngəsində ömrümün ən müxtəlif anlarının izi qalıb. Mən Bakını gəzirəm, bina-bina, küçə-küçə, bağ-bağ, illər yadıma düşür. Elə bil, ömür kitabımı oxuyuram. Qara səhifələr də var bu kitabda, ağ səhifələr də, kədər də var, sevinc də. Amma bu kitabda bircə səhifəyə görə, bircə sətirə görə də olsa mən xəcalət çəkmirəm. Anamın mənə verdiyi tərbiyəyə sadiq qalıb, bu yolu şərəflə keçmişəm.

- Haqqınızda belə bir söz də danışırlar: Münhendə ailənizlə birlikdə qonaq olarkən ilk dəfə olaraq "Azadlıq" radiosunun Azərbaycan redaksiyasında rus dilində müsahibə vermisiniz və hətta orada işləmək üçün dəvət almısınız.

- Hazırda ailəm Almaniyadadır. Qızım orda universitetdə oxuyur. Həyat yoldaşım da onunla birgə Almaniyada Balet Akademiyasında dərs deyən bacısıgildə qalır. Bir neçə il bundan əvvəl Münhendə həyat yoldaşımın qohumlarıgildə olduq. Onda "Azadlıq" radiosunda çıxış etmək üçün təklif aldım, razılaşdım. Özüm haqqında, teatr barədə qısaca danışdıqdan sonra Dağlıq Qarabağ mövzusuna toxundum. Ondan sonra mənə "Azadlıq"da diktor vəzifəsi təklif etdilər. İş maraqlı görünürdü. Çox şeylər də vəd olunurdu. Ancaq doldurmalı olduğum anketdə belə bir cümlə vardı: "Siyasi sığınacaq istəyirəm". Mən isə bunu heç vaxt qəbul edə bilməzdim. Ona görə də Münhendə qalmayıb geri döndüm. Sonralar bu barədə eşidənlərin çoxu məni qınadı. Mən isə bu gün də peşiman deyiləm.

- Sənət adamları əmək haqqı ilə dolana bilmədikləri üçün özlərini başqa sahələrdə də sınaqdan keçirirlər. Məsələn, bizneslə məşğul olurlar. Siz necə, əlavə gəlir dalınca qaçırsınız, yoxsa özünüzü qurban verdiyiniz sənətin qazandırdığı maddi dividentlər sizi tamamilə qane edir?

- Mən bacarıqlı adamlara çox hörmət edirəm, ancaq ticarət mənim peşəm deyil. Bir-iki dəfə mənə qarşılıqlı iş də təklif ediblər. Hansı ki o adamlara mənim adım lazım idi. Qazanc da yaxşı olacaqdı, amma mən razılaşmadım. Məncə, əlavə işlərin verdiyi qazanc sənətin gözəlliyinə xələl gətirə bilər.

Sədaqətli adam

- Streotip var ki, artistlər üçün xoşbəxt ailəlik həyatı

istisnadır.

- Bilirsiniz, aktyoru hər adam başa düşə bilməz. Aktyor elə adamla ailə qurmalıdır ki, onunla əsl dost olsun, sənətinə hörmət etsin. Bəzi qadınlar ərlərinə səhnə münasibətlərini qısqanır, evdə dava-dalaş salırlar. Axı bu bizim sənətimizdir. Kənar münasibətlərdən söhbət gedə bilməz. Bəzən aktyorların səhnəarxası münasibətləri barədə şaiyələr də dolaşır. Ancaq bunlar boş söz-söhbətlərdir. Məsələn mən "Aydın" tamaşasında Gültəkinə qarşı bütün münasibətləri yalnız obraz çərçivəsində görürəm. Başqa cür ola da bilməz.

- Sualım nəzakətsiz səslənərsə, qabaqcadan üzr istəyirəm: deyirsiniz ki, səhnədə fikrən də olsa, xanımınıza xəyanət etməmisiniz. Həyatda necə, bu "qanunu" pozduğunuz anlar olubmu?

- Çalışıram ki, həyatda da belə olum. Mən üçüncü dəfə ailə qurmuşam. Evləndiyim ilk qadın ziyalı bir ailənin qızı idi. Amma o uzaq şəhərdə yaşadığı üçün ayrılmalı olduq. Səbəbi də o idi ki, heç birimiz vətənimizi tərk etmək istəmədik. İkinci qadınla aramızda olan anlaşılmazlıq nəticəsində ayrıldıq. Bu o demək deyil ki, mən kiminləsə yola gedə bilmirəm. Yox, hər şey alın yazısı, taleyin qismətidir.

Cavanlıqda qadınlara çox vaxt sərf eləmişəm. Sonra isə özümü yığışdırdım. Ailəmə sədaqətli adamam.

- Ailədə ayrılıq olanda hər iki tərəfin bir-birini günahlandırması təbiidir. Siz qarşı tərəfi təqsirkar bilməklə yanaşı özünüzü də günahlandırırsınızmı, yoxsa necə deyərlər, "Aydan arı, sudan duru" idiniz.

- Mən heç kəsi atmamışam. Ancaq müəyyən müddət keçəndən sonra hiss etmişəm ki, nə onda, nə də məndə sevgi qalmayıb. Ona görə də ayrılmışıq. Heç bir qadın mənim ünvanıma "xain" deyə bilməz. Çünki mən onlardan dost kimi ayrılmışam. Elə fikirləşirəm ki, adamlar bir-birini başa düşərəkdən ayrılanda bir-birinə nifrət etməməlidirlər. Sevgi qurtaranda isə hər şey bitir.

Kaspi.-2007.-25-27 avqust.-S.22-23.