İbrahimova S.

Musiqilərimiz arasında fərqli cəhətlər çoxdur

Cavanşir Quliyev: "Yaxşı sənətkar əsəri maddiyyata görə yazmamalıdır"

Fəaliyyətini Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətində davam etdirən Cavanşir Quliyev Bakıda məzuniyyətdədir. Bəstəkarla görüşmək ərəfəsində öyrəndik ki, amerikalı pianoçu Alan Faynberq onun "fortepiano silsiləsi" əsərini Santa Fe şəhərində keçirilən ənənəvi kamera festivalında səsləndirib. Bundan əlavə, bir neçə balet üzərində işləyən bəstəkarı yaradıcılıqdan ayırmaq məcburiyyətində qaldıq. Hər iki respublikanın musiqisini müqayisəyə gətirən bəstəkar bunları söylədi: "Xalqlar bir-birinə yaxın olsa da, musiqilərimiz arasında fərqli cəhətlər çoxdur. Əsrlər boyu hər bir musiqi öz kökü üstündə inkişaf edib. Türkiyə bir imperiya olub. Bu imperiyadan doğan tələblər əsasında musiqi formalaşıb. Azərbaycan uzun əsrlər dövlət ola bilmədiyi üçün musiqi sərbəst inkişaf edib. Ölkələr arasında oxşar cəhətləri Şərq ənənələri birləşdirir. Mənə görə, Azərbaycan musiqisi qonşu İrana daha yaxındır, nəinki Türkiyəyə. Yalnız aşıq sənətindən danışarkən türk musiqisi ilə oxşar cəhətlərin olduğunu söyləmək olar. Bunun da kökləri ozan sənətinə gedib çıxır. Amma muğam anlayışı Türkiyədə yoxdur. Arabir ona bənzər musiqilər ifa edirlər. Ümumiyyətlə, orada cəmiyyətin ehtiyacı başqa musiqiyə olub. Bu cür də işkişaf yolu keçib".

Söhbət zamanı Cavanşir müəllimdən sənətçilərin bir-birinin bəhsinə aldığı fəxri adlara münasibətini öyrəndik. Bəstəkarın fikrincə, heç bir ölkədə havayı imtiyaz verilmir. Buna yalnız Azərbaycanda rast gəlmək mümkündür. Buradan getməyinin səbəbini mənəvi rahatlığa olan ehtiyacı ilə əlaqələndirən Cavanşir Quliyev əlavə etdi ki, burada ikən yazı-pozu edə bilmirdi: "Etiraf edim ki, maddiyyat baxımından uduzdum. Amma getmək istədiyim üçün getdim".

Axtardığın sakitliyi qonşu ölkədə tapdığını deyən bəstəkar işinin öz axarı ilə getdiyini söyləyir. Mənəvi həyatının sağlam olduğunu deyən bəstəkarın sözlərinə görə, əsəb və gərginliyi burada qoyub: "Ömür boyu arzuladığım şəraiti tapmışam. Səhər işə gedir, axşam həmin əhval-ruhiyyədə evə qayıdıram. Heç kim mənə dəyib-toxunmur".

"Sənətkar əziyyət çəkəndə daha yaxşı əsərlər meydana çıxır". Bu deyimlə razılaşmayan bəstəkara Çingiz Ələkbərzadənin "Zindan" əsərini misal çəkdik.

"Maddi həyat hamıya gərəkdir. Bu, həyat zəif olsun və yaxşı əsərlər yazasan, cəmiyyətin vəziyyətini düzəltmək istəməyəndə belə bəhənələr yaranır - yəni sizi sıxmasaq, siz işləməsiniz. Yaxşı sənətkar isə əsəri madiyyata görə yazmamalıdır. Ümumiyyətlə, bədii sənətin maddiyyatdan asılılığı yoxdur. Onun öz qanunları var. Abbas Tufarqanlıdan soruşurlar "niyə şeir yazırsan?" Deyir, "çünki yazmaya bilmərəm". Əsl sənətkar içindəkini çıxartmaya bilmir. Gəldi, onu ruhundan təcrid etməlisən. Ana olmağa hazırlaşan qadına, heç bir qadağa qoya bilməzsən, o, ya ölməlidir, ya da övladını dünyaya gətirməlidir" - deyə o bildirdi.

Çoxdan bəri balet yaradıcılığı ilə məşğul olan bəstəkar qeyd etdi ki, bu, türkiyəli prodüserlərdən birinin təklifi ilə yazılır. Bunun üçün də əsərin təqdimatı burada deyil, həmin prodüserin istəyi ilə öz məmləkətində keçiriləcək: "Əsərin təqdimatına məhdudiyyət qoyulmayıb. Sadəcə, bu, həmin şəxsin istəyi çərçivəsində olduğu üçün konkret fikir söyləyə bilmərəm".

Ölkədəki "həvəskar musiqiçi ordusu"na mövqeyini bildirərkən bəstəkar bunu bəzi mətbuat və televiziyada aparılan təbliğat komppaniyası ilə əlaqələndirdi: "Həmin insanlara mən nə ulduz deyirəm, nə də meqa-star. Müğənni təkidlə onu ulduz adlandırmağı tələb edə bilər, teleaparıcılar buna göz yumurlarsa, günah elə onların özündədir. Ümumi təqdimat qaydaları var. Müğənninin bir dəfə, iki dəfə tələbinə əhəmiyyət verməsən, vərdişindən əl çəkəcək. Amma baxıram ki, günü-gündən cəmiyyətdə ucuzlaşma gedir. Heç kimin dəftərini oxuyan yoxdur. Dəfələrlə müxtəlif mövzular haqqında çox danışmışam. Heç deyən də yoxdur ki, niyə belə edirsən? Çünki ictimai rəylə heç kim hesablaşmır. Ona görə də musiqi aləmində ictimai rəy yoxdur. Televiziya öz havasını çalır, tənqidlə razılaşmaq istəmirlər. Başqa sahələrdə də eyni ilə belədir. Necə ki, hər gün şəhərin tıxaclarından, zəhərli havasından, zibilliklərindən canımızı qurtara bilmirik, vəziyyət hələ belə olacaq. Bunlar həyatımızın bir hissəsini təşkil etməkdə davam edir".

Kaspi.-2007.-25.-27 avqust.-S.20.