Lələdağ Ə.

Muğam ana laylasıdır

Bu gün Azərbaycanda populyar müğənni olmaq çox asandır. Bir az maddi cəhətdən imkanın olsun, get səsyazma studiyalarına, pul "cır", bir-iki mahnı yazdır. Sonra televiziyaya yol tap. Astaca ağzını tərpət, nə boğazın ağrısın, nə də boyun damarların yoğunlasın. Ol məşhur müğənni. Bir neçə belə reklam etdir, bir da görəcəksən ki, tamaşaçılar sənin köntöy mahnını həzm edib. Bundan sonra haşına "qızıl" al, gəz, toy edənlər növbənə duracaqlar...

Mənə elə gəlir ki, milli musiqimizi hərraca qoymaq, nəyəsə qurban vermək ucuzlaşdırmaq bağışlanmayan günahdır. Məni hədsiz narahat edən cəhətlərdən biri və ən təsirlisi "muğam dəsgağına" biganəlik idi. Şükürlər olsun ki, bu sahədə iş görülür, addımlar atılır. Biganəliyə son qoyulacaq gün uzaqda deyil.

Xalq mahnılarımız və muğamlarımız qədim köklərə bağlıdır. C.Qaryağdıoğlu, Seyid Şuşinski, Xan Şuşinski, Zülfü Adıgözəlov, Mütəllim Mütəllimov, Ağabala Abdullayev, Əlövsət Sadıqov, Yaqub Məmmədov, Sabir Mirzəyev, Şövkət Ələkbərova, Sara Qədimova, Fatma Mehrəlıyeva, Rübabə Muradova, Gülxar Həsənova kimi yüzlərlə muğamatımızı cilalayıb yaşadan insanları görmüşük, onların səslərinin sehrinə düşmüşük, cazibəsinə vurğun olmuşuq.

Yadımdadır! Sabir Mirzəyevin zəngulələrini sayırdıq. 22 dəfə zəngulə vurduğunu qulaqlarımla eşitmişəm.

Necə olur ki, biz mənəvi dəyərlərimizdən, milli sərvətlərimizdən - Füzuli, Seyid Əzim, Əliağa Vahid, Seyid Mir Mehdi, Məmməd Hüseyn Şəhriyar, Mir Mövsüm Nəvvab, Xurşudbanu Natəvan, Qasım bəy Zakir, Hacı Mail, Süleyman Rüstəm, Bəxtiyar Vahabzadə və başqalarının qəzəllərindən yan keçib, bir neçə yüngül mahnılar oxumaqla toylarımızı ötüşdürürük. Ona görə bir də şükürlər olsun ki, YUNESKO-nun xoşməramlı səfiri, millət vəkili, Heydər Əliyev Fondunıın prezidenti, ölkənin birinci xanımı Mehriban Əliyevanın, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin dəstəyi ilə AzTV kanalında qaldırılan təşəbbüs, gənclər arasında muğam müsabiqəsi keçirilməsi mənim və bütün muğamsevərlərin ürəyincədir. Rəşid Behbudov adına Mahnı Teatrında təşkil edilmiş "Muğam axşamı" bütün muğamsevərlərin yaddaşından silinməyəcək. İnsan gərək musiqidən zövq alsın, beyni dincəlsin. Ancaq etiraf edirəm ki, mən toylarda zövq almaq əvəzinə dəng oluram. Səs-küy o qədər güclü olur ki, başımı götürüb qaçmaq istəyirəm. İndi səsi olan da, olmayan da mikrofonu alır əlinə, başlayır "oxumağa". Mən hələ onun necə oxuması və nə oxuması barədə demirəm. Axı oxumaq da, çalmaq da incəsənətə aiddir. İndi biz incəsənəti kobud sənətə çevirməklə nə qazanırıq?

Elə adamlar var ki, onlar heç musiqi məktəbi görməyiblər. Ancaq Allah onlara məlahətli səs, zəngulə etməyə boğaz verib. Qardaş, gəl səsi olmayan, zorla çığıran adamları, gəncləri başa salaq, musiqimizə zərər vuranlarla ciddi danışaq, onları yanlış yoldan qaytaraq. Mənə elə gəlir ki, 2005-ci ildən başlanan muğam müsabiqəsi musiqi mədəniyyətimizin həyatında yeni eradır, başlanğıcdır, oyanışdır, özümüzə, milliliyimizə, ilkinliyimizə, kəndçi vüqarımıza, soy-kökümüzə qayıdışdır. Bu qiymətsiz dəyərli təşəbbüs çoxlarına "çıx səhnədən" komandasını verəcək, bir növ attestasiya rolunu oynayacaqdır. Deyəcəklər buyur qardaş, bu meydan, bu da sən göstər məharətini. Onda bizim də "Qız yaxasın düymələsin, Düymələyir, düymələsin, Düymələmir özü bilsin".

Məntiqsiz, mənasız, bir-birinə zidd, fikirlərdən, yöndəmsiz "mahnılardan" (bunlara mahnı demək mümkündürsə) canımız qurtaracaq.

Dünya xalqlarının ədəbiyyatına, mədəniyyətinə, adət-ənənəsinə bələd olana onu mənimsəyənə, dilini bilənə, musiqisini öyrənənlərə "əhsən" deyirəm. Mən çox dil bilməyin tərəfdarıyam, başqa xalqların mədəniyyətinə, musiqisinə yiyələnənlərin hərəkətinə yaxşı hal kimi baxıram. Ancaq müdrik kəlamlarda deyildiyi kimi: "Əvvəl məscidin içi, sonra çölü". Hər kəs gərək öz ana dilini dərindən, mükəmməl bilsin, o dilin şirinliyini duysun, milli-mənəvi dəyərlərimizi, milli mənəviyyatımızı, milli musiqimizi, milli deyimlərimizi göz bəbəyi kimi qorusun. Yad musiqiləri maşınların maqnitafonlarında uca səslə oxutmaq, bir kəlməsini də başa düşməmək kimə lazımdır? Aqillər yaxşı deyib:

- Bir şəxsin ki, milli qüruru, milli mənliyi, milli mənəviyyatı olmasa, o şəxsi o millətə şamil etmək olmaz. Hər kim öz milli mənəviyyatını, milli dəyərini, milli adət-ənənəsini, milli musiqisini, milli geyimini qoruya bilmirsə, millət ona arxa çevirib ürək qızdıra bilməz. Yadıma bir əhvalat düşdü. 1967-ci ildə rayonda bir dostum ilə gəzirdim. Bir sürücü maşının qabaq şüşəsinə içəri tərəfdən Stalinin anası ilə çəkdirdiyi fotoşəkili vurmuşdu. Bir ağsaqqal o fotoşəkli oradan götürdü. Bir azdan sürücü gəldi, fotoşəkli yerində görmədi, başladı ağzına gələni danışmağı. Ağsaqqal sürücüyə yaxınlaşdı...

- Şəkli mən çıxarmışam. Ay oğul, Stalin sənin nəyindi? Şəkil vuransan öz adamlarımızın şəklini vur: Nizamini, Füzulini, Babəyi gəzdir. Neçə-neçə say-seçmə oğullarımızı itkin salan Stalin sənə nə verib?

İndi qardaş, bizim milli musiqimizin korifeyləri var. Onların səslərinə qulaq asmaq niyə xoşumuza gəlməməlidir?

Bizim milli əxlaqımızdan qopub gələn, qəzəllərimizi oxuyan xanəndələrimizi niyə əziz tutmayaq? Axı onlar bizim mədəni və mənəvi sərvətimizdir. Mənə elə gəlir ki, sənətkar oxuduğu mahnıların mətninə də fikir verməlidir. Gəlin, bir mahnının içərisində sətiraltı gedən məzmuna diqqət edək.

"Nənəm, nənəm, nənəm Ay mənim Fatma nənəm. Nənəm oy, nənəm oy, nənəm".

Burada yas mərasimlərində ağı deyən bir qadının yanğısı eşidilir. Bizim klassik, gözəl, ürəyəyatan xalq mahnılarımız var. "Sarı gəlin", "Apardı sellər Saranı", "Süsən sünbül", "Çal papaq", "Camış bağa girdi gəl", "Sudan gələn sürməli qız", "Aman nənə", "Sona bülbüllər", bəstəkar mahnıları və s. Niyə gözəl mahnılar arxivlərə atılmalıdır? O qədər mürgü vuracağıq ki, gözümüzü açanda görəcəyik başqa millətlər bu mahnıları saxta yolla "özəlləşdiriblər".

Mən yayda Yesentuki şəhərində istirahət edirdim. Orada bir "Budyan" kafesi var. Axşamlar eşitdiklərimdən dəhşətə gəlirdim. Aparıcı-erməni mikrofonla "Viktoriya"da müalicə olunan azərbaycanlıların eşitdikləri tərzdə deyirdi: - "Armyanskiy narodnıy tanes "Qoçəli", "Vağzalı". Armyanskaya narodnaya pesnya "Sarı gəlin" və s". Ermənilər həyasızcasına bir millətin mədəniyyətinə sahib çıxmaq üçün dəridən-qabıqdan çıxırlar. Biz isə özümüz-özümüzə qənim kəsilir, milli musiqimizə biganəlik edirik. Muğam oxumaq istəyən müğənnidə, xanəndədə səbir olmalıdır. Xoşbəxtlikdən müqəddəs kitabımız Qurani-Kərimin surələri və ayələri də muğam üstə oxunur.

Mən bir muğamsevən adam kimi təşəbbüsü alqışlayıram. Ona görə ki, müsabiqənin ən dəyərli mahiyyəti ondadır ki, burada "SMS" yoxdur. SMS haqqı - ədəbli, əsl istedadı üzə çıxarmağa mane olur. Bu müsabiqə başlayana qədər hərə televiziyanın bir kanalına baxmaq istəyirdi. Amma indi dinləyicilərin, tamaşaçıların hamısı həftənin II və IV günü əllərində ən vacib işləri olsa belə AzTV kanalında "Muğam axşamı"na baxmağa can atırlar. Biz az qala yaddan çıxardığımız muğam şöbələrini - "Bərdaşt" (şür, qrta mahur) "Mayə", "Zəminxarə", "Dügah", "Vilayəti" (rast), "Pənciyyə" və s. dinləməkdən məmnun olurlar. Çünki muğam ana laylası kimi insanın beynini dincəldir, onu xumarlandırır. Bu müsabiqədə iştirak edən münsiflər heyətinin üzvlərinə - Əlibaba Məmmədova, Arif Babayevə, Ramiz Zöhrabova, Ağaxan Abdullayevə, Səkinə İsmayılovaya, Nadir Axundova, Mənsum İbrahimova, İbrahim Quliyevə minnətdarlıq edirəm. Bu gözəl işdə, faydalı müsabiqədə paklığı, təmizliyi, ülviliyi həmişə qoruyub saxlamalarını arzulayıram. Muğam oxuyan ləyaqətli oğul və qızlarımıza Elməddin İbrahimova, Nasir Ətəpura, Könül Tağıyevaya, Abgül Mirzəliyevə, Nişanə Baxışovaya, Aidə Əliyevaya, Vüsal Zamanova, Şəmsəddin İbrahimova və onları müşayiət edən Sahib Paşazadəyə, Toğrul Əsədullayevə sənət uğurları diləyirəm, aparıcılar Səxavət Nura və Natəvan Osmanlıya xoş arzularımı çatdırıram. AzTV telekanalının rəhbərliyinə minnətdarlığımı bildirirəm. Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevaya, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinə təşəkkür edirəm.

Ulu öndər Heydər Əlivevin başladığı ıığıırlu siyasət, islahatlar. neft strategiyası müvəffəqiyyətlə həvata kecirilir. Xalqımız xoşbəxtliyini, gələcəyini, qələbəsini möhtərəm prezidentimiz İlham Əliyerin xeyirxah əməllərində görür və prezidentimizlə daim birlikdə olacağına əminliyini bildirir.

Azad Azərbaycan.- 2007.- 16 dekabr.- S. 7.