Sadıqoğlu A.

Azərbaycan musiqisini və mədəniyyətini yaşadanlar

Qarsda bir azəri mədəniyyəti toplumu var

Qədim Qars şəhərinin kücələrindən birində mağazadan musiqi səsi eşidilirdi. Qarmonda Azərbaycan musiqisi çalınırdı. Maraqla mağazaya daxil olduq. Burada, bal, kasar pendiri satılan yerdə qarmonıı sinəsinə sıxıb çalan bir eloğlumuzla tanış oldııq.

Bəkir Sayılan: "1960-cı ildə Qarsda doğulmuşam. Ata-babalarım Azərbaycandan köçərək burada məskən salmışlar. 40 ildir ki, burada Azərbaycanı təmsil edirik və Azərbaycan mədəniyyətini inkişaf etdirməyə çalışırıq. Musiqi alətlərində çalmağı öz-özümə öyrənmişəm. Uşaqlıqdan buna həvəs etdim. Qarmon aldım. Azərbaycan havalarını öyrənməyə başladım. Heç bir ustadım olmadı. İlk dəfə 1969-70-ci illərdə bu sənəti Azərbaycan radiosunu dinləyə-dinləyə, imkanlarımız daxilində böyük həvəslə öyrənirdim. Radioda Teyyub Dəmirov, Aftandil İsrafılov, Zakir Mirzəyev və digər musiqiçilərin lent yazılarını dinləyirdim, oyun havalarına qulaq asırdım. Onları dərindən .duyaraq, dilimdə zümzümə edib qarmonda və sonra da akardionda çalırdım. İllər keçdikcə havaları və mahnıları sərbəst ifa etməyə başladım. Əllərim şirmayi dillərə yatdıqca, alışdıqca toylarda, şənliklərdə çalmağa başladım. İndi artıq qarmon, akardion və orq çalıram. Qarmonum, akardionum, kamanım da var...

Görkəmli müğənni Zeynəb Xanlarovanı da radioda çox dinləyirdim. Bir neçə ildən sonra Qarsa gəlmişdi. Burada böyük bir konserti oldu. Aftandil İsrafilov isə 6-7 dəfə öz qrupu ilə burada konsertlər verib. Məmmədbağır Bağırzadənin, qarmonçu Baxşəlinin burada 2-3 dəfə konserti olub. Bizim Qarsdakı mədəniyyətimiz Azərbaycana bağlıdır. Toylarımızda Azərbaycan oyun havaları, rəqsləri ifa edilir, çalınır. Folklorumuz da Azərbaycana məxsusdur. Bu sahədə folklorçularımız əlindən gələni etməyə çalışırlar.

Toy-düyünbrdə həmişə "Sari köynək", "Nə qaldı", "Salı gəlin", "Əziz dostum" və bunlara bənzər ritmlərdə oyun havalarını çalıram. Bizim toylarda qarmon, orq, klarnet, davul və ya nağaradan ibarət musiqiçilər dəstəsi və müğənni iştirak edir. Bizim müşayiətimizi müğənnilər türk, Azərbaycan mahnılarını oxuyurlar. Professional oxuyanlardır. Müğənni dostumuz həm oxuyur, həm də piano çalır. Qarsda artıq məşhurlaşan bu ifaçı Köykən Əzizoğludur. Çox mükəmməl çalıb oxuyur. Azərbaycan mahnılarından ibarət geniş bir repertuara sahibdir. Biz həm də Qara dəniz, Türkiyəyə aid havaları, xalq musiqisinin hamısını ifa edirik.

Bəkir bəyin mağazasında söhbətə qoşulan K.Əzizoğlu deyir ki, 1980-ci ildənəm. 27yaşım var. Piano çalıram, oxuyuram. Atalarımız Azərbaycandan gəlmədirlər. Hər il bizdə Qafqaz gəncləri festivalı olur. O zaman bütün türk müğənniləri, o cümlədən Azərbaycandan, Gürcüstandan da gəlirlər.

Folklorçu Turqut Akıl çıxışlarımızı Azərbaycana uyğun təqdim edir. Qarsda qonaqlarımız olanda konsertlər təşkil edirik. Aftandil burada olanda səhnəyə çıxıb qarmon çaldım, xoşuna gəldi. Özümüzə, ürəyimizə görə çaldıq. Onun yanında oturub qarmon çalmaq böyük cəsarət tələb edir. Yəni Azərbaycan sənətkarları dünyada məşhurdur. Aftandil o kiçik qarmonda nələr çalır, biz onun fanatıyıq. Burada azərbaycanlılar çoxdur.

Azərbaycana sayğı, sevgimiz sonsuzdur. Qarsda klarnetçi İlyas Gönəm, Turan Dəniz, orqçu-pianoçu və müğənni K.Əzizoğlu, onun qardaşı davul çalan Fateh Çiçək istedadlı musiqiçilərdir. Şu torpağın yetirmələri Türkiyə müğənniləri zaman-zaman burada konsertlər veriblər. Müəzzez Ərsoy, Sezən Aksu, İbrahim Tatlısəs gəlib burada tədbirlər olanda çıxış ediblər. İstanbuldan böyük sənətçilər dəvət edilirlər".

Folklorçu, rəqsçi Turqut Akıl ilə görüşüb söhbət edirik. O deyir ki, 1948-oi ildə doğulmuşam. Ailə ənənəsinə görə folkloru öyrənməyə uşaqlııqdan başladım. Atam çox gözəl oynardı. Mən də ata yolunu davam etdirib gənc yaşlarımdan Türkiyədəki festivallarda iştirak etdim. Azəri rəqsi ilə yanaşı Şeyx Şamil oyununu çox gözəl ifa etdik. Festivallarda birincilik qazandıq. Öz mənliyimizlə yaşadıq. Ata-babalarımız Azərbaycan, Qafqazdan gəldikləri üçün bütün ifa etdiyimiz rəqslər kökümüzdən gələn havalardan ıbarətdır. Mənım ata-babalarım Gəncədən, anam isə Şəkidəndir. Mən isə Qarsda doğulmuşam. Qarsda, İstanbuldakı məktəblərdə müəllim işləmişəm. Azərbaycan mədəniyyətinin Türkiyədə inkişafi üçün əlimizdən gələni etmişik. Bir çox yerlərə dəvət edildik. Gözəl rəqslər oynadıq. Bir sıra gənclər yetişdirdik. Azərbaycanda oynanılmayan rəqsləri biz bu tərəflərdə ifa edirdik. Məsələn, "Qazağı" oyun havasını, Teyyub Dəmirovun qarmonda çaldığı bu instrumental havanı burada dizayn etdik, xareoqrafık bir şəkildə ifa etdik. Bizdən sonra Azərbaycan rəqsçiləri 1982-ci ildə İstanbul festivalında "Qazağı" rəqsini ifa etdi. Bu rəqs həm qrup halında, həm də fərdi oynanılır. Biz 1970-72-ci ildə Beynəlxalq Bursa festivalında bu rəqsi oynadıq. Azərbaycandan Nəriman Yusiflini tanıyırdıq. Onlar xalq rəqslərini ifa edirdilər.

Bir folklorçu olaraq haraya gediriksə, tariximiz haqqında danışırıq, kökümüzdə olan mədəniyyətimizi təbliğ edirik. Qarsda öz adət-ənənələrimizi və mədəniyyətimi yaşadırıq. Bizdə bir "Gəlin" havası var, ona "ağlatma qaydası" deyirik. Gəlin tərəfinin ağlamasına həsr olunub. Gəlin evdən çıxıb bəzənib oğlan tərəfinə getdiyi zanıan oynayırdıq: Gedirəm ana evin şirin olsun, geri gələn deyiləm, ana, evin şirin olsun - deyirdik. Sevincdan ağlayırdılar. Orada isə rəqslər, beşaçılanların səsi toyu bürüyürdü. Oğlan tərəfində də bu rəqsləri ifa edirdik.

Mən rəqs edirəm. Arzum millətimizi xoşbəxt, firavan görməkdir. Vallah, bu iqtisadi gücə bağlı bir məsələdir. Ona görə də Türkiyə iqtisadi sahədə də inkişaf edir. Türkiyə iqtisadiyyatı gücləndıkcə biz də yaxşı yaşayırıq və Azərbaycan da Türkiyənin yanında daha da gözəlləşir. Biz iki qardaş, bir millət, iki dövlətik. Çiyin-çiyinə verib dünyadakı yerimizi alacağıq. Bizim ata-babalarımız, buradakı qardaşlarımız böyük bir tarixi yaradıblar.

Qarsda bir azəri mədəniyyəti toplumu var. Eyni mədəniyyət, eyni ənənələrimizi davam etdiririk. Azərbaycandan gəlinlər burada olan ənənələri nəsildən-nəsilə keçirirlər. Dostlarımızla tez-tez görüşürük. Sarhədlər açılandan əlaqələrimiz genişlənir, ənənələr yaşayır. Bizim köklərimiz eynidir. Azərbaycan musiqisini və mədəniyyətini eynilə yaşadırıq. Qəlbimiz Azərbaycanla döyünür.

Azad Azərbaycan.- 2007.- 5 dekabr.- S. 7.