Mətləb

4 təbiət abidəsi YUNESKO-nun Ümumdünya Mədəni və Təbii İrs Siyahısına salınıb

İşğal altındakı təbiət abidələrimiz isə Ermənistan tərəfindən dağıdılır

Azərbaycan zəngin fauna və florası ilə yanaşı, böyük tarixə malik təbiət abidələri ilə də dünya miqyasında məşhurdur. Elə bu faktın özü ölkəmizin böyük, tarixə malik olmasından və qədimliyindən xəbər verir. Hazırda ölkəmizdə böyük sayda YUNESKO-nun siyahısında olan təbiət abidələri mövcuddur və onlar dövlət tərəfindən mühafizə olunmaqdadır.

Təbiət abidələrinə, ölkə ərazisində olan ən xarakterik, yaxşı saxlanılmış səciyyəvi landşaftlar, xüsusi gözəlliyi ilə seçilən təbiət guşələri, endemik, relikt, məhv olub aradan çıxan bitki növləri, yüzillik ağaclar, bağ-park, incəsənət nümunələri, şəlalələr, mağaralar, nadir göllər, dağ süxurlarının nadir çıxıntıları, paleontoloji qalıqların çökdüyü yerlər və böyük tarixi, elmi-təcürbi, mədəni-maarifçilik əhəmiyyətinə malik olan digər obyektlər və komplekslər, xüsusilə, qiymətli ağac-kol cinsləri, ayrı-ayrı meşə sahələrinin mühafizəsi, yeraltı suların çıxıntı yerləri və təbiətin digər görkəmli sahələri daxildir.

Xatırladaq ki ölkəmizdə təbiət abidələrinin mühafizəsi keçmiş Dövlət Ekologiya Komitəsi və onun yerlərdəki təşkilatları tərəfindən həyata keçirilmiş, təbiət abidələrinin yerləşdiyi ərazinin bələdiyyələri bilavasitə lazımi qaydaya salınması üçün məsuliyyət daşıyırlar.

Respublika ərazisində mövcud olan təbiət abidələrinin adları müvafiq qərarla təsdiq edilmiş, 1, 2 və 3 nömrəli əlavələrdəki siyahıya əsasən qeydiyyata alınmışdır. Həmin əlavələrə 1 nömrəli dövlət tərəfindən qorunan çox qədim ağaclar daxildir.

Bu əlavəyə 20 adda müxtəlif cinsli (Şərq çinarı-1421 ədəd, qaraağac-4, tut-1, azat- 203, saqqız ağacı-25, dağdağan-19, palıd-62, qovaq-15, cökə-1, armud-1, fıstıq-1, şabalıd-17, şam-13, vən-3, ağcaqayın-49, qaraqoz-1, lələk-25, şümşad-15, palıd xiyabanı-200 və ağcaqovaq-1. Cəmi 2083 ədəd ağac növləri daxildir.

Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyindən verilən məlumata əsasən, bunlardan 152 ağac Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş ərazilərimizdə qalmışdır. İkinci əlavə üzrə siyahıya -dövlət tərəfindən qorunan dövlət təbiət abidələrinə xüsusi qiymətli meşə sahələri daxildir. Bu siyahıya respublikanın 24 rayonunda 38 qiymətli meşə sahəsi olan 15097,5 ha qiymətli təbiət abidələri daxil edilmişdir. Bundan 7 rayonda 13217,5 ha (Zəngilan rayonunda - 10000 ha Araz palıdı və 380 ha çaytikanı, Kəlbəcər rayonunda - 968 ha ayıfındığı, Laçın rayonunda - 1092 ha-ardıc, Xocavənd rayonunda - 0,5 ha azat, Xankəndi rayonunda - 20 ha fıstıq-palıd meşəsi, Ağdərə rayonunda - 5 ha Şərq çinarı və Ağdam rayonunda 732 ha püstə meşəciyi) Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş ərazilərimizdə qalmışdır.

Üçüncü əlavə üzrə siyahıya - dövlət təbiət abidələrinə geoloji (paleontoloji) obyektlər daxildir. Bu siyahıya 37 ədəd geoloji və paleontoloji obyektlər daxil edilmişdir. Bundan 6 obyekt (Fizuli rayonunda Azıx mağarası və Tağlar mağarası, Şuşa rayonunda - Xan mağarası və Qahal mağarası, Cəbrayıl rayonunda - Divlər sarayı mağarası və Kəlbəcər rayonunda Bazaltm sütunvari aralanması) Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş ərazilərimizdə qalmışdır. Qeyd olunan təbiət abidələrinin pasporlaşdırılması Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən aparılmışdır.

Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən hazırlanmış təkliflər əsasında 4 təbiət abidəsi: Bakı mərtəbəsi dağı, Lökbatan palçıq vulkanı, Binəqədi dördüncü dövr fauna və flora yatağı və Hirkan meşələri YUNESKO-nun Ümumdünya Mədəni və Təbii İrs Siyahısına daxil edilməsi üçün qeydiyyata alınmışdır.

Göstərilən təbiət obyektlərindən Hirkan meşələri daha əhəmiyyətli olduğunu nəzərə alaraq Konvensiyanın tələblərinə uyğun YUNESKO-ya təqdim edilməsi üçün layihə smeta sənədləri hazırlanıb Ümumdünya İrs Mərkəzinə göndərilmişdir.

Hirkan meşələrinin Cənubi Qafqazda YUNESKO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilməsi nəzərdə tutulmuş ilk nominasiya ərazi kimi potensial imkanları ekspertlər tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir.

Səs.- 2007.- 6 dekabr.- S. 7.