Mehdixanlı T.
Azərbaycanın
xalq rəssamı, Rusiya Rəssamlıq Akademiyasının
həqiqi üzvü, AMEA-nın akademiki, dünyanın
əksər ölkələrində tanınan məşhur
heykəltəraş Ömər Həsən oğlu Eldarovun
yaratdığı əsərlərin əksəriyyətinin
təsvirləri toplanmış fotoalbom işıq üzü
görüb. Topluda müəllifin
mərmər, tunc, gips, ağac üzərində ikinci
ömürləri yaşadan sənətkarlıq
bəhrələri çap olunub.
Ö.Eldarov Dərbənd şəhərində dünyaya
göz açıb. Altı yaşında valideynləri onu
Bakıya gətirib, burada Rəssamlıq studiyasında oxuyub.
1941-1944-cü illərdə isə Ə.Əzimzadə
adına Rəssamlıq məktəbinin heykəltəraşlıq
şöbəsində təhsil alıb. Sonra Y.Repin adına
Leninqrad Rəssamlıq, Heykəltəraşlıq və
Memarlıq İnstitutunun heykəltəraşlıq
fakültəsini bitirib. Hələ
tələbəlik illərində kiçik
ölçülü heykəllər, büstlər, fiqurlarla
müxtəlif sərgilərdə iştirak edib. İlk
uğurunu 1954-cü ildə Zaqafqaziya respublikalarının
birgə təşkil etdikləri sərgidə məşhur
"Natəvan" əsərinin nümayişi zamanı
qazanıb. Bir il sonra yaratdığı
dahi Üzeyir bəy Hacıbəyovun abidəsi ilə daha da
məşhurlaşıb. 60 ildən artıq vaxt
keçməsinə baxmayaraq, həmin sənət nümunəsi
Üzeyir bəyə ehtiram əlaməti kimi,
orijinallığı, çoxçalarlı nüansları
ilə sevilir. Sənətkar bu unikal abidəni
Ü.Hacıbəyov şəxsiyyətinin,
yaradıcılığının parlaq təzahürü
kimi əbədiləşdirib.
Sözügedən fotoalbomda Ö.Eldarovun yaratdığı
(T.Məmmədovla birgə) monumental heykəlin şəkli
daha çox diqqəti çəkir. Bu, kövrək,
həzin poeziyası ilə sevilən, adı dünya
ədəbiyyatı tarixinə qızıl
hərflərlə yazılmış Məhəmməd
Füzulinin tuncdan hazırlanmış abidəsidir.
Qranitdən yonulmuş postamentin üstünə həkk
olunmuş fiqurlara biganə baxmaq qeyri-mümkündür. Eşq-məhəbbət fədailəri,
çarəsizlikdən səhrada özünə
mərhəm axtaran Məcnunun son dərəcə
inandırıcı, Leylinin məzlum, zavallı fiqurları
sanki dil açıb danışacaq, həsrət, intizar, saf
məhəbbətə qovuşmaq istəklərini
bildirəcəklər. Bu monumental abidəyə
yüksək qiymət verən, ona baxmaqdan mənəvi
zövq alan ulu öndər Heydər Əliyev demişdir:
"Füzuli "Leyli və Məcnun" dastanını
yazdı. Ömər Eldarov isə iki gəncin nakam
məhəbbətini qranit üzərində
əbədiləşdirdi".
Ö.Eldarovu möhtəşəm abidələr
müəllifi kimi qonşu respublikalara dəvət
edirdilər. O, təklif olunan mövzuya münasibətini
bildirirdi. Yaradacağı obrazların mənəvi, psixoloji
xarakterlərinin incəliklərini öyrənirdi.
Axtarırdı, arayırdı, əsər
qəhrəmanının milli dəyərləri ilə
yaxından tanış olurdu. Onun Tacikistanda,
Düşənbə şəhərində Sədrəddin
Ayninin tuncdan yaratdığı əzəmətli abidə,
demək olar, dünyada məşhurdur. Bu tarixi
şəxsiyyətin heykəl-portreti üzərində
işləyərkən istedadlı tişə ustası
obrazın düşüncəli sifətini iri planda
vermişdir. İşıqlı təfəkkür
sahiblərini susmağa, qüssəli olmağa hansı
qüvvə məcbur edir? Ömər Eldarovun fikrincə,
belə hallara səbəbkar insanların yaşadıqları
dövr, zaman, mühitdir. Sədrəddin Ayninin monumental
abidəsinə baxanda məşhur tişə ustasının
qənaəti ilə razılaşmamaq mümkün deyil.
Həmin xatirə kompleksindəki obrazların jestləri,
sifət mimikaları, haqq-ədalət uğrunda mübariz
olmaları xatırlanır. Heykəltəraşın
Tacikistanda ucaltdığı Əbu Əli İbn Sinanın
abidəsinin postamenti, obrazı canlandıran fiqur 10 metrə
yaxındır. Abidə möhtəşəmliyi ilə
yanaşı, heykəltəraşın əməyinin,
işıqlı təfəkkürünün bəhrəsi
kimi qarşılanır.
Daim yaradıcılıq axtarışlarında olan
Ö.Eldarov tarixi şəxsiyyətlərin büst, heykəl
nümunələrini həvəslə yaradır. Bu
baxımdan ulu öndər Heydər Əliyevə həsr
etdiyi yadigarlar xarakterikdir. Görkəmli
ictimai-siyasi xadim iki dəfə Sosialist Əməyi
Qəhrəmanı fəxri adına layiq
görüləndə dövrün tələbi ilə onun
büstü ucaldılmalıydı. Bəs bu
əbədiləşəcək portreti kim yarada bilərdi?
Ömər müəllim həmin günləri xatırlayaraq
fotoalbomda yazıb: "Heydər müəllimi
çoxdan tanıyırdım. Əllinci illərdə
mən Leninqradda təhsil alanda o da orada oxuyurmuş. Neva
çayı boyunca monumental heykəllərə
baxırdım. Bu ərəfədə bir nəfər
mənə yaxınlaşdı. Tanış olduq. Bu
tanışlıq tədricən doğmalığa
çevrildi. Heydər müəllimin büstünü
işləməyə hazırlaşanda mənə sifariş
göndərmişdi: "Ömərə deyin ki, ona
inanıram". Mən də dahi şəxsiyyətin
etimadını doğrultmağa çalışdım.
Sərt, zəhmli xarakterini sənət nümunəsində
vermək üçün aylarla düşündüm.
Bilirdim ki, ulu öndərin yumşaq təbəssümü,
yaxud ciddi baxışı həyatın, həqiqətin
özüdür. Ona yalan danışmaq, məlumat vermək mümkün
deyildi. Baxışları rentgen şüası kimi
ürəklərə keçirdi. Ulu öndərin
etimadını doğrultmaq çətin olduğu
qədər də şərəfliydi. Şükür
edirəm ki, mən buna nail oldum".
Ö.Eldarov görkəmli təbib, neçə-neçə
gözlərə şəfa verən, həssas duyumlu
Zərifə xanım Əliyeva haqqında çox
eşitmişdi. Vaxtsız əcəl onun başı
üstünü alanda heykəltəraş alicənab
insanın işıqlı obrazını mərmər
üzərində yaratdı. Fotoalbomda həmin abidənin
açılışı zamanı ulu öndər Heydər
Əliyevin bu deyimləri çap olunub: "Ola bilər,
mənim fikrim subyektiv olsun. Ancaq mən
həmişə demişəm: Ömər Eldarovun
yaratdığı heykəl - Zərifə xanımın
surətini əks etdirən heykəl, həqiqətən,
böyük, gözəl bir əsərdir. Ömər Eldarov
Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafında misilsiz
xidmətlər göstərmişdir. Mən onu çox
illərdir ki, yaxından tanıyıram. Onun
əsərlərinin hamısı ilə tanışam. Hələ on, iyirmi il bundan əvvəl mən
Ömər Eldarovu Azərbaycan mədəniyyətinin,
incəsənətinin ən görkəmli simalarından biri
hesab etmişəm. İndiyədək onun
heykəltəraşlıq sahəsindəki xidmətləri
bu fikri ardıcıl olaraq təsdiq edibdir və mən
bu fikri bir daha deyirəm: Ömər Eldarovun
yaratdığı heykəltəraşlıq
əsərləri Azərbaycan xalqının mədəni,
mənəvi sərvətidir və onlar Azərbaycan
xalqının mədəniyyətini zənginləşdirir.
Xalqımızın görkəmli mədəniyyət, incəsənət
xadimlərinin, ədəbiyyatımızın unudulmaz
simalarının, ictimai xadimlərin heykəllərinin
əksəriyyətini yaradan Ömər Eldarovdur.
Fürsətdən istifadə edib ona dərin
təşəkkürümü bildirirəm".
Görkəmli sənətkarın
müraciət etdiyi mövzular kimi yaradıcılıq janrları
da müxtəlifdir: dəzgah, monumental, memorial
heykəltəraşlığı. O, eyni zamanda, ağac
üzərində də tamaşaçıya estetik zövq
verən, düşündürən əsərlər
yaratmağa nail olmuşdur. Onun "Zamanın dörd
rəngi" əsəri qırx ilə yaxındır ki,
V.Səmədova adına sərgi salonunun daimi
eksponatıdır. Dörd fiqur - hər fəslə uyğun
yaradılmış qız, qadın obrazları
fəlsəfi, məntiq baxımından ustalıqla,
məharətlə işlənib. Yaxud heykəltəraş
dostu, unudulmaz fırça ustası Səttar
Bəhlulzadənin portretini fəlsəfi-romantik
yaratmışdır. Müəllif özü etiraf edir ki, bu
abidə "yaradıcı ruhun
təcəssümüdür". Heykəltəraş
xüsusi qayğı, diqqət və məhəbbətlə
unudulmaz rəssamın obrazını ilk dəfə ağac
üzərində yonmuş, sonra tunc üzərində
əbədiləşdirmişdir. Abidə 1974-cü ildə
Əmircanda mərhumun məzarı üstündə
ucaldılmışdır.
Fotoalbomu vərəqlədikcə bir daha şahidi oluruq ki,
Ö.Eldarov məhsuldar, hər bir əl işi tanınan,
sevilən, yaddaşlarda yaşayan sənətkardır. Onun
F.Əmirovun, maestro Niyazinin, T.Quliyevin, M.Maqomayevin,
V.Mustafazadənin xatirələrinə ucaltdığı
büstlər sanki danışmaq istəyirlər. Tişə
ustasının gərgin əməyinin bəhrəsi olan
S.Rəhimovun, Ş.Qurbanovun, H.Zərdabinin, R.Behbudovun,
akademiklər H.Əliyevin, Z.Bünyadovun və
başqalarının qəbirüstü abidələri
əsl sənət nümunələridir. Onun yaratdığı
Hüseyn Cavid monumental abidə kompleksinə
həyəcansız baxmaq mümkün deyil.
Xatirələrdə mərhum şairin parlaq obrazı
oyanır.
Fotoalbomda sənətkarın maraqlı bioqrafik
məlumatları da oxucu diqqətini cəlb edir. O, uzun
müddət Azərbaycan Rəssamlar İttifaqı İdarə
Heyətinin üzvü olmuş, "Şərəf
nişanı", "Qırmızı Əmək
Bayrağı" və müstəqil Azərbaycanın
ən ali mükafatı - "İstiqlal" ordenləri
ilə təltif edilib. Yeddi ildir ki, Azərbaycan Dövlət
Rəssamlıq Akademiyasının rektoru vəzifəsində
çalışır.
Yaxın günlərdə neçə-neçə
ictimai-siyasi xadimə, ədəbiyyatımızın,
incəsənətimizin, mədəniyyətimizin unudulmaz
nümayəndələrinə sənəti ilə ikinci
ömür verən məşhur heykəltəraşla
görüşdük. Onun bu deyimləri
yaddaşımızda qaldı: "Mənalı ömür
yaşamışam. Bir kimsə deməz ki, mən Ömərdən
incik, küskünəm. Azərbaycanın xoşbəxtliyini
özümün bəxtəvərliyim, səadətim
bilirəm. Yaratdığım hər bir əsərimin
başına pərvanə kimi dolanıram. Qürur hissi
duyuram ki, özüm kimi əl işlərim də hər
yerdə, hər zaman doğma, səmimi qarşılanır.
Yaradıcılığımın fotosurətlərini albomda
toplamağımın da səbəbi var: onu 80
yaşımın tamamına hədiyyə etmişəm".
Ad gününüz, 80 yaşınız mübarək, ustad
sənətkar! Doğrudan da, bu fotoalbomda
ömrünüzün sevinci, zəhmət bəhrəniz
toplanıb.
Azərbaycan.-2007.-11 fevral.-S.8.