Ömər Eldarov: “Vyanada Üzeyir bəyə qoyulan abidənin müəllifi mənəm”

Mən hər bir əsərimi sevə-sevə işləmişəm. Onların hər biri mənə əzizdir. Ən qiymətli əsərlərim ötən əsrlərdə yaşamış dahi insanları təcəssüm etdirir.

Qar suyu küçə boyu axıb gedirdi. Həmin gün eyni küçədə sanki iki fəsil yaşanırdı - bir tərəfdə ilıq yaz gününə bənzər ab-hava, digər tərəfdə isə qışın soyuq və buzlu anları. Düz doqquz il əvvəl bu küçə ilə indi getdiyimiz ünvanı - böyük sənətkar, xalq rəssamı Ömər Eldarovun yaradıcılıq emalatxanasını asanca tapmışdım. Onda ətrafı uca ağacların əhatəsində olan emalatxana binaları diqqətimi lap uzaqdan  cəlb etmişdi. İndi isə o yaşıllığın xeyli hissəsinin yerini çoxmərtəbəli, lap sıx tikilmiş binalar tutur. Doqquz ildə Molla Cümə küçəsinin bu hissəsi elə dəyişib ki, çoxdan buralara gəlməmisənsə, yolu səhv də sala bilərsən. İş yoldaşım Ramil bəylə küçənin buzlu hissəsində bir-birimizə dayaq dura-dura yeriyirdik...
 Mən açıq qapını bir az da aralayıb içəri boylandım. Ömər müəllim  məni görən kimi “gəlin, gəlin” dedi. Emalatxananın qapısına yaxın “Ceyran” peçi, deyəsən, yenicə yandırılmışdı. Çünki otaq çox soyuq idi. Digər tərəfdən, Ömər müəllim iş paltarını da geyinməmişdi...
Dekabrın 21-də məşhur tişə ustasının 79 yaşı tamam olmuşdu. Ancaq o, yaşına nisbətən cavan görünürdü. Həmin anda ürəyimdən keçən fikir bu oldu ki, Ömər müəllim yeganə oğlu, istedadlı heykəltəraş Müslümü itirməsəydi, yəqin daha gümrah olardı.
Bir qədər peçdə qızındıqdan sonra keçdik mətləbə. Əvvəlcə emalatxanadakı müxtəlif heykəllərə və  fiqurlara uzaqdan tamaşa etdik və sonra soruşdum:

- Ömər müəllim, ötən doqquz, on ildə neçə əsəriniz heykəlləşib?
- Doğrusu, heç saymamışam. Ancaq son illər az işləməmişəm. İlk növbədə, qeyd edim ki, axırıncı illər sənət axtarışlarımın çoxunu mərhum prezidentimiz Heydər Əliyevin obrazının dolğun yaradılmasına sərf etmişəm. Artıq Bakıda, Naxçıvanda və rayonlarımızda da Heydər Əliyevə həsr edilmiş gözəl memarlıq kompleksləri qurulub. Şübhəsiz, ən böyük kompleks onun qəbirüstü abidəsi ətrafındadır. Onun Naxçıvan şəhərindəki qranitdən yonulmuş monumental heykəli də uca və baxımlıdır. Heykəlin qoyulduğu meydan və arxadakı muzey də onun adını daşıyır.
2005-ci ildə Avstriyanın paytaxtı Vyana şəhərindəki Dunay-parkda böyük bəstəkarımız Üzeyir Hacıbəyovun üç metrlik heykəli ucaldılıb. Həmin əsəri də mən işləmişəm. Onu da deyim ki, çox böyük ərazisi olan həmin parkda müxtəlif ölkələrdən məşhur şəxsiyyətlərin heykəlləri ucaldılıb. Üzeyir bəyin o heykəli mənim Avropa məkanında qoyulmuş ilk əsərimdir. Yeri gəlmişkən, əlavə edim ki, Dunay-parkdakı heykəl Üzeyir bəyin qəbirüstü abidəsindən fərqlənir.

- Səhv etmirəmsə bəstəkarın qəbirüstü abidəsini də siz işləmisiniz?
- Elədir. Ümumiyyətlə, Fəxri xiyabanda dəfn edilən görkəmli şəxsiyyətlərimizdən təxminən 20 nəfərinin qəbirüstü heykəlini mən işləmişəm. Məsələn, maestro Niyazinin, böyük müğənni Rəşid Behbudovun, xalq yazıçısı Süleyman Rəhimovun, xalq şairi Süleyman Rüstəmin, akademik Ziya Bünyadovun və başqalarının abidələrini misal göstərə bilərəm.
Son illər Türkiyədə də bir neçə əsərim heykəlləşib. Belə ki, Qars şəhərində Heydər Əliyevin büstü, Bilkənd Universiteti qarşısında isə həmin təhsil ocağının qurucusu İhsan Doğramacının heykəli qoyulub.

- Bəs emalatxananızdakı Atatürkün at üstündəki heykəlini nə vaxt işləmisiniz?
- 15 ildən çox olar. Bu heykəli bir türk iş adamı oğlumun tanışlığı ilə sifariş vermişdi. Böyük formatını işlədim apardılar Türkiyəyə. Necə oldusa, məni açılışına da dəvət etmədilər. Heykəl bürüncdən idi. Özümün də çox xoşuma gəldi deyə, kiçikölçülü formatını xatirə kimi işləyib saxlamışam. Məncə, Bakıda da Atatürkə layiqli heykəl qoymaq lazımdır. Bunun üçün onun adını daşıyan prospektin daha baxımlı bir hissəsində  yer seçmək olar.

- Ömər müəllim, yaradıcılığınızın çox hissəsi sovetlər dövrünə düşüb. Siz SSRİ Rəssamlar İttifaqının həqiqi üzvü, SSRİ Dövlət Mükafatı laureatı olmusunuz. Bir çox respublikalarda əsərləriniz ucaldılıb. Əsərləriniz böyük sərgi salonlarında da dəfələrlə nümayiş etdirilib və yüksək mükafatlar alıb. Həmin əsərləriniz barədə nə deyə bilərsiniz?  Elə əsərləriniz varmı ki, onlardan indi bir müəllif kimi imtina etmək istərdiniz?
- Mən hər bir əsərimi sevə-sevə işləmişəm. Onların hər biri mənə əzizdir. Ən qiymətli əsərlərim ötən əsrlərdə yaşamış dahi insanları təcəssüm etdirir. Məsələn, mən SSRİ Dövlət Mükafatını böyük tacik şairi Sədrəddin Ayninin Düşənbə şəhərində ucaldılmış abidəsinə görə almışam. Digər əsərim- “Ömrün dörd çağı” adi insanların ömür pillələrini əks etdirir. Natəvanın paytaxtımızdakı abidəsi, sənət dostum Tokay Məmmədovla işlədiyim Dövlət Akademik Dram Teatrının qarşısındakı Füzuli abidəsi, Hüseyn Cavidin Bakıdakı  və Naxçıvanda məqbərəsindəki heykəlləri, böyük fırça ustası Səttar Bəhlulzadənin abidəsi və digər əsərlərim yaradıcılığımın əsas hissəsini təşkil edir. Sizcə, onların hansı biri imtina ediləsidir? Mənə elə gəlir ki, mən bir heykəltəraş kimi öz sənətimin  şərəfini həmişə ləyaqətlə qorumuşam və sadaladığım heykəllər uzun illər tamaşaçılara sevinc bəxş edəcək.

- Həqiqətən, o əsərlər həm adlarını qeyd etdiyiniz sənətkarlara, həm də Bakımıza layiq abidələrdir.
Ömər müəllim, xatırlayıram ki, 1997-ci ildə bura gələndə emalatxananızda Məmməd Əmin Rəsulzadənin heykəlinin gips formasını görmüşdüm. O əsərin taleyi necə oldu?
- Heykəlin sifarişini Mütəllibovun hakimiyyəti dövründə vermişdilər. Mən də işlədim. Sonra isə heç soruşan da olmadı.

- Səhv etmirəmsə, siz 20 Yanvar faciəsinə dair bir neçə əsər üzərində işləmisiniz. Bildiyimə görə, o əsərlərdən biri Şəhidlər xiyabanı ərazisində qoyulmalı imiş. Ancaq çox vəsait tələb etdiyindən həmin abidənin ucaldılması lazım bilinməyib.
- Yox, elə deyil. Mərhum prezidentimiz Heydər Əliyev bir neçə dəfə bu emalatxanaya gəlib və mənim 20 Yanvar faciəsi ilə bağlı işimin maketinə baxıb,  əsər də xoşuna gəlib. Amma o istəmirdi ki, orada ucaldılacaq abidə çox tragik olsun.

- Ömər müəllim, siz əslən dərbəndlisiniz. Bu qədim Azərbaycan şəhəri qalalar və digər memarlıq abidələri ilə zəngindir. Bəlkə, sizin orada hər hansı bir əsəriniz var, biz bilmirik?
- Təəssüf ki, yoxdur. Amma çox istərdim ki, ürəyimdən gələn bir əsərim Dərbənddə ucaldılsın. Əgər siz deyən imkanı mənə versəydilər, orada İmam Şamilin bir heykəlini ucaldardım. Yeri gəlmişkən, onu da deyim ki, iyirmi ildən çoxdur ki, Dərbəndə gedə bilmirəm. Hər il deyirəm ki, bu il gedəcəyəm, ancaq vaxt tapa bilmirəm. Doğrudur, uşaqlığım Bakıda keçib. Ancaq o illərdə tez-tez ailəliklə Dərbəndə gedərdik. Çox gözəl yerdir...

- Ailə üzvlərinizdən kimin büstünü və ya heykəlini işləmisiniz? Yaxud avtoportretiniz var?
- Anamın büstünü və rəhmətlik oğlumun heykəlini işləmişəm. Avtoportret eləməyim heç yadıma gəlmir. Ümumiyyətlə, belə iş görməkdən xoşum gəlmir.

- Elə əsəriniz varmı ki, heykəlləşəndən sonra qarşısında durub, hansı elementinə görəsə təəssüf hissi keçirmisiniz?
- Olub. Çünki əsərlərimə həmişə yeni duyğu ilə yanaşıram. Məncə, əksər sənətkarlar bu hisslə yaşayırlar.

- Daşlarla işləmək, onlara, belə demək mümkünsə, yeni həyat vermək çətindir. İlk növbədə, ona görə ki, daşdır, canında sərtlik var. Digər tərəfdən, gərək o sizin işlədiyiniz şəxsə oxşasın. Bu barədə nə demək istərdiniz?
- Mən daşlara artıq, daş kimi deyil, canlı kimi baxıram. Mənə elə gəlir ki, onların da ürəyi, dili var. İşləyəndə gərək hər bir daşla öz “dilində” danışasan. Eləsi var “üzüyoladı, ürəyiyumşaqdı”, çəkic zərbəsi dəydikcə “ağlayır”. Eləsi də var ki, ürəyi elə əsl daşdı, hər zərbəyə qəlpə vermir. Bəzən yorulanda qarşımdakı daşlarla, yonduğum heykəllərlə, fiqurlarla söhbətləşirəm. Onu deyim ki, burada heç vaxt darıxmıram...
Söhbətin bu yerində mən dönüb emalatxanaya nəzər saldım. Mənə elə gəldi ki, oradakı heykəllər və büstlər bizim söhbətimizə qulaq kəsiliblər və onlar da indicə dil açıb danışacaqlar...

Zaman.- 2007.- 3-5 fevral.- S. 21.