İbrahimova S.

Ekran sənətinin yaddaşı

Əsrin əvvəllərinə aid kinoavadanlıqlarla kino tarixinə qısa səyahət

Dövlət Film Fondu milli kinonun tarixinə aid elektron kataloq hazırlayacaq. Bundan öncə isə qurumda 2007-ci il üçün tədbirlər planına əsasən, Azərbaycanın tanınmış kino operatoru, Əməkdar incəsənət xadimi Arif Nərimanbəyovun 90 illik yubileyi ilə bağlı xatirə gecəsi keçiriləcək. Film Fondun direktoru Cəmil Quliyevin məlumatına görə, marta nəzərdə tutulan yubiley tədbirinin hazırlıq işləri artıq yekunlaşıb.

Xatırladaq ki, A.Nərimanbəyov "Bəxtiyar", "Leyli və Məcnun", "Nizami", "Bizim Cəbiş müəllim" kimi filmlərin quruluşçu operatoru olub.

Milli kinonun tarixinə aid kataloqun hazırlığından danışan C.Quliyev bildirdi ki, fondda saxlanılan filmlər, onların ssenariləri, lentə köçürüldükləri tarix, aktyor heyəti, reyissorlarla bağlı məlumatlar orada yerləşdiriləcək. Üç dildə - Azərbaycan, rus və ingilis dillərində nəşri nəzərdə tutulan kataloqun elektron variantı da hazırlanacaq. Bundan başqa, fondun saytının yaradılması da yaradıcılıq planlarından birini təşkil edir.

"Sayt xarici film fondlarının təcrübələri əsasında hazırlanacaq. Elektron saytının səviyyəli alınması üçün biz mövcud təcrübədən istifadə etmək qərarına gəldik. Saytda Azərbaycan kino sənətinin inkişafında əməyi olan reyissorlar, onların həyatı, filmlərin tarixi, çəkildikləri məkanlarla bağlı məlumatlar yer alacaq. Həmçinin ən dəyərli aktyorlarımız haqqında qısa bilgilər sayta daxil ediləcək. Saytda eyni zamanda, Dövlət Film Fondunun yaranma tarixindən, fəaliyyətindən bəhs edən yazılar da öz əksini tapacaq".

Qeyd edək ki, Azərbaycan ekran sənətinin yaddaşı sayılan Dövlət Film Fondunda milli kinomuzun yaradılması prosesində istifadə edilmiş uzun illərin köhnə kameraları və film nümayişi avadanlıqları qorunmaqdadır. Bunların sırasında ən yaşlı avadanlıq "Derbi" adlı kameradır. Bu kamera XX əsrin

əvvəllərində Fransada istehsal olunub. İstər sənədli, istərsə də bədii filmlərin çəkilişlərində istifadə olunan bu kameranı Azərbaycan kinosunun görkəmli operatorları Əlisəttar Atakişiyev, Muxtar Dadaşov, Camal İsmixanov, İvan Frolov və başqaları işlədiblər. "Bismillah", "Sevil", "Almaz", "Bakılılar", "Kəndlilər" kimi məşhur filmlər məhz bu kamera vasitəsi ilə lentə alınıb.

1950-ci ildə Almaniyada istehsal edilmiş "Pentofleks" adlı kamera da fondda saxlanılan dəyərli kino avadanlıqları sırasındadır. Bu kamera vasitəsi ilə 16 millimetrlik filmlər çəkilib. Həmin kameradan həvəskar çəkilişlərdə və televiziyada müxtəlif reportayların hazırlanmasında istifadə edilib. Fondda qorunan "Konvas" kamerası "Dədə Qorqud", "Yeddi oğul istərəm", "Babək", "Bir cənub şəhərində", "Gün keçdi" kimi filmlərin ekranlaşdırılmasında iştirak edib. Görkəmli operatorlar Arif Nərimanbəyov, Teyyub Axundov, Rasim Ocaqov və Rasim İsmayılovun istifadə etdikləri "Konvas"ın əsas müsbət xüsusiyyəti yüngül olması və buna görə də əldə tutaraq çəkiliş aparmağa imkan verməsidir. Bu cəhətinə görə ondan sənədli filmlərin, reportayların çəkilişində də geniş istifadə edilib. Sovet istehsalı olan "Konvas" 80-ci illərin sonlarına qədər işə yarayıb. Sonralar onun yerini Almaniyanın "Orifleks"i əvəz edib.

Fondda qorunub saxlanılan kameralardan biri "Soyuz-sinxron"la "Birisi gün gecəyarısı", "Arxadan vurulan zərbə", "Mezozoy əhvalatı" kimi filmlər çəkilib. Xüsusi çəkilişlər üçün nəzərdə tutulan, 50-ci illərə aid "PSK" məşhur filmlərdən "Bir qalanın sirri", "Sehrli xalat" kimi ekran işləri çəkilərkən işlədilib.

Film Fondundakı film nümayişi avadanlıqları - kinoproyektorlardan biri əsrin əvvəllərinə aiddir və səssiz kino nümayişi üçündür. Digər birkinoproyektor 1947-ci ildə buraxılıb və onun vasitəsi ilə 16 millimetrlik filmlər göstərilib. Bu tipli avadanlıqlar sırasında "KPT-7", "KH-20" markalı kinoproyektorlar da durur.

Kaspi.-2007.-24-26 fevral.-S.20.