Məhərrəmova T.

Filmlərimizin Bakıya gətirilməsi şəraitlə bağlıdır

Cəmil Quliyevin sözlərinə görə, Dövlət Film Fondunda

saxlama otaqlarının sayı da azlıq təşkil edir

Ötən həftə prezident İlham Əliyev "Azərbaycanda kino sənətinin inkişaf etdirilməsi haqqında" sərəncam imzalayıb.

Sənəddə milli kino ənənələrinin qorunması və Azərbaycan kinosunun dünya kinematoqrafiyasının tərkib hissəsi olaraq yeni şəraitdə fəaliyyət göstərə bilməsi üçün bir sıra təxirəsalınmaz tədbirlərin həyata keçirilməsinə zərurətin yaranması qeyd olunub. Ümumən kino sənətimizin hərtərəfli inkişafından bəhs edən sərəncamın bəndlərindən biri də Dövlət Film Fondunun yeni binasının inşası, XX əsr Azərbaycan kinosunun tarixini əks etdirən kinolentlərin lazımi şəraitdə mühafizəsini təşkil etməklə bağlıdır. Qeyd edək ki, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinə sərəncamdan irəli gələn təkliflərin bir ay müddətinə hazırlanıb Nazirlər Kabinetinə təqdim edilməsi tapşırılıb.

Xatırladaq ki, milli kinomuzda əsaslı yeniliklər gözə çarpmasa da, Dövlət Film Fondunda nəzərəçarpacaq dəyişikliklər başlayıb. Əlbəttə, dəyişikliklər öz-özünə yaranmayıb. Ötən ilin sonlarında fonda yeni direktorun - kinoreyissor Cəmil Quliyevin təyinatından sonra başlayıb. Fondun direktoru ilə söhbətimiz də bu yeniliklər barədə oldu:

- Dövlət Film Fondu 1994-cü ildə "Azərkinovideo" İstehsalat Birliyinin nəzdində təşkil olunub. Burada həm yanrlı, həm də növlü Azərbaycan filmləri ilə bərabər, xarici ölkələrin filmləri də qorunub saxlanılır. Təyinatdan sonra Dövlət Film Fondunun proqramını yenidən qurmağa çalışmışam. Bu işdə beynəlxalq standartlara əsaslanmışam. Çünki Dövlət Dövlət Film Fondu bir çox xarici ölkələrdə mövcuddur və bu film fondlar o ölkələrdə xüsusi proqram əsasında fəaliyyət göstərir. Proqrama əsaslanaraq film fondlar öz işini əsasən 5 istiqamətdə tənzimləyir və inkişaf etdirir. Filmlərin qorunması və bərpası, arxiv materiallarının toplanması və qorunması Dövlət Film Fondlarının əsas vəzifələridir. Arxiv faktlarına filmlərlə bağlı fotolar, materiallar, vaxtilə kino istehsalında istifadə olunmuş kinoavadanlıqlar və s. daxildir. Bu əşyalar muzey eksponatı kimi film fondların arxivlərində saxlanılır. Üçüncü istiqamət beynəlxalq əlaqələrlə bağlıdır. Çünki Dövlət Film Fondu qapalı fəaliyyət göstərə bilməz. O, öz işində beynəlxalq təcrübəyə əsaslanmalı, proqram mübadiləsi aparmalıdır. 1999-cu ildə Dövlət Film Fondu Beynəlxaq Arxivlər Federasiyasına üzv seçilib. Fond bu federasiyanın Brüsseldə yerləşən qərargahı vasitəsi ilə əlaqələrini qurur.

- Dövlət Film Fondu üzvlük haqqını ödəmədiyinə görə qurumun üzvlüyündən xaric olunmuşdu.

- Bəli, film fond iki ilə yaxın bir müddətdə üzvlük haqqını ödəmədiyinə görə federasiyadan xaric olunmuşdu. Lakin Əbülfəs Qarayevin səyi nəticəsində biz yanvar ayından yenidən bu federasiyanın üzvü olmuşuq. Artıq üzvlük haqları tam ödənilib.

- Federasiyaya üzvlük sizə daha hansı işlərdə kömək edir?

- Əvvəla, mədəni proqramların mübadiləsinin həyata keçməsində. Məsələn, tutaq ki, Fransa Kino Arxivi bizə hər hansı bir reyissorun filmləri haqqında proqram yollayır. Biz də onlara Azərbaycan filmlərindən ibarət bir proqram göndəririk. Bu mədəni proqram kinoarxiv xətti ilə nümayiş olunur. Əfsuslar olsun ki, bizim hələlik nümayiş zalımız yoxdur. Dövlət Film Fondu öz fəaliyyətini bərpa etməyə təzə-təzə başlayır. Ancaq ümid edirəm ki, gələcəkdə təkcə zalımız yox, hətta kinoteatrımız da ola bilər. Yalnız onda bizim proqramlarımızın mübadiləsi gerçəkləşəcək. Filmlərin qorunması ilə bağlı eyni zamanda, tədqiqatlar aparılır. Təsəvvür edin, bizim fondda 80 il bundan qabaq çəkilən filmlər qorunub saxlanır. Bu proses elmi əsaslarla aparılmalıdır. Buna görə də xüsusi bülletenlər dərc edilir, məcmuələr, kitablar buraxılır. Bu kitablar federasiyanın xətti ilə təşkilatın bütün üzvlərinə göndərilir. Artıq bu yolla filmlərin qorunması ilə bağlı dünyada baş verən yeni proseslərlə tanış oluruq. Hətta bunları həyata keçirə bilərik. Bundan əlavə, federasiya xətti ilə müxtəlif simpozium, seminar və konfranslar keçirilir. İlk növbədə konfranslar müxtəlif filmlərin yubileyləri, kinoarxiv işinin təşkili, reyissorların yaradıcılığı və s.-lə bağlı təşkil olunur. Artıq bizim film fond orada tam şəkildə iştirak edə bilər.

Dövlət Film Fondunun əsas fəaliyyət istiqamətlərindən biri də kino sənətinin təbliği ilə bağlıdır. Bura təkcə milli kino sənətimiz yox, həm də xarici filmlərin təbliği daxildir. Bununla bağlı hazırlanan tədbirlər proqramı əsasında Azərbaycanın bir sıra görkəmli kino xadimlərinin yaradıcılıq gecələri və yubileylərini keçirməyi planlaşdırmışıq. Xalq artisti Nodar Şaşıqoğlunun 80, Eldəniz Zeynalovun 70, Hacıbaba Bağırovun 75, görkəmli operator Arif Nərimanbəyovun 90, kinooperator Rafael Qəmbərovun 60, reyissor Gülbəniz Əzimzadənin 60 illik yubleyləri bu plana daxildir. Bundan əlavə, "O olmasın, bu olsun" filminin 50, "Fətəli xan" filminin 60 illik yubileyləri də keçiriləcək. Eyni zamanda, Çarli Çaplinin vəfatının 30 illiyilə bağlı Kino İttifaqı ilə birgə tədbir keçirməyi də planlaşdırırıq. Bununla bağlı aktyorun filmlərinin retrospektiv nümayişini təşkil edəcəyik. Artıq Az.TV ilə razılaşma əsasında "Dövlət Film Fondunun kolleksiyası" adı ilə veriliş efirə çıxmağa başlayıb. Bununla da tamaşaçıları qurumda saxlanılan xarici filmlərlə tanış edəcəyik. Nəhayət, sonuncu istiqamət elmi tədqiqatlardır. Əbülfəz Qarayev bizə ciddi tapşırıq verib ki, Dövlət Film Fondu Elmi Tədqiqat Mərkəzi kimi də fəaliyyətə başlasın. Bununla əlaqədar bir neçə elmi əsəri nəşr etdirməyə başlamışıq. Bunlardan biri Azərbaycan, rus və ingilis dillərində nəşr olunacaq, həmçinin elektron versiyası hazırlanacaq filmlərin kataloqudur. Bununla bizdə olan filmlərlə bir çox ölkələrin tanış olmasına imkan yaradacağıq. Həmçinin öz mütəxəssislərimizi başqa dövlət film fondlarına ezamiyyətə göndərməyi planlaşdırmışıq. Orada Azərbaycan filmləri, milli kinomuzla bağlı hər hansı məlumatın olub-olmaması ilə bağlı bilgilər əldə edə bilərik.

- Son vaxtlar Azərbaycanın kino tarixi ilə bağlı hər hansı filmin oriyinalı fonda daxil olubmu?

- Son 3 ay ərzində milli kinomuzun tarixi ilə bağlı nadir filmlər Dövlət Film Fonduna daxil olub. Vaxtilə şəxsi kolleksiyadan itmiş bəstəkar Müslüm Maqomayevə həsr olunmuş filmi taparaq arxivə daxil etmişik. Bu filmdə məşhur opera müğənnisi Şövkət Məmmədova, görkəmli diriyor Niyazi xatirələrini bölüşür. Eyni zamanda, bəstəkarın nəvəsi, görkəmli müğənni Müslüm Maqomayevin də müsahibəsi var. Ümumiyyətlə, filmdə M.Maqomayev haqqında çox maraqlı faktlar var. Bundan əlavə, görkəmli aktyor Ələsgər Ələkbərova şəxsən Ədil İsgəndərov tərəfindən hədiyyə olunmuş 10 dəqiqəlik filmi tapıb bərpa eləmişik. Bu film o zaman yeganə nüsxədə buraxılıb. Görkəmli reyissor Tofiq İsmayılovun 1967-ci ildə çəkdiyi "Şəhərimin daşları" adlı sənədli film yenidən bərpa olunaraq fonda daxil edilib. Eyni zamanda, bir çox reyissorlar, operatorlar öz şəxsi arxivlərini bizə hədiyyə olunub. Sənədli filmlər reyissoru Niyazi Bədəlovun filmləri ailəsi tərəfindən bizə hədiyyə edilib. Kinoreyissor Şamil Nəcəfzadə öz filmlərini, Rüstəm İbrahimbəyov "Köçərilər" filminin bir nüsxəsini, Ayaz Salayev "Yarasa" filmini, Afaq Bəşirqızı atası Bəşir Səfəroğlunun Tacikistanda çəkildiyi "Molla Nəsrəddinin 12-ci qəbri" filmini bizə hədiyyə edib. Bu yaxınlarda Hacıbaba Bağırovun fəaliyyəti ilə bağlı kinoarxiv ailəsi tərəfindən fonda daxil olacaq. Bu sahədə işimizi davam etdiririk. Fondda həmçinin Azərbaycan Kino Ensiklopediyası ilə bağlı işlər görülür. Həmin ensiklopediya 1998-ci ildə öz işinə başlamışdı. O zaman bu ensiklopediya "Azərkinovideo" İstehsalat Birliyinin nəzdində fəaliyyət göstərirdi. Sonra İstehsalat Birliyi ləğv olundu. Biz bu ensiklopediyanın üzərində işi davam etdirmək üçün mədəniyyət nazirinə təşəbbüslə müraciət etmişik. Elmlər doktoru Rəhman Bədəlov və tanınmış kinoşünas Aydın Kazımzadə tədqiqat işləri apararaq bütün materialları hazırlayıblar. İndi bu proses üzərində tamamlama işləri gedir. Eyni zamanda, kinooperator Rafiq Quliyevin "Azərbaycan səssiz filmlərinin təsvir irsi" adlı maraqlı bir kitabını da dərc etməyə hazırlaşırıq. Bu kitabda vaxtilə Azərbaycanda çəkilmiş səssiz filmlərdə operator sənətinin əsasları, onun təsvir irsi tədris olunub. Ümumiyyətlə, Azərbaycanda operator sənəti tədqiq olunmayıb, bu barədə heç dərslik də yoxdur. Baxmayaraq ki, İncəsənət Universitetində 10 ildən artıqdır ki, kinooperatorlar hazırlanır, amma bu sahədə dərsliklərimiz yoxdur. Ona görə bu kitab dərslik kimi də əhəmiyyət kəsb etməlidir.

Görüləcək işlərin sırasına Dövlət Film Fondunun saytının yaradılması da daxildir. Saytda Dövlət Film Fondunda saxlanılan Azərbaycan filmləri və xarici filmlər, o cümlədən bütün reyissorlar, aktyorlar haqqında məlumat olacaq. İndi fondun kollektivi çox kiçikdir. Onlar üçün bu qədər geniş işin öhdəsindən gəlmək çətindir. Lakin biz səylərimizi əsirgəməyərək bu sahədə işlərimizi aparırıq.

- Rusiya arxivlərində saxlanılan filmlərin oriyinalının gətirilməsi necə, planlaşdırılırmı?

- Bildiyiniz kimi, Azərbaycanın bir çox filmlərinin neqativi Rusiya Dövlət Film Fondunda saxlanılır. Filmlərimizin Bakıya gətirilməsi şəraitlə bağlıdır. Hələ ki, Dövlət Film Fondunda saxlanma şəraiti kifayət qədər yaxşı deyil. Həm də bizim fonddakı saxlama otaqlarının sayı azlıq təşkil edir. Ancaq Əbülfəs Qarayevin təşəbbüsü sayəsində Dövlət Film Fondu üçün müasir, beynəlxalq tələblərə cavab verən binanın inşa olunması sevindirici hadisədir. Yalnız bundan sonra bizim filmlərin oriyinalının Moskvadan gətirilməsi haqqında məsələ qaldırıla bilər.

Kaspi.-2007.-27 fevral.-S.16.