Mehdixanlı T.

 

Mansurovlar nəslinin ənənəsi

 

Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında 60 il fəaliyyət göstərmiş qayğıkeş insan, ifası ilə neçə-neçə Məcnunlara, Leylilərə həyan olmuş xalq artisti Bəhram Mansurovun "Ömür qısa..." xatirələr toplusu işıq üzü görüb. Kitabda ilk diqqəti çəkən bu fikirdir: "Mən 1911-ci ildə dünyaya göz açmışam. On yaşımın tamamı günü qüdrətdən vergili bəstəkar Üzeyir bəyin xeyir-duasını eşitmişəm. Babam Məşədi Məlikin evində hər axşam musiqi məclisi qurular, çalıb-oxuyardılar. Babam kamança, həyat yoldaşı Soltanbəyim xanım dəf, oğlu Süleyman tar çalardı..."
Bu xatirəni ona görə yad etdik ki, keçdiyi həyat yolu yaradıcılığı barədə sizləri yaxından tanış etmək istədiyimiz şəxs Bəhram müəllimin övladı, Mansurovlar nəslinin şərəfli ənənəsini gen yaddaşında yaşadan bəstəkar, əməkdar incəsənət xadimi Eldar Mansurovdur. O, 55 il əvvəl dünyaya göz açıb. Bəlkə körpə çağlarında onun ana laylasına, ata nəvazişinə ehtiyacı olmayıb. Çünki eşitdiklərini duyub dərk edəndən mənzillərində səslənən muğamlar ana nəvazişini əvəz etmişdi. Yaşa dolduqca onun da varlığına melodiyalar hakim kəsilərdi. Bəzən barmaqlarını tarın siminə çəkərdi. Pianonun önündə əyləşər, ifa etdiyini dəqiq bilməsə , anlaşılmaz səsdən zövq alardı.
İstedadını, musiqiyə marağını görən valideynləri onu 1 saylı musiqi məktəbinin fortepiano sinfinə qoymuşdular. Orta məktəbdə yaxşı oxusa da, musiqiyə marağı güclü olduğundan ona rəğbət vardı. Bəstəkarların əsərlərini pianoda məharətlə ifa edərdi. O, həmin dövrü qürur hissi ilə xatırlayır:
- 1974-cü ildə Ü.Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının bəstəkarlıq fakültəsinə qəbul olundum. Professorlar Cövdət Hacıyevin Arif Məlikovun kurslarında oxudum. Ali təhsilimi uğurla başa vurdum.
Eldar Mansurov dünya xalqlarının folkloruna, incəsənətinə yaxşı bələddir. Sadə, diqqətcil insandır. Xeyirxahlığı heç vaxt unutmur. Şirin söhbətindən doymaq olmur. Yaratdığı əsərləri dünyanın bir çox ölkələrində səslənib. Sənət yolunda qazandığı nailiyyətləri doğma xalqımızın adına çıxır. Təvazökarlığı, istedadı, qayğıkeşliyi ilə tanınır. Ad günü ərəfəsində onunla görüşdük. Musiqimizin dünəni, bugünü barəsində ürək sözlərini eşitdik:
- Müxtəlif vəzifələrdə işləmişəm, musiqi məktəblərində dərs demişəm. Çalışmışam ki, etimadı doğruldum. Bəstəkarlığa başladığım vaxtdan 2 balet, 5 simfoniya, 2 simfonik poema, xeyli kamera xor əsərləri yazmışam. Ötən əsrin sonlarında Səmərqənd şəhərində keçirilən beynəlxalq simpoziumda muğamlarımız haqqında məruzə etmişəm. Bu mövzuya aid elmi işlərim Fransa, Almaniya Rusiya mətbuatında dərc olunub. İstər məqalələrimdə, çıxışlarımda, istərsə bəstələdiyim əsərlərdə çalışmışam ki, əcdadlarımızdan, müqəddəs sənətkarlardan yadigar qalmış nümunələrə dinləyici sevgisini daha da artırım.
Xalqımız qədirbiləndir, sözə, sənətə qiymət verməyi bacarır. Ulularımızdan qalmış yadigarları layiqincə qoruyuruq. Amma bəzən unutqan, etinasız olanlar da gözə görünürlər. Üzeyir bəyin "Leyli Məcnun" operası yüz ilə yaxındır ki, ömür yaşayır. Leylinin, Məcnunun səhnədə harayını, fəryadını tarda çoxları müşayiət edib. Yaxın günlərdə eşitmişəm ki, həmin səhnə qəhrəmanlarını - ifaçıları müşayiət edən tara kamança da əlavə etmək istəyirlər. Dəfələrlə demişəm ki, bu yersiz təşəbbüs şərəflə yol gələn əsərə ən azı hörmətsizlikdir. Bu gün qənaətimi bir daha bildirirəm: məgər belə düzgün olmayan niyyətə düşənlər Üzeyir bəydən çox bilirlər? Məsləhət bilsəydi, onun özü kamança səsini tar səsinə qoşardı...
E.Mansurovun gileyi birmənalı qarşılanmayıb. Lakin haqq öz yerini tapıb. Hələ vaxtilə bəstəkar Vasif Adıgözəlov qəzetlərin birinə verdiyi müsahibəsində demişdi: "Üzeyir bəyin yadigarlarına əlavə etməyə heç kimin mənəvi ixtiyarı yoxdur. Necə ki, paltara qara yamaq vuranda eybəcər görünər, dahi yaradıcının əsərlərinə mənasız, yersiz əlavələr şit, bayağı, cəfəngiyat kimi eşidilər".
Eldar Mansurov telekanallarımızda nümayiş etdirilən bəzi konsert proqramlarına da münasibətini bildirdi: "Ötən əsrin yetmişinci illərini xatırlayıram. Doğrudur, o zamanlar ancaq bir televiziya yayımı mövcud idi. Azərbaycanlılığımız, milli dəyərlərimiz üstün tutulardı. Xan əmi əzəməti ilə ekranda görünəndə hamı ondan öyrənirdi. Şövkət xanım, Sara xanım, Rübabə xanım, Nərminə xanım təkcə şirin, məlahətli səsləriylə yox, həm abırlı geyimləriylə, kamera qarşısında həyalı davranışlarıyla nümunə göstərər, örnək olardılar. İndi vəziyyət büsbütün dəyişib. Telekanalların sayı artıb. Ekran görüntülərinin bəziləri isə tamaşaçıları iyrəndirir. Gəlin unutmayaq: yaşadığımız məkan Azərbaycandır, Afrika cəngəllikləri deyil. Biz milli görkəmimizi, geyimimizi, danışığımızı, davranışımızı qorumalı, uca tutmalıyıq. Ürəkdən keçənlərin hamısını mikrofon önündə danışmaq, əcaib geyimlərlə ekranda görünmək olmaz. Sənətkar xoş avazı, məlahətli səsiylə öyündüyü kimi, həm milli mentaliteti ilə fəxr etməli, sevilməlidir. Yarıçılpaq, abır-həyanı yaddan çıxarıb ekranda görünənlər bilməlidirlər ki, onlara ölkəmizin hər ünvanında baxıb qiymət verirlər. Bir görürsən ki, mahnı üstündə dava-dalaş düşür: bir mahnının neçə bəstəkarı, söz müəllifi olar? Belə qüsurları ilə bir çoxları musiqi xadimlərimizin tarixi şöhrətlərini, xidmətlərini ləkələyirlər".
Eldar Mansurov klassik janrda yazıb-yaradan bəstəkardır. "Simli alətlər üçün musiqi", simfonik orkestr üçün "Simfoniya-3", nəfəsli alətlər orkestri üçün "Marş", orqan üçün "Muğam-dəstgah", kamera orkestri üçün "Pastorol", "Simli orkestr üçün pyeslər", "Simli orkestr üçün musiqi", ümumiyyətlə 40-a yaxın bu səpkili əsərləri ona nüfuz qazandırıb. 3 mindən artıq mahnı bəstələyib. "Yarı məndə, yarı səndə", "Bayatılar", "Bir daha", "Gecələr keçir", "Olimpiya himni", "Halımı sorma", "Dünya köhnə dünyadır", "Ola bilməz", "Gecə zəngləri", lirik, həzin mahnıları dillər əzbəridir. O, respublikamızın müxtəlif teatrlarında oynanılan 20 tamaşaya, 16 bədii, publisist, sənədli filmə musiqi bəstələyib. Xidmətlərinə görə ötən il Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə "Əməkdar incəsənət xadimi" fəxri ada layiq görülüb.
...Yazının əvvəlində məşhur tarzən, xalq artisti Bəhram Mansurovun yenicə işıq üzü görən "Ömür qısa..." kitabından kiçik epizodu sitat gətirmişik. Sonda da həmin kitabın yekun cümlələrinə istinad edirik: "Ömrümdən, taleyimdən şikayətlənə bilmərəm. Xoşbəxtəm. Xoşbəxtəm ona görə ki, öz sevincimi, səadətimi xalqımla bölüşmüşəm. Gənclərə, tələbələrimə, oğlanlarıma baxıb düşünürəm: görəsən, onlar mənim qoyduğum mirası - musiqini mənim kimi sevib təbliğ edəcəklərmi?" Bəli, ustad, təbliğ edirlər. 55 yaşı tamam olan oğlunuz Eldar arzularınızı həvəslə, inamla yaşadır.

Azərbaycan
.-2007.-11 fevral.-S.7.