Səttarova M.

Cazibəyə düşmüş adam

"Düz əlli ildir, bu sehrdən yaxa qurtara bilmirəm

Uşaq yaşlarından ustad xanəndə Əlibaba Məmmədovun səsinin sehrinə düşüb. Sənətinə, səsinə vurğun olduğu bu insana sevgi, məhəbbət onu sənət dünyasına çəkib gətirib. Və özü də bilmədən onu təqlid etməyə başlayıb. Bu yamsılamağı ona baha başa gəlib. "Bu məni yamsılayır, bəs mən kimi təqlid edim" deyən Əlibaba Məmmədovdan-Əmisindən "ustad şapalağı" yeyib. Bədii özfəaliyyət ansambllarının müsabiqəsində isə ilk yerdən məhrum olub.
Münsiflər heyətinin sədri, mərhum sənətkar Şövkət Ələkbərova "istedadlı oğlansan, yamsılamağın olmasaydı, birinci mükafatı sənə verərdim" deyə təəssüfləndiyini gizlədə bilməyib. Ancaq bütün bunlar xanəndənin təqlid mərəzinə son verməyib. Təqliddə pis bir şey görmədiyini etiraf edən xanəndə "Əminin səsinə oxşar avaz verdiyi üçün Allahımdan çox razıyam. Bununla mən az-çox tanınmışam, özümə güzəran qurmuşam" deyir… Həmsöhbətimiz 8 yaşında düşdüyü səsin sehrindən hələ də qurtula bilməyən xanəndə Nadir Ağayevdir.

* * *
Ötən əsrin əllinci illərində Bakının Dağlı məhəlləsində dünyaya gəlib. Ömrünün 6-cı onilliyini xırdalayan xanəndə bir neçə il əvvəl sənət yolunun 25-ci ilini qeyd edib. Musiqinin, Əlibaba Məmmədovun səsinin sehrinə düşməsindənsə onu təxminən 50 illik zaman kəsiyi ayırır.
…Onda 8 yaşı olardı. Qonşuluqda toy vardı. Həvəslə oxuyan müğənninin səsi onu necə ovsunlayırsa, evdəkilərə bir söz demədən toy olan həyətə getdi. Bir qıraqda səssiz-səmirsiz dayanaraq əlində qaval çalıb-oxuyan gənc xanəndəni dinləməyə başladı...
Əlibaba Məmmədovun elə həmin gün körpə Nadirin qəlbində alovlandırdığı sənət ocağı artıq 50 ildir ki, şölə saçır. Evə gələndə bu özbaşınalığına görə cəzalandırılsa da, hələ qulaqlarından çəkilməyən səsin sədasının müqabilində qulaqburması ona oxşama təsirini göstərir. Qulaqburması ilə nəticələnən ilk dinləmə müsahibimin Əlibaba Məmmədovun apardığı toyların daimi iştirakçısına çevrilməsinə səbəb olur. Bir dəfə belə toylardan birinin Yasamalda olacağı xəbərini alır. Avtobusa minib əldə etdiyi ünvana gedir. Dayanacaqda avtobusdan düşdüyü an yaşlı bir qarı onu pəncərəsini sındıran dələduz zənn edərək qolundan tutub hay-küy salmağa başlayır. Sərnişinlərin yardımı sayəsində birtəhər canını qurtarır. Ancaq uğursuzluq ondan əl çəkmir, gecikməsin deyə, toya kəsə yolla getmək istədiyindən özünü qamışlığa salır, suya düşür. Ayaqqabısının tayını bataqlıqdan güclə tapır. Paltarlarının suyunu sıxıb soyuqdan büzüşə-büzüşə özünü mağara çatdırır. Əlibaba Məmmədov daimi dinləyicisini görən kimi əlinin hərəkətiylə onu içəri dəvət edir. Ancaq yaş paltarda donduğundan evə qayıdıb üst-başını dəyişməkdən başqa çarəsi qalmır.
Pərəstiş etdiyi sənətçiyə səsi ilə yanaşı, xarici görkəmdə, geyim-kecimdə də bənzəmək istəyir. Bu arzu sonralar da onu tərk etmir: "Uşaqlıqda olduğu kimi, yeniyetməlik, gənclik illərində də Əlibaba Məmmədov fenomeni düşüncəmə hakim kəsilmişdi. Nəinki onun kimi oxumaq, hətta onun kimi geyinmək arzusunda idim. O dönəmlərdə muğam üçlüyünun ifaçıları qara rəngli bahalı parçadan kostyum geyinər, ağ köynəyin üstündən qara qalstuk taxardılar. Ayaqlarında da sivriburunlu çəkmə olardı. Bakıda həmin parçadan tapa bilmədiyimdən bir gün Sumqayıta getdim. Pulum olmadığından parça üçün bibimdən yalvar-yaxar 50 manat borc aldım. Kostyumu əynimə geyəndə dünyada məndən xoşbəxt insan yox idi, içimdə bir yüngüllük hiss edirdim".
Əlibaba Məmmədovun filarmoniyada keçirilən konsertlərini buraxmamağa çalışırdı. Bir dəfə içəri keçmək üçün hasara dırmaşanda milis onu yaxalayır. Ondan sonra hasarın yaxınlığındakı hündür ağaclara çıxaraq sevdiyi xanəndənin ifasını dinləyirmiş. Havaların soyumasıyla onun da ağac başından dinləmələrinə son verilirmiş. Yağışlı-şaxtalı havada filarmoniyanın Qış zalında verilən konsertləri ağacdan dinləmək mümkün olmadığından konsertə bilet tapmayanda gücünü göz yaşlarına verirmiş. Çox zamansa xanəndə özü onun dadına çatır, nəzarətçiyə "bunu içəri burax, azarkeşlərimdəndir" deyərək, içəri keçməsinə yardım edərdi". Ancaq hər dəfə Əminin bu səxavətindən yararlanmağa üzü gəlmirdi. Həftə ərzində verilən yemək xərcliyini yığaraq özünə biletpulu düzəldirdi.
1969-cu ilin payızında filarmoniyada muğam ifaçılarının növbəti konserti təşkil olunur. Əlibaba Məmmədov da ifaçılar arasında idi. Həftənin əvvəli olduğundan pulu yox idi və konsertə gedə bilməyəcəyini özünə dərd etmişdi. Bir sinifdə oxuduqları və eyni məhəllədə yaşadıqları Arif, Nizami qardaşları dadına çatırlar. Məhəllədə yiyəsiz gördükləri toyuğu tutub satmaq qərarına gəlirlər. Əldə olunan puldan Nadirin biletpulunu verdikdən sonra aralarında bölüşdürüləcəkdi. Ancaq niyyətləri baş tutmur. Bazarın bağlanmasına az qaldığından toyuğu istədikləri qiymətə sata bilmirlər. Sonda qiyməti yavaş-yavaş aşağı salaraq dəyər-dəyməzinə, 1 manat 50 qəpiyə satmaq məcburiyyətində qalırlar: "Dostlarım pulun hamısını mənə verib konsertdə iştirakımı təmin etdilər. Əminin iştirakıyla keçən bütün konsertlərin olduğu kimi, bu konsertin də biletini xoş xatirə kimi saxlamışam".
Sənətdə olduğu 25 il ərzində Əlibaba Məmmədovun bəstələyib oxuduğu mahnı və təsnifləri həmsöhbətim də ifa edib. Özünün etirafına görə, bu yolla həm Əmini şöhrətləndirməyə çalışıb, həm də ailəsini dolandırmağa: "Əmini təqlid etməyimin əsas səbəbi onun çoxcəhətli sənəti, bir də tembr cəhətdən səs yaxınlığımız olub. Mən səhnə mədəniyyətini, səliqə-səhmanı, davranış estetikasını ondan əxz etmişəm. Hər cəhətdən ona oxşamağa çalışmışam. Sənət müəllimlərim başqaları olsa da, muğam dünyasında idealım Əlibaba Məmmədov olub. Bu illər ərzində daim onu izləmiş, təkrarlamağa çalışmışam. Uzun illərin təqlidindən sonra sənətdə öz yolumu tapsam da, onun səsinin sehrindən qurtula bilmədiyimdən ifa tərzimin mayasını yenə də Əminin sənəti təşkil etməkdədir. Əmi bəstəkar, xanəndə, pedaqoq kimi əvəzsizdir. Bununla belə, mənim ona bənzəmək ehtirasıma, bəslədiyim övlad məhəbbətinə kimsə sərhəd çəkə bilməz".

Xəzər.-2007.-17 fevral.-S.16.