Hacıxanoğlu İ.

Yaxşı güzəran yaratmağa vaxtım olmadı

Fəxrəddin Dadaşov: "Nəhayət ki, illərlə arzusunda olduğum nailiyyətlərə çatmışam"

Bu gün hamı öyrəşib ki, telekanalların hər gün bizə sırıdığı şou-biznes ulduzlarını mətbuat səhifələrində də görsünlər. Fərqi yoxdur, hansı işlərinə, hansı uğurlarına, hansı keyfiyyətlərinə görə... Amma sənət adamları da var ki, bütün ömürlərini bu sənətə həsr ediblər. Azərbaycan musiqisini dünyanın hər bucağında layiqincə təmsil ediblər. Və ekranlara, mətbuat səhifələrinə çıxmağa, sənət haqda söz deməyə daha çox haqları var. Bu gün onlardan biri, tanınmış kamança ifaçısı, xalq artisti Fəxrəddin Dadaşovdan bəhs edəcəyik. Onun barəsində uzun-uzadı təqdimata ehtiyac yoxdu. Ehtiyac onun ağsaqqal sözünə duyulur ki, onu da özü deyir.

- Fəxrəddin müəllim, son iki il sizin üçün uğurlu keçib desək, yanılmarıq. Əvvəlcə "xalq artisti" fəxri adına, sonra da prezident mükafatına layiq görüldünüz...
- Doğrudur, son illər mənim üçün çox uğurlu keçib. Nəhayət ki, illərlə arzusunda olduğum nailiyyətlərə çatmışam. Buna görə də, dövlət başçımıza minnətdaram ki, o boyda işlərdən sonra mədəniyyətimizə, incəsənət xadimlərimizə də vaxt ayırır, onları diqqətdən kənarda qoymur.
O ki qaldı fəxri ada, kamança ifaçılığı tarixində "xalq artisti" fəxri adına layiq görülən 3-cü adam olduğuma görə özümü xoşbəxt hiss edirəm.
- Təqdimatı hansı təşkilat göndərmişdi?
- Sözün açığı, təqdimatın haradan getdiyini özüm də bilmirəm. Amma Az.TV-dən göndərilməyib. Az.TV bizimlə heç maraqlanır ki... 16 yaşımdan Dövlət Televiziyasının Əhməd Bakıxanov adına Xalq Çalğı Alətləri Ansamblının üzvüyəm. Düz 41 ildir, amma bu illər ərzində televiziyadan yeganə qazancımız efirə çıxmaq olub ki, bu da bizi xalq arasında tanıdıb. Bu mənada televiziyaya da minnətdaram.
- Bir məsələ də var ki, istər sizə qədər, istərsə də sizdən sonra bir xeyli kamança ifaçısı Az.TV-nin efirinə çıxıb. Amma "xalq artisti" yalnız siz üç nəfərə verilib. Bəllidir ki, Habil Əliyev kamança ifaçılığına yeni üslub, yeni ab-hava gətirdiyinə görə bu zirvəyə yüksəlib, Şəfiqə xanım da ilk qadın kamança ifaçısı idi, həm də virtuoz ifası ilə məşhurlaşmışdı. Və onların "xalq artisti" adına layiq görülməsi lap çoxdan olmuşdu. Bu mənada bu gün Azərbaycanda bu qədər tanınmış kamança ifaçısı arasında seçilməyiniz, yaxşı mənada diqqəti cəlb edir.
- Habil Əliyev kamança sənətinin şahıdır və mənə elə gəlir ki, bu sözümə heç kəs şübhə etməz. Bu gün mən rəhmətlik Ədalət Vəzirovun aramızda olmamasına heyfsilənirəm. Heyf ki, o həyatdan tez köçdü. Yoxsa bu günkü "xalq artisti"lərindən biri də o idi. Mən ona dünya xalqlarının sənətkarı deyərdim, çünki o böyük istedad sahibi idi. Özümə gələndə isə, bu adı birdən-birə qazanmamışam ki! 41 ildir, professional sənətdəyəm. "Əməkdar artist" adını neçə il bundan əvvəl almışdım. Az ölkə tapılar ki, orada qastrolda olmayım. Əhmədxan Bakıxanovun rəhbərlik etdiyi ansambla gələndə, 16 yaşım vardı, mənə elə gəlir ki, əl boyda uşağı o cür prestiжli ansambla boş-boşuna qəbul etməmişdilər. Daha sonra neçə illər Zeynəb xanım Xanlarova ilə çiyin-çiyinə bütün dünyanı gəzmişik.
- "Xalq artisti" olandan sonra ya rəftarınızda, ya xaraktrinizdə hansısa bir dəyişiklik etmək fikriniz varmı?
- Mən həmişə sadə insan olmuşam. Ona görə də heç bir dəyişiklik yoxdur. Amma bu ad böyük bir məsuliyyətin göstəricisdir. Bundan başqa, adamı bir az da həvəsləndirir.
- Bildiyimə görə, ölkə başçısının qızının toyunda kamança ifaçılarından yalnız siz iştirak etmisiniz...
- Bəli, xoşbəxtəm ki, mənə etimad göstəriblər. O toyda həm solo ifa etdim, həm də Möhlətlə birlikdə Ağaxan Abdullayevlə Aygün Bayramovanı müşayiət etdik. Onlar ikisi bir mahnı oxudular, amma biz bir neçə musiqi nömrəsi ifa etdik. Kim ki, bizim həmin məclisdə iştirakımızı təmin etmişdi, Allah balasını saxlasın. Yəqin ki, qismətimizdə varmış. O toyda bizə milli geyimlər vermişdilər, sonradan həmin geyimləri bizə bağışladılar.
- Fəxrəddin müəllim, Habil Əliyev deyir ki, "mənə qədər kamançanı ermənicə çalırdılar"...
- ... Mən bəri başdan deyim ki, bu sözlə razı deyiləm. Ermənicə necə çala bilərlər ki, axı onların musiqisi olmayıb. Onlar sadəcə olaraq qazanc xatirinə bizim alətlərimizdə çalmağı öyrəniblər, bununla toylarda pul qazınıblar. Mən onunla razılaşıram ki, bir vaxtlar bizimkilərin kamança alətinə etinasız münasibətindən ermənilər yararlanıblar. Amma onlar da Azərbaycan musiqisini ifa edirdilər. Habil müəllim isə kamança sənətinə yeni bir ifa tərzi gətirdi.
- Bəs nə üçün sizin çalğı ilə Habil müəllimin kamançasından çıxan səs fərqlənir. Siz niyə o cür çalmırsınız?
- Mən də kamançada o səsi çıxara bilərəm. Amma bu Habil müəllimin oriжinallığını təkrarlamaq sayılacaq. Biri var oriжinal ifa, biri də var "kopirovka". Habil müəllim özü üçün oriжinal ifa üslubu yaradıbsa, qoy elə oriжinal da qalsın. Lazım olanda toylarda və ya xaricdə konsertlər verəndə, onun kimi də çalıram. Cavan vaxtı onun çalğısını təqlid edirdim, indi yaşımın bu çağında artıq yaraşmaz, axı. Mənim özüməməxsus çalğım var. Mən çaldığım yol da çətindir. Əsl musiqiçi ustadların çalğısından öyrənə-öyrənə sənətkar olur. Habil müəllimə gəldikdə isə, ona toxunmaq olmaz, o kamança sənətinin şahıdır.
- Uzun illər birlikdə çalışdığınız tarzən Möhlət Müslümov müsahibələrindən birində dedi ki, "tarın dəbdən düşdüyü vaxtlarda, dolanmaq xatirinə toylarda ağlaya-ağlaya gitara çalırdım. Rəhmətlik Səxavət Məmmədov məni bu zülmdən qurtardı". Siz elə bir çətinliklə qarşılaşmısınızmı ki, kamançanı atıb skripkaya keçəsiniz?
- O günlər bir də gəlməsin. Onda bilirsinizmi hansı ifaçılar kamançadan skripkaya keçdilər- kamançadan qorxanlar. Onlar özlərini kamança ustası kimi sübut edə bilmədilər. Sağlığına, kamança məni heç vaxt ac qoymayıb. Məni də toylara skripkaçı kimi dəvət edirdilər. 1975-ci ildə Akif İslamzadə mənə bir skripka verdi və dedi ki, "skripkanı da öyrən, toylara, konsertlərə bir yerdə gedək". Həmin skripkanı bir-iki dəfə özümlə toylara aparmışdım və skripka istəyənlərin sifarişi ilə dizimin üstünə qoyub kamança kimi çalırdım. Bir-iki dəfə belə görəndən sonra daha skripka istəmədilər. Bir dəfə də Niyaməddin Musayevlə bizi Sabirabada toya dəvət etdilər. Toy sahibi dedi ki, skripka da olsun. Nəsə getdik toya, skripkanı stolun üstünə qoymuşdum ki, görsünlər bu da var, amma kamançada çalırdım. Axırda bir nəfər dedi ki, "bu yazıq skripkanı da dinləndirin də". Mən də bayaq dediyim ki, dizimin üstünə qoyub çaldım. Həmin adam qayıtdı ki, "alə, bunu kamança kimi də çalmaq olur ki, onda skripkanı neynirik, kamançamız var da, səsi də ondan gözəl". Odur-budur, skripka ilə birdəfəlik qurtarmışıq. Mən demirəm ki, pis alətdir, amma ruhən mənə yaddır. 1968-ci ildən toylara gedirəm, yalnız kamança ilə getmişəm.
- 40 ildir, toylara gedirsiniz. Bakı toylarında da tarla kamança ifaçıları pis qazanmırdılar. Ystəlik də dünyanın hər yerində qastrolda olmusunuz. Bəs nə üçün özünüzə əməlli-başlı güzəran düzəltməmisiniz. Bildiyimə görə, heç avtomobiliniz də yoxdur...
- Biz çoxuşaqlı ailə olmuşuq və uşaq yaşlarından ailə saxlamağa məcbur olmuşam. Sonra ailə qurdum, 5 övladım dünyaya gəldi, onları böyütdüm. Hamısı ali təhsillidir. Sözün açığı, yaxşı qazansam da, yaxşı güzəran yaratmağa vaxtım olmadı. İl uzunu səfərlərdə olurduq. İndi də övladlarımı ailə sahibi etmişəm, iki nəvəm var. Oğul nəvəmə də öz adımı vermişəm.
- Nə üçün övladlarınızdan sizin sənəti davam etdirəni olmadı?
- Bilirsinizmi, musiqi dünyası, doğrudur, şöhrətlidir, amma əziyyəti, maneələri, paxılları çoxdur.
- Kimlərdi sizə paxıllıq edən?
- Adlarını açıqlamaram, axı. Xaricə gedirdim, deyirdilər ki, filankəs gündə xaricdədir. Efirə çıxırdım, deyirdilər hər gün televizorun ekranındadır. Daha başa düşmək istəmirdilər ki, mənim qara gözümə, qara qaşıma aşiq olub göndərmirdilər. Mən ilk dəfə Həbib Bayramovla xaricə qastrola gedəndə, 19 yaşım vardı. Zeynəb Xanlarovanı ilk dəfə müşayiət edəndə, 16 yaşım vardı, 10 il onunla işləmişəm. Bütün bunları öz əziyyətimlə, çalğımla əldə etmişdim də. Belə şeylərin ucbatından övladlarımı musiqi aləmindən uzaq saxladım.

Ekspres.-2007.-7-9 iyul.-S.17.