Kərimli S.

Ustad xanəndə

Cəsarətlə deyə bilərik ki, Ağakərim Nafiz bu gün hər muğamın tarixini gözəl bilən, uğurlu mətn seçmək bacarığı olan, qeyri-adi ifa tərzinə və dəqiq tələffüz qabiliyyətinə malik tək-tük ifaçılardandır


Axşamçağı idi. çayxanada oturmuşdum. Qonşu stolda iki nəfər söhbət edirdi. Söhbətləri də Füzuli qəzəlləri haqqındaydı. Növbəti gün yenə də onları çayxanada gördüm. Olduqca maraqlı söhbətlər edirdilər. Bu zaman yaxınlıqdakı dükandan muğam sədaları eşidilməyə başladı.. Diqqətim bu iki şəxsə yönəlmişdi. İfanın bir yerində həmsöhbətlər təbəssümlə bir-birinə baxdılar. Maraq məni götürmüşdü. Görəsən xanəndənin ifasında onları narazı salan nə idi? Yaxınlaşmağa cürət etmədim. Danışıqlarından aydınca eşitdim ki, xanəndə muğamda istifadə etdiyi qəzəli təhriflə oxuyur.
Neçə gün keçdi. Həmin çayxanaya gələn bu iki maraqlı insanın muğam və poeziya haqqında heç vaxt eşitmədiyim söhbətlərinə kənardan qulaq asmaqdan ləzzət alırdım. Deyəsən onlar da mənim bu söhbətlərə olan marağımı duymuşdular.
Bir gün məni oturduqları stola dəvət etdilər. Beləcə tanış olduq.
Sonralar mənə bəlli oldu ki, təzə tanışlarımdan biri mahir muğam bilicisi və ifaçısı Ağakərim Nafiz, dostu isə Milli Elmlər Akademiyasının əməkdaşı Hafiz Abıyevdir. Ustadın həyat və yaradıcılığı ilə yaxından tanış olmağa başlayandan sonra məlum oldu ki, onun ən böyük mənəvi dayağı da elə dostu Hafiz müəllimdir. Onlar, demək olar ki, hər gün bir yerdədilər və söhbətlərinin də mövzusu qəzəl, muğam və ifaçılıq sənəti haqqında olur.
ölkəmizdə muğama diqqət artıb...

Son vaxtlar dövlətin qayğısı sayəsində ölkəmizdə muğama maraq artmışdır. Xüsusilə YUNESKO-nun xoşməramlı səfiri, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, Beynəlxalq "Qızıl ürək" mükafatının sahibi, millət vəkili, xeyirxah insan, milli dəyərlərə böyük önəm verən Mehriban xanım Əliyevanın qayğısı və dəstəyi ilə Space televiziyasında keçirilən muğam müsabiqəsi dediklərimizə parlaq sübutdur. Baxmayaraq ki, bu müsabiqə gənc müğam ifaçılarının meydana çıxmasında və muğamın inkişaf etməsində böyük rol oynadı, lakin bu sahədə görüləcək işlər hələ çoxdur.

***

Məşhur muğam ifaçılarımızın çoxları, nədənsə, öz tələbələrinə eyni muğam üstündə eyni qəzəli oxumağı, hətta eyni boğazlar etməyi məsləhət görürlər. Muğam sənəti ilə maraqlananlar yaxşı bilirlər ki, Azərbaycanın zəngin poeziyası eyni muğam üstündə yüzlərlə qəzəli oxumağa imkan verir. Bəlkə bəzi ifaçılarımız gəncləri məhz onlar kimi oxumağa məcbur etməklə elə bilirlər ki, adlarını Azərbaycan muğam sənəti tarixinə yazdıracaqlar? Belə düşünənlər yanılırlar. Gənc musiqiçilərimizin çoxu elə bilir ki, hər muğamın, bəstəkar mahnılarında olduğu kimi, öz qəzəli var və ifa zamanı onları bir-birindən ayırmaq olmaz.
Bundan başqa, muğam konsertlərində oxunan qəzəllərin tələffüzündə buraxılan səhvlər adi hal alıb. Musiqişunasların söylədiklərinə görə muğam üstündə heca vəznində yazılmış şerlərin ifa edilməsi də bu sənətə ziyan gətirir. Muğamın qayəsinə uyğun şer mətnlərinin seçilməsində meyarlar gözlənilmir. Bütün bunların nəticəsidir ki, son illərdə Azərbaycanda muğam ifaçılarının bacarıqları qiymətləndirilərkən onların yalnız səsləri əsas götürülür. Belə yalnış yanaşmalar Azərbaycanda muğam sənətinin yerində saymasına gətirib çıxara bilər. Bu sahədə müvafiq təhsil ocaqlarında güclü muğam müəllimlərinin çatışmazlığı göz qabağındadır.
Cəsarətlə deyə bilərik ki, Ağakərim Nafiz bu gün hər muğamın tarixini gözəl bilən, uğurlu mətn seçmək bacarığı olan, qeyri-adi ifa tərzinə və dəqiq tələffüz qabiliyyətinə malik tək-tük ifaçılardandır. Onu diqqətlə izləyənlər təsdiq edərlər ki, ustad heç vaxt eyni muğam üstündə eyni qəzəli ifa etmir, hətta eyni boğazları belə təkrarlamır.
Ustad dəfələrlə müxtəlif tədbirlərdə heca vəznində yazılmış şerlərin oxunmasından imtina edib, nəticədə ehtiyacı olduğu yüksək qanorarlardan əl çəkib...
Ağakərim müəllimin ən böyük arzularından biri İran tamaşaçıları qarşısında çıxış etmək idi. Ona görə ki, bu ölkədə muğam sənəti söz və musiqinin vəhdəti kimi başa düşülür. Əslində İslam dininin və muğam sənətinin olduğu kimi qorunub saxlanılmasında və bu günümüzə gətirilib çıxarılmasında İranın da müstəsna xidmətləri vardır.
2003-cü ildə ustadın İrana qastrol səfəri reallaşmaq üzrə idi. Artıq İranın bir neçə şəhərində onun afişaları asılmış, biletlərin çoxu satılmışdı. Ustad bu səfərə xüsusi hazırlaşmışdı. Lakin konsertlərə iki gün qalmış onun bu ölkəyə gedişi əngəlləndi. Səfərin baş tutmaması Ustada böyük mənəvi zərbə oldu. Sonralar məlum oldu ki, səfər hökumət tərəfindən deyil, onun istedadına qısqanclıqla yanaşan sənət yoldaşları tərəfindən pozulmuşdur.
Maraqlı burasıdır ki, bəzi xanəndələr A.Nafizin bəstələdiyi onlarla təsnifi və yazdığı qəzəlləri İrana qastrol səfərlərində öz adlarına çıxaraq ifa edirlər.
Lakin İran İslam Respublikasının Bakıdakı Mədəniyyət Mərkəzi ötən il ustadın İrana səfərinə kömək etdi. Onun nəhayət, İran tamaşaçıları qarşısında Tehran və Zəncan şəhərlərində konsertləri böyük uğurla keçdi.

Yaşasın İctimai TV!

Ustadı tanıyanlar yaxşı bilirlər ki, o, təvazökar bir insandır. özünü gözə soxmağı bacarmır. Hər tədbirə, toya getmir. Mənəvi nemətləri maddi nemətlərdən həmişə üstün tutur. Elə ona görə də gündəlik məişət problemlərinə daha çox vaxt ayırmalı olur. Lakin uzun illər özünə və sənətinə qarşı gördüyü haqsızlıqlar da onu həvəsdən salmır.
Az TV-də, Space TV-də nadir hallarda verilişlərə dəvət edilir. 18 il əvvəl keçirilmiş muğam festivalının qalibi olmuş, İtaliya, İspaniya, Fransa, İran və s. ölkələrdə verdiyi konsertlərdə minlərlə insanın ürəyinə yol tapmış ustad nədənsə, həmişə diqqət və qayğıdan kənarda qalmışdır. Mərhum rejisor Nazim Abbasın yüksək səviyyədə çəkdiyi təxminən 50 dəqiqəlik "Naməlum səs" sənədli filmi hələlik Ustadın sənətinə göstərilən ən böyük diqqətdir.
Fəaliyyətə başladığı ilk günlərdən hər tərəfdən təzyiq və tənqidlərə məruz qalan İctimai TV bu gün Azərbaycanda milli-mənəvi dəyərlərin təbliğində şəksiz liderdir. "Muğam albomu", "Ovqat", "Ekspromt" İTV-nin ən uğurlu layihələrindəndir. Bir neçə gün öncə "Muğam albomu"nda Ağakərim Nafizin təkrarolunmaz ifasının şahidi olduq. Həmin axşam Ustadın kirayədə yaşadığı mənzilinə olan telefon zəngləri ara vermirdi. O, özünü dünyanın ən xoşbəxt adamı sanırdı. Ustad eyni hissləri ötən ilin qışında reklamsız-filansız Şəhriyar adına klubun geniş salonunda pərəstişkarlarının səngiməyən alqışlarını eşidəndə keçirmişdi.

Böyük xanəndələrimiz ona hörmətlə yanaşır

Rəsmi və qeyri rəsmi məclislərdə Ustadı gördükdə sənətlərinə hörmət bəslədiyimiz Arif Babayev, Canəli Əkbərov, Teymur Mustafayev, Ağaxan Abdullayev, Alim Qasımov, Zabit Nəbizadə, Mənsum İbrahimov, Qəndab Quliyeva, Mələkxanım Əyyubova, Feyruz Səxavət və başqaları yüksək hörmət və ehtiram nümayiş etdirərək onu gözəl muğam bilicisi kimi qarşılayırlar. Lakin elələri də var ki, A.Nafizin bəstələdiyi təsnifləri oxuyur, ancaq müəllifini tanımadıqlarını söyləyirlər.

Kimdir ustad?

Ustadı heç vaxt bədbin görmək mümkün deyil. Azərbaycan muğam sənətinin tarixini, dünyasını dəyişmiş ustad sənətkarların həyat və yaradıcılığını araşdırmaqda, yeni-yeni təsniflər, qəzəllər yazmaqda davam edir. Lakin lentə alınmadığından bəstələdiyi 200-dən çox təsniflərin bəziləri illər ötdükcə ustadın yadından çıxır. Heç kimin qarşısında əyilməyən ustad ən çətin anlarında belə qürurunu itirmir. O, əsl sənətkar və əsl kişidir. Tərifdən qaçan, öz ifalarından heç vaxt razı qalmayan, muğam sənətinə bütün varlığı ilə bağlı olan Ustad həyatda çox sadə bir insandır. Haqsızlığa, ədalətsizliyə qarşı çox dözümsüzdür. Başqalarına qarşı haqsızlıq gördükdə dərhal mübarizəyə qalxan Ustad, özünə qarşı olan pislikləri sükutla qarşılayır. Onun səbr və təmkini sonsuzdur.
Ustad çox kövrək insandır. Yanında qəmli mövzuda söhbət olduqda gözləri dolur. Nikbinliyini də heç vaxt itirmir.

***

Muğamın tədrisi ilə məşğul olanlara, Azərbaycan muğamında sözünü demiş musiqiçilərə və ifaçılara, muğamşunaslara, mədəniyyət və incəsənətimizə rəhbərlik edən məmurlara, musiqimizi qəlbən sevən iş adamlarına, televiziya kanallarının məsullarına müraciət edirik:
Muğam sahəsində yüksək ifa tərzinə və biliyə malik olan Ustadın öz bilik və bacarığını gənc nəslə çatdırması üçün nə etməliyik?
Ustadın heç kimə bənzəməyən muğam ifalarının, təsniflərinin itib-batmadan gələcək nəsillərə çatdırılması üçün hansı tədbirləri görməliyik?

P.S. Tək olan Allah şahiddir ki, Ustadın bu yazıdan xəbəri yoxdur. Onu da bilirəm ki, oxuyandan sonra məni möhkəm danlayacaq...

Təzadlar.-2007.-24-31 iyul.-S.15.