Mehdixanlı T.

Sağlığında klassikə çevrilən bəstəkar

Vaxtilə dahi Üzeyir Hacıbəyovun etimad göstərdiyi, istedadına inandığı şagirdlərindən biri də Tofiq Quliyev olub. Sonralar Tofiq Quliyev yaradıcılığı ilə sübut etdi ki, Üzeyir bəy zənnində yanılmayıb. O, dünyasını dəyişsə də daim xatırlanır, yad olunur. Yadigar qalmış əsərləri isə əsl klassikadır. 90 illik yubileyinin qeyd edilməsi barədə Prezidentin imzaladığı sərəncam doğmaları, dost-tanışları ilə bərabər, bütün xalq tərəfindən sevinclə qarşılanıb, yaradıcılığı, ömür yolu yenidən xatirələrdə oyanıb.
Xalq artisti, bəstəkar Vasif Adıgözəlov Tofiq Quliyevin sadiq dostu idi. Uzun illər onunla əməkdaşlıq etmiş, eyni ünvanda işləmişdilər. V.Adıgözəlovdan eşitdiklərimizi xatırlayırıq: "Rəhmətlik abır-həyasını gözləyən, gərgin yaradıcılığının bəhrəsindən mənəvi zövq alan sənətkar idi. Əgər o, yalnız bircə "Nişan üzüyü" mahnısını bəstələsəydi, inanın, yenə də sevilərdi".
Tofiq Quliyev həm də qayğıkeş ailə başçısıydı. Günlərin birində qızına elçi gəldi, el adəti ilə nişan mərasimi keçirildi. AmmaE Qəfil əcəl ərgan balasının başı üstünü aldı. Ata iniltili, göynərtili həmin mahnını da elə o vaxt bəstələdi. "Nişan üzüyü" tez bir zamanda dillər əzbəri oldu. Şövkət Ələkbərova, Sara Qədimova, Fatma Mehrəliyeva, Əbülfət Əliyev o kədərli melodiyanı elə səsləndirərdilər ki, sanki işıqlı dünya ilə qaranlıq dünya qovuşurdu. Kimi təskinlik tapır, kimi də köks ötürürdü. Təəssüf ki, yanğılar, intizarlar dünyasını nakam dəyişmiş gəncə çatmırdı...
T.Quliyev 1934-cü ildə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına daxil olmuş, Üzeyir bəyin sinfində oxumuşdu. Dahi bəstəkardan daim qayğı görər, sənətin sirlərini öyrənərdi. Ali təhsilini başa vuran ili Üzeyir bəyin təşəbbüsü ilə Moskva Konservatoriyasına, sonra isə aspiranturasına qəbul oldu. Sonralar Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının birinci katibi, sədri, Dövlət Filarmoniyasının bədii rəhbəri və direktoru, "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında baş musiqi redaktoru işlədi. Tofiq Quliyev eyni zamanda Moskva Dövlət Filarmoniyasında Bethoven, Çaykovski, Ü.Hacıbəyov, Q.Qarayev, C.Hacıbəyov və başqa dahi bəstəkarların əsərlərini ifa edən simfonik və estrada orkestrlərinə dirijorluq edirdi.
Bəstəkarın istedadı və yaradıcılığı xalq tərəfindən hədsiz sevildiyi kimi, dövlət tərəfindən də yüksək qiymətləndirilmişdir. O, əməkdar incəsənət xadimi, xalq artisti kimi fəxri adlara, orden və medallara layiq görülmüş, respublika Ali Sovetinə deputat seçilmişdir.
Əsərlərinin musiqi dili sadə, milli koloriti isə zəngin idi. İndiyəcən bəstəkarın "Sənə də qalmaz", "İlk bahar", "Sevgilim", "Sən mənim, mən sənin", "Bəxtəvər oldum" mahnıları həvəslə oxunur. Şövkət Ələkbərova deyirdi ki, "Bəxtəvər oldum"u ifa edəndə özümü bəxtəvər sayırdım.
T.Quliyev kino musiqisi sahəsində də sənət zirvəsinə ucalmışdı. "Bəxtiyar", "Sevimli mahnı", "Görüş", "Qızmar günəş altında", "Telefonçu qız", "Ögey ana", "Nəsimi" və ümumiyyətlə 15 bədii filmə musiqi bəstələmişdi. "Ögey ana" filmində İsmayıl obrazını yaradan Ceyhun Mirzəyev: "Bilmirdim doğma anasını itirən uşağın obrazını necə oynayım. Belə vaxtda Tofiq müəllimin musiqisi məni kövrəltdi. Anadan yetim qalmış uşaqların halı gözlərim önündə canlandı". T.Quliyev olduqca məhsuldar bəstəkar idi. Bunu müxtəlif teatrlarda tamaşaya qoyulan 50 səhnə əsərinə musiqi yazması da sübut edir. "Şirvan gözəli", "Qəribə adam", "Uzaq sahillərdə", "Entoni Qrantın cinayəti", "Şərqin səhəri" və başqa tamaşalar həm də onun musiqisi ilə şöhrət tapmışdır. Görkəmli teatr rejissorları Adil İsgəndərov, Mehdi Məmmədov və Tofiq Kazımovla yaradıcılıq əlaqəsi saxlayan T.Quliyev həmçinin pedaqoq kimi böyük nüfuz qazanmışdı. O, Musiqi Akademiyasının professoru idi. Xalq artisti, professor Ramiz Quliyev: "Tofiq müəllim sadə, həssas ürəkli, geniş qəlbli, diqqətcil insan idi. Tələbələrinin uğuruna sevinərdi. Onların yaradıcılığı ilə maraqlanar, istiqamət verər, köməyini, qayğısını əsirgəməzdi. Neçə gəncə Bəstəkarlar İttifaqına üzv olması üçün zəmanət vermişdi, mənzil almalarına kömək etmişdi. Müsbət əməllərinə, xoş cəhətlərinə görə ustad sənətkar heç vaxt unudulmayacaq, ikinci ömrünü əsərlərində, bir də dinləyicilərin, yaxşılıq etdiyi insanların xatirələrində yaşayacaq".
T.Quliyev həm də zərif, həssas duyumlu insan idi. Xüsusən ömrünün ahıl çağında həddən artıq kövrək olmuşdu. Xalq yazıçısı İ.Əfəndiyevin vida mərasimində onun qısa, lakin mənalı, küskün çıxışını unutmaq olmur: "Əzizim İlyas, illər boyu səninlə dostluq etmişəm. Bir-birimizi görməyəndə darıxardıq. İndi sən əbədi ayrılırsan, bəs mən neyləyim?! Ruhun şad olsun! Yanında yer saxla. Tezliklə görüşəcəyikE"
Görkəmli sənətkarın 80 yaşı yüksək səviyyədə qeyd olundu. O,"İstiqlal" ordeninə layiq görüldü və ali mükafatı bəstəkara ulu öndərin şəxsən özü təqdim etdi. Amma xəstəxanadaE
Neçə illərdir ki, görkəmli bəstəkar, pedaqoq Tofiq Quliyev dost-tanışlarından, onu sevənlərdən həmişəlik ayrılıb. Yaşasaydı, 90 yaşı tamam olacaqdı.

Azərbaycan.-2007.-12 iyul.-S.5.