Qasımov Ə

Qasımov Ə.

Teatır müqəddəs yerdir, tərbiyə ocağıdır. Orada çalışanlar fədakardırlar, fədaidirlər... Teatr xadimləri tamaşaçıya bir söz demək üçün, onu irəliləyişimizə mane olanlara qarşı mübarizəyə qaldırmaq üçün nə qədər çalışırlar. Heç kim bilmir ki, aktyor səhnəyə çıxıb rolu tamaşaçı qarşısında oynadığı vaxta kimi nə qədər həyəcan, sevinc keçirir. Mən həmişə teatra yaxın və bağlı olmuşam. Bu ötəri hiss deyil, içimdən gələn bir məhəbbətdir”.
Heydər ƏLİYEV
Ümummilli lider
Xalqımızın müdrik oğlunun — ümummilli liderimizin teatr və orada çalışan insanlar haqqında dediyi bu qiymətli sözləri oxuyanda istər-istəməz belə bir qənaətə gəlmək mümkündür ki, bu ifadələri yalnız teatrı dərindən duyan, onu yaxından hiss edən, ab-havasına bələd olan, ona daxilən bağlanan bir insan söyləyə bilər.
Bəli, bu sözlərin müəllifi olan Heydər Əliyev, həqiqətən də, ömrünün yeniyetməlik çağından teatr aləminin sehrinə düşmüş, həyatının bütün mərhələlərində də, planetdə dahi və fenomenal bir şəxsiyyət kimi tanınanda da, ahıllıq dövründə də bu sehrdən xilas olmaq istəməmişdir.
Ulu öndərimizdə teatra sonsuz məhəbbəti yaradan isə ilk əvvəl Naxçıvanın teatr mühiti olmuşdur. Doğma şəhərindəki dram teatrının tamaşalarına xüsusi maraq göstərən gənc Heydər Əliyev, demək olar ki, 14 yaşından bu qədim sənət ocağının daimi tamaşaçısına çevrilir. Teatra vurğunluğu onu 1938-ci ildə Naxçıvan Şəhər Pionerlər Evində yenicə təşkil olunan dram dərnəyinə gətirir. O zaman bu dərnəyin təşkilatçısı və rəhbəri, Naxçıvan Dövlət Dram Teatrının aktyoru Miribrahim Həmzəyev bu istiqanlı yeniyetmədə fitri istedadı sezərək ona əvvəlcə əsas rolları, sonrakı tamaşalarda isə baş rolları etibar edir.
Naxçıvan Pedaqoji Məktəbində təhsil aldığı illərdə bu dram dərnəyinin fəal üzvü olan Heydər Əliyev burada hazırlanan “Qaralar ölkəsində” (K. Həsənov), “Lənkəran xanının vəziri” (M.F. Axundov), “On min manatı kim uddu” (M. S. Ordubadi), “Qanlı döyüş” (İ. Həmzəyev) kimi tamaşalarda oynadığı rollarla tamaşaçıların, xüsusən də müəllimləri və tələbə yoldaşlarının rəğbətini qazanır.
1939-cu ildə Naxçıvanda təhsilini başa vurub Azərbaycan Sənaye İnstitutuna daxil olan Heydər Əliyev teatr aləmindən ayrı düşməsilə barışa bilmir və çox keçmədən bu işə maraq göstərən istedadlı tələbələri bir yerə toplayaraq institutda dram dərnəyi yaradılmasına nail olur.
Demək olar ki, məhz bu dram dərnəyindəki fəaliyyəti gənc Heydər Əliyevin təşkilatçılıq və rəhbərlik kefiyyətlərini ilk dəfə üzə çıxarır.
1941-ci ildə Böyük Vətən müharibəsinin başlanması səbəbindən ali təhsilli memar olmaq arzusu ilə vidalaşmalı olan H. Əliyev müharibənin ilk aylarından Naxçıvanda — müxtəlif dövlət idarə və təşkilatlarında məsul vəzifələrdə işləsə də, vaxtaşırı imkan tapıb Naxçıvan Teatrının yeni quruluşlarının premyeralarında iştirak edər, öz sevimli sənət müəllimi İ. Həmzəyevlə, teatrın rejissorları, rəssamları və aktyorları ilə görüşər, onlarla söhbətdən xüsusi zövq alardı.
AMEA-nın müxbir üzvü, sənətşünaslıq doktoru İnqilab Kərimov özünün “Heydər Əliyev sənət, sənətkarlar və sənətkarlıq haqqında” kitabında ulu öndərin Naxçıvan Teatrı ilə bağlı məqamlarından birini belə təsvir edir: “1958-ci ilin əvvəlləri idi. Azərbaycan EA Memarlıq və İncəsənət İnstitutunun aspirantı idim. Respublika Mədəniyyət Nazirliyinin xəttilə Naxçıvana ezamiyyətə göndərilmişdim. Naxçıvan Dövlət Dram Teatrının iki tamaşasına... baxdıqdan sonra yaradıcı kollektivlə görüşüb fikirlərimi söylədim... Müzakirədən sonra İbrahim Həmzəyev söhbət zamanı “Vaxtı ilə bizdə yaxşı istedadlar, həvəskarlar vardı” — deyərək, Heydər Əliyevin adını çəkdi və onun nəinki istedadlı bir aktyor, hətta qüvvətli bir teatr nəzəriyyəçisi ola biləcəyini vurğuladı və dedi ki, onda teatra, aktyor sənətinə belə aydın münasibət var idi. Mən ilk dəfə Heydər Əliyevin adını o gün orada, İbrahim Həmzəyevin dilindən eşitdim.”
Burada qeyd etmək yerinə düşər ki, 1941-45-ci illər arası 402-ci Azərbaycan diviziyasının nəzdində olan hərbi orkestr də Naxçıvanda yerləşdirilmişdi. Arada vaxt tapıb, bu musiqi kollektivinin də məşqlərini böyük maraqla dinləyən Heydər Əliyevin orkestrin rəhbəri, gənc bəstəkar və dirijor Tofiq Quliyevlə dostluğunun təməli də məhz Naxçıvanda qoyulmuşdur.
Müharibədən sonra dövlət təhlükəsizliyi orqanının perspektivli zabiti kimi Leninqrada — ixtisas təhsili almağa göndərilən Heydər Əliyev doğma teatrın kollektivilə bir də təxminən 15 ildən sonra — Naxçıvan Muxtar Respublikasının 40 illik yubileyi günündə — 1964-cü ilin 15 oktyabrında görüşdü. Bu görüş artıq Cəlil Məmmədquluzadənin adını daşıyan və Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrı adlanan qədim sənət ocağının yenicə istifadəyə verilmiş möhtəşəm binasında oldu. Naxçıvan Teatrının 600 nəfərlik, amfiteatrı, üçmərtəbəli lojalı tamaşa zalına, hər cür işıq və stanqet sistemli, fırlanan dairəli səhnəsi olan yeni, əzəmətli bir binaya sahib olmasına həmin gün, bəlkə də, hamıdan çox sevinən Azərbaycan SSR Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsi sədrinin müavini Heydər Əliyev idi. O, fasilə zamanı teatrın yeni baş rejissoru Baxşı Qələndərli ilə, Zəroş və İbrahim Həmzəyevlərlə, gənclik dövründən yaxşı tanıdığı teatrın baş rəssamı Məmməd Qasımovla, aktyorlardan İsa Musayev, Firuzə Əlixanova, Mirhəsən Mirişli, Xədicə Qazıyeva və Əyyub Haqverdiyevlə səmimi görüşərək, onları yeni bina və bayram münasibətilə təbrik etmiş, hazırlanan yeni tamaşalarla maraqlanmış və hamıya uğurlar arzulamışdı.
Daha bir yeni görüş 1965-ci ilin iyununda Bakıda keçirilən “Naxçıvan MSSR mədəniyyət həftəsi” zamanı olmuşdur. “Mədəniyyət həftəsi”ndə Naxçıvan Teatrı üç tamaşa ilə təmsil olunurdu. Onlardan “Məhsəti” tamaşası daha böyük müvəffəqiyyət qazanaraq müəllifə və teatra uğur və şöhrət gətirdi. Azərbaycan Dövlət Akademik Dram Teatrında həmin tamaşaya baxdıqdan sonra Heydər Əliyev həyat yoldaşı Zərifə xanımla birlikdə səhnə arxasına keçərək müəllif Kəmalə Ağayevaya və baş rolun ifaçısı Zəroş Həmzəyevaya gül dəstəsi təqdim etmiş və bütün kollektivi təbrik etmişdi.
14 iyul 1969-cu il. Həmin gün Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin plenumu Respublika Nazirlər Soveti yanında Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsinin sədri, general-mayor Heydər Əlirza oğlu Əliyevi MK-nın I katibi və büro üzvü seçdi.
1969-cu ildən Heydər Əliyevin respublika rəhbəri seçilməsilə bir çox sahələr kimi Azərbaycan mədəniyyətində, o cümlədən teatrlarda da bir oyanış, dirçəliş başlandı. Şübhəsiz ki, Naxçıvan Teatrı da bu proseslərdən kənarda qalmadı.
1970-ci ildə Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının Naxçıvan təşkilatı yaradılarkən bilavasitə Heydər Əliyevin tövsiyəsilə Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrının baş rəssamı, muxtar respublikanın əməkdar incəsənət xadimi Məmməd Qasımov, eyni zamanda, həmin təşkilatın ilk sədri seçilmişdir.
Bir il sonra Naxçıvan Teatrı Bakıya qastrol səfərinə dəvət olunur. Qastrol müddətində böyük uğur qazanan və rəğbətlə qarşılanan K. Qoldoninin “Mehmanxana sahibəsi” tamaşası televiziya ilə translyasiya edilərək bütün respublikaya canlı yayımlanmışdır.
1974-cü ilin fevral ayında Heydər Əliyev respublika rəhbəri kimi ilk dəfə Naxçıvana gəlmişdi. Dövlət Musiqili Dram Teatrının binasında keçirilən təntənəli yığıncağın rəsmi hissəsindən sonra MK-nın birinci katibi imkan tapıb xalq artisti İ. Həmzəyevlə görüşmüş və teatrın vəziyyəti, yeni tamaşalar barədə məlumat əldə etmişdir.
Elə həmin ilin oktyabrında muxtar respublikanın 50 illiyi münasibətilə yubiley şənliklərində iştirak edən Heydər Əliyev yenidən Naxçıvan Teatrının qonağı olmuş və yubiley münasibətilə respublikanın fəxri adlarına layiq görülmüş sənətkarları şəxsən təbrik etmişdir.
1979-cu ildə Naxçıvan Teatrının qocaman rejissoru və aktyoru xalq artisti İbrahim Həmzəyevin anadan olmasının 70, səhnə fəaliyyətinin 50 illiyi münasibətilə Naxçıvanda, Gəncədə və Bakıda — “Aktyor evi”ndə təntənəli yubiley gecələri, bir sıra müəssisə və təşkilatlarda isə görüşlər keçirildi. Öz ustadını şəxsən təbrik etmiş Heydər Əliyevin bilavasitə təşəbbüsü ilə görkəmli sənətkar SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanına əsasən “Qırmızı Əmək Bayrağı” ordeni ilə təltif edilmişdir.
Hüseyn Cavid yaradıcılığına və şəxsiyyətinə pərəstiş edən Heydər Əliyevin rəhbərliyilə Azərbaycan KP MK bürosu 1981-ci ildə dahi şair və dramaturqun 100 illiyini təntənəli keçirmək barədə qərar qəbul etdi. Həmin qərara əsasən, Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrının nəzdində “Cavid” Poeziya Teatrı yaradıldı.
Yenə də böyük Heydər Əliyevin o zamankı Sovet İttifaqında sensasiyalı təşəbbüsü, qətiyyəti və himayədarlığı sayəsində uzaq Sibirdən gətirilən H. Cavidin cənazəsi Naxçıvan şəhərində doğma torpağa tapşırılan günün axşamı — 1982-ci il noyabrın 6-da Cavid ömrünü və yaradıcılığını əks etdirən “Mənim tanrım gözəllikdir, sevgidir” tamaşası ilə poeziya teatrının təntənəli açılışı oldu.
Açılışdan bir ay əvvəl isə Naxçıvanda səfərdə olan Heydər Əliyev vaxt ayırıb özünün yaratdığı “Cavid” Poeziya Teatrını ziyarət etmiş, elə burada Naxçıvan Teatrının yaradıcı heyətilə yarım saatlıq səmimi görüş keçirmişdir.
Bu hadisədən 8 il sonra Moskvadan doğma Naxçıvana dönən Heydər Əliyevi şəhərin Azadlıq meydanında — Dövlət Musiqili Dram Teatrının qarşısında 80 minlik izdiham gözləyirdi. 1990-cı il iyul ayının 22-də axşamüstü buraya, xalqla görüşə gələn ulu öndər yolüstü Hüseyn Cavidin Naxçıvan Teatrının yaxınlığında olan məzarını ziyarət etdi.
Günəşin qürub çağı idi. Bu zaman sanki meydanda yeni bir günəş doğdu. Heydər Əliyev ziyası meydanı birə on hərarətləndirdi. Müdrik rəhbər teatrın binası qarşısında görünəndən meydanın mərkəzinə çatıncaya qədər gurultulu alqışlar, “Yaşasın Heydər Əliyev!” nidaları ara vermədi. El atası mikrofonla müraciət edərək xalqı salamladı və hamıya bu görüş üçün minnətdarlıq edərək bildirdi ki, o, Vətənin bu ağır günlərində xalqı ilə birlikdə olmaq üçün qayıtmışdır.
Muxtar respublika Ali Məclisinin sədri seçildikdən sonra bağlanmaq təhlükəsilə üzləşmiş qədim Naxçıvan Teatrı və kövrək addımlarını atan kukla teatrı daim Heydər Əliyevin diqqət və qayğısını hiss etmişdir. Bir faktı misal çəkim. 1992-ci ildə şəhər rəhbərliyi Dövlət Kukla Teatrının binasını Türkiyənin Naxçıvanda yaradılmış Baş Konsulluğuna vermək istəyirdi. Bu məlumat Ali Məclisin sədrinə çatan kimi konsulluq üçün başqa yerdə xüsusi ərazi ayrılaraq yeni bina tikildi. Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrının qonşu Türkiyə və İrana qastrol səfərləri təşkil olundu.
1992-ci il oktyabrın 24-də AXC Naxçıvan Şöbəsinin dövlət çevrilişinə cəhd edəcəyini bilən Heydər Əliyev bunun fərqinə varmadan ayın 23-də, axşam Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrına gəldi və Hüseyn Cavidin 110 illik yubiley gecəsində iştirak edərək geniş nitq söylədi.
1993-cü il iyunun 15-də Heydər Əliyevin Azərbaycanın ali rəhbərliyinə tarixi qayıdışı baş verdi. Vətənini cəmi 10 il içərisində qüdrətli dövlətə çevirib güclü iqtisadiyyata, rəşadətli orduya, çiçəklənən elmə və mədəniyyətə sahib olan bir ölkə kimi bütün dünyada tanıtdı.
Bu illər ərzində respublikanın bütün teatrları kimi Naxçıvan teatrları da inkişaf etdi, onların maddi-texniki bazası yaxşılaşdırıldı, sənətkarlara qayğı artırıldı, onların fədakar əməyi layiqincə qiymətləndirildi.
Möhtərəm Heydər Əliyev ölkə Prezidenti seçildikdən sonra Azərbaycanın yüzlərlə sənət adamı kimi qədim Naxçıvan Teatrının da dörd nəfər aktyoru xalq artisti, baş rəssamı isə xalq rəssamı fəxri adına layiq görülmüş, bir aktyor “Şöhrət” ordenilə təltif olunmuşdur.
Heydər Əliyev 1990-cı ildə Naxçıvanda ikən belə demişdi: “Sənət inkişaf etməlidir. Bunu unutmaq olmaz. Mən mədəniyyətin, o cümlədən teatrın inkişafı üçün daxili bir məhəbbətlə çalışdığım kimi, həm də güclü məsuliyyət hiss edərdim. Sənətkarlıq, aktyorluq Allah vergisi olduğu kimi, ona obyektiv, prinsipial qiymət verməyi, xeyirxahlıqla yanaşmağı bacarmaq da Allah vergisidir”.
Fərəhli haldır ki, ulu öndərimizin bu tövsiyələri onun ləyaqətli davamçısı möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev tərəfindən layiqincə yerinə yetirilir.,

Xalq qəzeti.-2007.-19 iyul.-S.5.