Məhəbbətoğlu Q., Mayılbəy R.

Nisə Rzayeva: Elə günlərim olub ki, adi şirinçaya da həsrət qalmışam

Üzləşdiyim haqsızlıq yadıma düşəndə indi də sarsıntı keçirirəm.

Mərziyə Davudova adına Mingəçevir Dövlət Dram Teatrının əməkdar artisti Nisə Rzayeva bizimlə söhbətə son illər qismətinə düşən rolların azlığından şikayətlə başladı. Kollektivin ən qocaman aktrisası bunu hazırda çalışdığı teatra təqdim olunan əsərlərdə daha çox gənc obrazlara üstünlük verilməsi ilə izah etdi. Dediyinə görə, sonuncu rolu Firuz Mustafanın “Adsız” əsərindəki Qadın roludur. Elə onun bu gileyi söhbətimizə körpü saldı.

- Nisə xanım,  hazırda yalnız bir tamaşada öz pərəstişkarlarınızla görüşürsünüz.  Belə bir vəziyyət sizi darıxdırmır ki?
- Niyə darıxdırmır? Hətta bununla bağlı rejissorlarla bəzən dalaşıram da.

- Bu yaşda?
- Nə olsun ki, yaşım 70-i ötüb, 45 ildir ki, səhnədəyəm... İnanın, bu yaşımda da yola saldığım illərdəki kimi səhnədə görünmək, yeni rollarımı tamaşaçılarıma təqdim etmək istəyirəm. Bu istəyin nəyi pisdir ki? Bir də, sənət aləmində yaş o qədər də önəmli deyil ki...

- Yaşdan söz düşmüşkən, Nisə xanım, əməkdar artist adı almağınızdan illər keçir...
- Hə, artıq 25 ildir ki, əməkdar artistəm. Amma hələ də xalq artisti fəxri adına layiq görülməmişəm. Bununla bağlı təqdimatlar göndərilsə də, hələlik, heç bir nəticə yoxdur. Sözün düzü, bunun səbəbini də anlaya bilmirəm. Amma son illərdə elələri bu yüksək ada layiq görülüblər ki... Buna rəğmən, artıq ikinci ildir ki, prezident təqaüdçüsüyəm, 500 manat alıram.

- Bəs buna qədər az maaşla necə dolanırdınız?
- Nə gizlədim, elə günlərim (xüsusilə, qızım ali məktəbdə oxuyan illərdə) olub ki, çoxları üçün adi görünən şirinçaya belə, həsrət qalmışam, tikələrimi bəzən göz yaşlarımla islatmışam. Bu kimi çətinliklərə rəğmən, kimsəyə ağız açmamışam, qapılar döyməmişəm. Çünki belə şeylər mənim təbiətimə yaddır. Mətləbdən uzaqlaşmadan bildirirəm ki, iki ildir ki, həyatın şirin olduğunu da dərk etməyə başlamışam.

- Nisə xanım, elə isə həmin günlərdə ən çox hansı rəfiqənizlə dərdləşirdiniz?
- Mənim o zamandan rəfiqəm olmayıb ki...

- O zamanın, o niyənin səbəbini bilmək olarmı?
- Bu suala ətraflı cavab vermək üçün bir qədər geriyə boylanmaq lazımdır. Mən Cəbrayıl şəhərində anadan olmuşam. Atam müharibəyə gedəndən az sonra anam da dünyasını dəyişib. Kimsəsiz qaldığımdan məni o zamanlar Ordubadda fəaliyyət göstərən uşaq evinə veriblər. 14 yaşımda isə elə bu uşaq evinin, əgər belə demək mümkünsə, nizamnaməsinə əsasən iş yerinə - Gəncə Toxuculuq Kombinatına göndərilmişəm. Kombinatda toxucu kimi çalışmışam. Burada işə başlamağımın ikinci ilində (kombinatda 5 il çalışmışam), daha doğrusu, 16 yaşımda ikən yataqxanadakı rəfiqələrimin toruna düşdüm. Nəticədə, tanımadığım, heç bir dəfə də salaməleyküm etmədiyim Adil adlı (onun adını da sonradan öyrəndim) adam tərəfindən qaçırıldım. Onunla 10 il birtəhər yaşadım. İnanın, bu müddətdə bir gün də olsa üzüm gülmədi. Adilin evə sərxoş gəlməsi, bəzən həftələrlə ailəsini yada salmaması məni lap bezdirdi. Odur ki, 3 övladımı, bir də bir dəst yorğan-döşəyimi götürüb, kombinatda işləyə-işləyə pul yığıb tikdirdiyim evimdən çıxdım. (Heç ondan aliment də tələb etmədim). Bir müddət  balalarımla birgə bir hini özümüzə sığınacaq etdim.

- Sonradan onunla qarşılaşmadınız?
- Adil  bəzən minnətçi düşsə də, onunla barışmadım. Bütün bunlara rəğmən, o rəhmətə gedəndə vəsiyyətinə əsasən, necə deyərlər, onu yerdən götürdüm. Üstəlik, vaxtilə məni incitməkdə ərimdən heç də geri qalmayan qayınatamın, qayınanamın da yas məclislərini yola verdim.

“Unudulmaz gün”

- Nisə xanım,  bəs səhnəyə gəlişiniz necə olub?
- Çalışdığım kombinatın dram dərnəyi də vardı. Mən bu dərnəyin üzvü idim. Bir dəfə çıxışlarımın birini izləyən Gəncə Dövlət Dram Teatrının rəhbəri Hüseyn Sultanov məni teatra dəvət etməklə yanaşı, (o zaman həmin teatrın aktrisası, xalq artisti Sədayə Mustafayeva da haqqımda xoş sözlər demişdi) orada nümayiş etdirilən bütün tamaşaları izləməyə də şərait yaratdı. Elə o ağır günlərimin birində onun həmin təklifi yadıma düşdü və üz tutdum Gəncə Dövlət Dram Teatrına... Beləcə, bir il həmin teatrın kostyum sexində işlədim. Sonra isə aktrisa kimi fəaliyyətə başladım. 1967-69-cu illərdə İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrına (orada çalışan ilk aktrisa mən olmuşam), daha sonra isə Mingəçevirə dəvət olundum. Artıq 38 ildir ki, Mingəçevir Dövlət Dram Teatrının aktrisasıyam.

- Bəlkə, ötən bu müddət ərzində sənət aləmi ilə bağlı yaddaşınızda qalan bir hadisə ilə söhbətimizi davam etdirək?
- Əməkdar artist adına layiq görüldüyüm gün... Sizi inandırım, təqdimata göndərilmiş 7 nəfərin arasından belə bir adın təkcə mənə verilməsi kollektivdə elə qısqanclıqla qarşılandı ki, elə indi də o illərdə  yaşanan əzablı günlərimi unuda bilmirəm... Hətta məni işdən də azad etdilər. Amma son anda ədalət bərpa olundu. Belə ki, məhkəmə ərəfəsində məlum oldu ki, sən demə, kollektivi mənə qarşı qaldıran teatrın rəhbəri imiş.  Üzləşdiyim haqsızlıq yadıma düşəndə indi də sarsıntı keçirirəm.

- Elə isə, hansısa tamaşada öz həyatınızı oynamısınızmı?
- “Sevil”də həyatımın müəyyən anlarını yaşamışam. Bir zamanlar oynadığım “Ana”da (Səlma rolunda) baş verən hadisələri isə sonradan öz həyatımda oynamalı oldum. Belə ki, maddi vəziyyətimizin pisliyi ucbatından Rusiyaya üz tutmuş böyük oğlumun az sonra ölüm xəbəri gəldi.

“İtirdiklərim çoxdur”

- Deyəsən, bu müddət ərzində hələ də kinoya çəkilməmisiniz?
- Dəvətlər olub, lakin... Vəziyyət elə gətirib ki, o təkliflər reallaşmayıb. Belə ki, Hüseyn Hüseynzadənin “Dəli Kür” filmində Mələk surətinə dəvət olundum. Amma iş elə gətirdi ki, Meğridə qastrol səfərində olduğumuza görə çəkilişlərə gələ bilmədim. Nəticədə, Zemfira adlı başqa bir aktrisa çəkildi. Təəssüf ki, Şahmar Ələkbərzadənin də təklifini indi unutduğum səbəb ucbatından reallaşdıra bilmədim. Necə deyərlər, kinonun şahlıq quşu başıma dəfələrlə qonsa da, ondan bəhrələnə bilməmişəm. Təbii ki, bütün bunlara görə peşmanam. Elə bu da mənim üçün bayaq sadaladıqlarım (ailəmin dağılması, oğlumun vəfatı) itkilər kimi bir şeydır. Bu mənada mən bu sənət aləmində qurban deyil, qurbanlar vermişəm.

- Nə əcəb indiyədək paytaxt teatrlarına üz tutmamısınız?
- 1963-cü ildə Əfqan Əsgərovun “Qız atası” tamaşasından (həmin tamaşada Rəna rolunu oynamışam) sonra Akademik Milli Dram Teatrına dəvət olundum. Və az keçməmiş işə başlamağım haqqında əmr verildi. Lakin Bakıya köçməyə, daha doğrusu, övladlarımı və bir dəst-yorğan döşəyimi gətirmək üçün vəsaitim olmadığından bu şansımı da qaçırdım. Nəticədə, bu arzum baş tutmadı... Sonrakı illərdə, daha doğrusu, bayaq sizə ərz etdiyim ağır günlərimdə məni ölkəmizdə fəaliyyət göstərən müxtəlif teatrlara  dəvət etdilər. Lakin  Mingəçeviri tərk etmədim...

- Hansı rolları oynamaq istəmisiniz, amma baş tutmayıb...
- Xuramanı, Mediyanı...

- Yəqin ki, bu illər ərzində sənət aləmində neçə-neçə gəncə əl tutmusunuz? Bu gün onlardan söz açmaq istərdinizmi?
- Onların sayı bir deyil, üç deyil. Amma onlar (xalq artisti Arif Quliyev istisna olmaqla), nədənsə, bu və ya digər tədbirlərdə mənim haqqımda danışmağa elə bil xəsislik edirlər. Yeri gəlmişkən, hətta İrəvan Teatrı haqqında yazılan kitabda mənim barəmdə yalnız bir cümlə yazılıb. Halbuki bayaq dediyim kimi, mən o teatrın ilk aktrisası olmuşam. Görünür, qismətim beləymiş.

“Özümdə cəsarət toplayacağıma əminəm”

- Çox ürək ağrıdan səhnə həyatınız var. Nə əcəb başınıza gələnləri qələmə almaq istəməmisiniz? Və yaxud indiyədək haqqınızda sənədli film çəkilibmi, yaxud kitab yazılıbmı?
- Sualınızın ikinci hissəsindən başlayım: hələlik, barəmdə nə film çəkilib, nə də kitab yazılıb. Yenə sağ olsun jurnalistləri, heç olmasa, hərdən məni - əyalətdə yaşayan aktrisanı da arayırlar. O ki qaldı başıma gələnlərlə bağlı xatirələrə... Sözün düzü, bununla bağlı xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadəyə müraciət etmək istəmişəm. Amma nədənsə, cəsarət eləməmişəm... Yəqin bu barədə düşünməli olacağam.  Mənə elə gəlir ki, bu məsələni müsbət həll etməyə özümdə cəsarət tapacağam.

- Eşitdiyimizə görə, bir neçə ay öncə 70 illik yubileyinizi səssiz-səmirsiz “qeyd etmisiniz”. Teatrdan belə təmtəraqlı tədbirlər gözləmək bir qədər doğru olmazdı. Bəs nə əcəb şəhərin iş adamları belə səssiz-səmirsiz tədbirə öz töhfələrini verməyiblər?
- Müşahidələrimə əsasən deyə bilərəm ki, nədənsə, Mingəçevirin iş adamları teatrla, sənət adamları ilə o qədər də maraqlanmırlar. Bunu bilə-bilə, sizcə, kiməsə söz deməyə ehtiyac vardımı? Bəlkə də, elə belə məsləhətmiş. Hə, lap unutmuşdum. Əsas odur ki, bu yubileyimdə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi məni unutmadı, öz hədiyyəsini göndərdi.

Zaman.- 2007.- 5-6 iyul.-S.13.