İsayev Əhməd

Ölkə başçısı İlham Əliyev Gəncədə tarixi abidələrin bərpasına xüsusi önəm verir

Bildiyimiz kimi, Prezidentin Qərb bölgəsinə səfəri çox geniş və rəngarəng oldu. Ölkə başçısı yerlərdə həyatın hər sahəsi ilə dərindən maraqlandı. Qazaxda Olimpiya İdman Kompleksinin açılışında iştirak etdi, Müalicə Diaqnostika Mərkəzinin inşası ilə tanış oldu. "Dədə Qorqud" abidə kompleksini, İsmayıl Şıxlı parkını, "Mütəfəkkirlər bağı"nı gəzdi. Daş Salahlıda ölkə başçısının xeyir-duası ilə sement zavodunun təməli qoyuldu. Bentonit emalı zavodunun birinci mərhələsi işə salındı. Cənab İlham Əliyev Tovuz rayonunda bir neçə obyektə baş çəkdi. Olimpiya İdman Kompleksinin təməlinin qoyulmasında iştirak etdi. "Heydər Əliyev seyrangahı"nı gəzdi. Aşağı Ayıblı kəndində məktəb binasının tikintisi ilə tanış oldu.
Günün ikinci yarısında Gəncə görüşləri oldu. Ölkə başçısı həmişə, hər yerdə olduğu kimi qədim Gəncədə də gül-çiçəklə, böyük məhəbbətlə qarşılandı. İlk öncə ulu öndər Heydər Əliyevin abidəsi önünə gül-çiçək qoyuldu, 6 saylı məktəbdə aparılan genişmiqyaslı təmir-bərpa işlərinə xeyir-dua verildi.
Şəhərin gündoğan səmtində, qədim Gəncə qapı-darvazalarının bərpası yerindəki görüşlər hər kəsin qəlbində min bir xatirə yaratdı.
Bəlli olduğu kimi, 1139-cu il sentyabrın 30-da məşhur Gəncə zəlzələsi bu yerləri lərzəyə saldı. Bir tərəfdən xoş oldu, Kəpəzin qoynunda əsrarəngiz Göy-göl yarandı. Bu yandan isə zəlzələ Gəncəyə fəlakət gətirdi. O günlərin canlı şahidi gəncəli Kirakos yazır ki, "EGürcü çarı Demetri gəlib şəhərin darvazasını öz ölkəsinə apardı". Bu, həmin qapı-darvaza idi ki, 1063-cü ildə Gəncə hakimi Şəddadi Şavur əmin-amanlıq üçün usta İbrahim Osman oğluna hazırlatmışdı. Çar Demetri çətin gündə, dar ayaqda Gəncəyə basqın etdi. Əhalini taladı, var-yoxunu əlindən aldı. Hələ bu az imiş kimi qala qapılarını da götürüb apardı.
Elə o vaxtdan Gəncə qapısı Gürcüstanda Gelati məbədini bəzəyir. Özü də yan girişlərdən birində, həmin Demetrinin atası Qurucu Davudun məqbərəsi üzərində. Qapı nə qapı?! Bircə tayın eni 1,72, hündürlüyü isə 3,33 metr!
Mən iki dəfə oralarda olmuşam. Tarixi qapıların ancaq bir tayı durur. Onun da yarıdan aşağı hissəsi yoxdurE Təkcə divara bərkitmə zolağı qalıb. Elə bil dəmir bayraqdı ucalır. Gəlib-gedən hökmən döşəmə bərabəri mərmər məqbərəni ayaqlayır, qapı-bayrağın altından keçəndə isə istər-istəməz baş əyməli olur.
Bir tayı belə: Qərinələr keçdikcə bayrağa dönüb, yad diyarda qədim Gəncənin adını yaşadır. Bəs o biri tayı necə oldu? Akademik Frenin 1835-ci ildə yazır ki, imperator II Yekaterina İmeretiya çarı Solomonun yanına mahir bir usta göndərdi ki, Gelati məbədinin tavanını düzəltdirsin. Həmin usta öləndən sonra işçilərin mismarı tükənir. Ona görə də çarəsiz qalan rahiblər qapının bir tayını əridərək mismar düzəldirlər".
Siz bir Gəncə qapısının hünərinə, Gəncə metalının möhkəmliyinə baxın. Mismar düzəldilir!
Bu, qədim Gəncənin müxtəlif istiqamətlərə açılan altı qapı-darvazadan biri idi. Bəs qalanları hanı? Onlardan birinin qalıqları arxitektor Rəfael Əhmədov tərəfindən aparılan qazıntılar zamanı üzə çıxarılıb. Gəncə Regional Elm Mərkəzində mütəxəssislər həmin qalıqları toplayaraq qədim qapı-darvazanı öz ilkin formasında bərpa ediblər. Neçə vaxt idi ki, Gəncə qapı-darvazasının öz ilkin yerində qurulmasından söhbət gedirdi. Son vaxtlarda Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyətinin təşəbbüsü ilə bu məsələyə aydınlıq gətirildi. Bütün tarixi faktlar, əldə edilən arxeoloji qalıqlar, mənbələrdə olan təsvirlər araşdırılaraq müvafiq layihə hazırlandı. Həmin layihə mütəxəssislərin, ictimaiyyətin nümayəndələrinin iştirakı ilə dəfələrlə müzakirə edildi.
Gəncədə bu sahədə təcrübə böyükdür. Neçə ildir ki, ölkə başçısı cənab İlham Əliyevin tövsiyəsi ilə şəhərdə tarixi abidələr sistemli surətdə bərpa edilir. Comərd Qəssab məqbərəsi, Cavad xan türbəsi, Gəncə emblemi kompleksi, Xan bağı, Ay-ulduz abidəsiE İndi növbə Gəncə qapı-darvazalarınındır. Bu gərəkli iş Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə həyata keçirilir.
Şəhərin gündoğar tərəfində, qədim Gəncənin ilkin məskənində qızğın iş gedir. Yolların qovuşuğunda böyük bir kompleks ucaldılır. Təkcə tarixi qapıların hündürlüyü 3,7, eni isə 3,4 metrdir. Qapı-darvaza pedaqoji elmlər namizədi Şaiq Məmmədovun rəhbərliyi ilə qədimi üslubda onlarca dəmir parçasından və 800-dən çox çarmıxdan hazırlanıb. Başda isə qapının ilkin formasındakı yazılar həkk olunub. Qədimi yazıları əski ərəb əlifbası ilə Nemət Abbasov bərpa edib. Ənənəvi Gəncə üslublu nazik kərpiclər Naxçıvandan gətirilir.
Gəncə Regional Elm Mərkəzinin direktoru Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü Fuad Əliyev deyir ki, təqribən 20 metr hündürlüyündəki bu qapı abidənin üstündə Azərbaycanın bayrağı ucaldılacaq və Gəncənin emblemi təsvir olunacaqdır.
Prezident İlham Əliyev abidənin inşasında görülən işlərlə ətraflı maraqlandı. Sənətkarların, bərpaçıların zəhmətinə yüksək qiymət verdi. Ümumən Gəncədə tarixi abidələrə olan qayğı və diqqəti xüsusi qeyd etdi. Cənab İlham Əliyev ziyalılarla görüş zamanı onlara öz təşəkkürünü bildirərək dedi:
- Mən çox sevinirəm ki, bu gün çox böyük işlər gedir, şəhər gözəlləşir, tarixi abidələr bərpa olunur, yeni abidələr yaranır. Düşünürəm ki, bu abidə də gəncəlilər tərəfindən yaxşı qəbul olunacaqdır. Biz tarixi abidələri bərpa etməliyik. Gəncənin böyük tarixi var, böyük keçmişi var. Biz gərək o tarixi qoruyaq.
Sonra ölkəmizin başçısı gələcəkdə işlərin miqyasının daha da genişlənməsi üçün dövlət tərəfindən hər cür qayğı və köməyin göstəriləcəyini bildirdi.
Cənab İlham Əliyevin tarixi görüşünün elə səhərisi günü obyektdə olduq. Unudulmaz söz-söhbətdən fərəhlənən sənətkarlar daha böyük həvəslə, ruh yüksəkliyi ilə çalışırdılar. İş icraçısı Qabil Abbasov deyir ki, ölkə başçısı İlham Əliyevin elimizin tarixinə verdiyi yüksək qiymət bizi daha yaxşı işləməyə ruhlandırır. İndi burada iki briqada çalışır. Əsasən inşaat-quraşdırma və üzçəkmə işləri gedir. Betonçu Vəli Abbasov, qaynaqçı Ramiz Məmmədov, dülgərlərdən Etibar Nəsibov, Zəfər Yusifov və başqaları belə tarixi obyektin inşasında çalışdıqlarına görə xüsusi qürur duyduqlarını bildirirlər.
İş getdikcə sürətlənir. Ölkə başçısı İlham Əliyevin qayğısı və köməyi ilə bütün problemlər həll olunur. Qurtuluş Günü ərəfəsində qədim Gəncənin daha bir milli mənəvi abidəsi öz əzəli məskənində ilkin görkəmi ilə ucalır. Baxırsan adamın qəlbi iftixarla döyünür.

Azərbaycan.- 2007.- 8 iyul.- S. 1.