Mehdixanlı T.
Əzim Əzimzadə
məktəbinin layiqli
davamçısı
S.Mümtaz
adına Azərbaycan Dövlət Ədəbiyyat və
İncəsənət Arxivi ikinci ömürləri
yaşadan ünvan kimi tanınır. Orada 800 nəfərə yaxın tarixi şəxsiyyətin
- yazıçı və
şairlərin, ictimai-siyasi
xadimlərin, fırça
və tişə ustalarının yaradıcılıqlarından
nümunələr, bioqrafik
məlumatları mühafizə
olunur. Belələrindən
biri də karikatura ustası, xalq rəssamı, dövlət mükafatı
laureatı İsmayıl
Axundovdur.
"Molla Nəsrəddin"
jurnalının fədailərindən
olan, əsərləri
öz dövrünə
ayna tutan unudulmaz rəssam Əzim Əzimzadənin xatirələrindən oxuyuruq:
"15-20 yaşlı gənc
rəssam İsmayıl
Axundovun ünvanımıza
göndərdiyi, ilk baxışda gülüş
doğuran, amma dərindən-dərin
düşündürən karikaturalarını görəndə
sevindim. Əmin oldum ki, ənənəmiz
bundan sonra da şərəflə davam etdiriləcəkdir".
İ.Axundov 100 il əvvəl Bakının
Maştağa kəndində,
ziyalı ailəsində
dünyaya göz açmışdır. Orta
məktəbi bitirib Pedaqoji Texnikumda təhsilini davam etdirməklə yanaşı,
Rəssamlıq Məktəbində
də oxumuşdur.
1928-ci ildə isə Moskva Poliqrafiya İnstitutunun nəşriyyat
fakültəsinə daxil
olmuşdur. Ali təhsilini başa vurduqdan sonra Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatının qrafika
bölməsinə rəhbərlik
etmişdir. Fəaliyyəti
dövründə ədəbiyyatımızın
klassiklərinin əsərlərinə
tərtibat vermişdir.
Arxiv materialları arasında onun 70 il əvvəl
yazdığı qeydlərdə
oxuyuruq: "İyirmi
yaşımın tamamı
günü adını
eşidib, üzünü
görmədiyim nurani-pirani
sifətli, ağır
yerişli, gözləri
dil açıb danışan dədə Mirzə Cəlillə mənzilinin yaxınlığında
rastlaşdıq. Özümdən
asılı olmayaraq ona yaxınlaşdım, ehtiramla salam verdim. Adımı, soyadımı soruşdu. Cavab verdim, dedim
ki, rəssam olmaq istəyirəm. Böyük şəxsiyyət:
"Oğul, "Qız
qalası üstündə
göyərçinlər" əl işinə baxmışam. Sənin gələcəyinə inanıram.
Unutma: xalqımızın
əvvəl işıqlı
tərəfini tərənnüm
et, sonra düçar olduğumuz bəlaları tənqid atəşinə tut. Yadında saxla, əsl sənət riyakarlığı sevmir.
Mübariz, sözübütöv
ol" - dedi. O, bu fikirləri ilə yoluma işıq saldı".
İ.Axundov 1937-40-cı
illərdə Azərbaycan
Dövlət Rəssamlıq
Məktəbinin direktoru
işləmişdir. Onun
diqqətcil, qayğıkeş
müəllim olmasını
xalq rəssamları Salam Salamzadə, Tağı Tağıyev,
Baba Əliyev, Vidadi Nərimanbəyov, Səttar Bəhlulzadə,
Kazım Kazımzadə
dönə-dönə
xatırlayardılar. O, 1940-cı ildən Nizami adına Ədəbiyyat Muzeyinin direktoru və baş rəssamı olmuşdur. Xalq şairi Xəlil
Rza Ulutürk demiş, "millətimizin
söz-sənət məbədi"nin formalaşması üçün
var gücü ilə çalışmışdı.
Müxtəlif yaradıcılıq
nümunələrinin, eksponatların
toplanmasına, muzeyin tərtibatına, ümumi
görünüşünün zövq oxşamasına qayğı göstərmişdi.
Ötən əsrin əllinci illərində rəssam həm də müxtəlif teatrlarda oynanılan tamaşalara verdiyi tərtibatla yadda qalmışdır. İllərlə
Azərbaycan Dövlət
Akademik Dram Teatrı ilə yaradıcılıq əlaqəsi
saxlamışdı. C.Cabbarlının
"Yaşar", M.F.Axundovun
"Hacı Qara",
S.Vurğunun "Vaqif", A.N.Ostrovskinin
"Günahsız müqəssirlər"
və onlarla başqa səhnə əsərlərinə tərtibat
vermişdir.
1952-ci ildə İ.Axundovun
üzünə işıqlı
qapı açıldı.
Məşhur "Molla
Nəsrəddin" jurnalının
ikinci ömrünü
yaşadan "Kirpi"
jurnalı nəşrə
başladı. Onun ilk redaktoru Əvəz Sadığın xatirələrində oxuyuruq:
"İsmayılı çoxdan
tanıyırdım. Yaradıcılığına
yaxından bələd
idim. Əsərləri
görənləri həm
güldürür, həm
də düşündürürdü.
Bir tipin portiretinin məntiqində
geniş fikir söyləmək çətindir.
Ancaq dostumuz İsmayıl bu işin öhdəsindən
bacarıqla gəlir. Onun "Aya boylanan", "Günəş
Şimaldan çıxır",
"Ayı oynayanda",
"Şeir yazan pişik" karikaturalarını
oxucular maraqla qarşılamışdılar. "Kirpi"nin tanınmasında, populyar olmasında İsmayılın
xidmətləri danılmazdı.
O, həm də mehriban insan, səmimi dost, qayğıkeş, diqqətcil
əməkdaş kimi
qısa müddət ərzində nüfuz qazandı".
İ.Axundov 1960-cı
ildə yenidən Azərbaycan Dövlət Akademik Dram Teatrında
yaradıcılıq fəaliyyətini
davam etdirdi. Adil İsgəndərov, Mehdi Məmmədov, Tofiq Kazımov kimi sənətkarlarla birgə
çalışdı. Onun
tərtibat verdiyi N.Hikmətin "Şöhrət
və ya unudulan adam", S.Rəhmanın "Əliqulu
evlənir", M.Hüseynin
"Alov", C.Cabbarlının
"Oqtay Eloğlu",
M.F.Axundovun "Müsyö
Jordan və Dərviş Məstəli şah" tamaşalarını bu gün də teatrsevərlər ehtiramla
yad edirlər.
Görkəmli rəssam
respublikamızın ictimai-siyasi
həyatında da fəallıq göstərmişdi.
Moskvada keçirilən
ilk kənd təsərrüfatı sərgisinin
tərtibatını vermişdi.
Azərbaycan Rəssamlar
İttifaqının ilk
sədri vəzifəsində
işləmişdi. Bakı
Şəhər Sovetinin
və respublika Ali Sovetinin deputatı
seçilmişdir. Əməyi,
yaradıcılıq axtarışlarının
bəhrəsi də əvəzsiz qalmamışdır.
"Qırmızı Əmək
Bayrağı" və
"Şərəf nişanı"
ordenləri ilə təltif edilmişdir.
Azərbaycan.-2007.-3 iyul.-S.7.