Məhərrəmova T.

Bizdə ənənəvi biznes yoxdur

Nərgiz Camal, modelyer: "Həmişə problemlərin üstündən

adlayıb işimizi davam etdirmişik"

Bugünkü qonağımız qadını gözəl göstərməyi bacaran qabiliyyət sahibidir. İxtisasca tarixçi, hüquqşünasdır. Təhsilini Bakıda, daha sonra Moskvada alıb. Bir neçə xarici dildə danışır. İqtisadçı alim dərəcəsi almaq üçün elmi iş üzərində işləyir. Eyni zamanda, dövrlə ayaqlaşan sahibkardır - moda adlı incə və zərif bir sənətlə məşğul olur. Rəngin, çaların sirrini aləmə faş etməyə, korlanmış zövqləri təzələməyə çalışır.

Buyurun, gözəllik yaradan bu xanımla - Nərgiz Camalla siz də yaxından tanış olun!

Reklamsız da keçinərik

- Çalışdığınız binanın çardağında ilk baxışdan diqqəti cəlb edən "Nərgiz Camal" markası ölkəmizin moda aləmində kifayət qədər populyarlıqdan xəbər versə də nədənsə o qədər də, üzdə olmayan loqodur. Sizcə bu qədər kölgədə qalmanın səbəbi nədir?

- Mən qabardılmış reklamı xoşlamıram. Bu, peşəmizin bizdən tələb elədiyi bir keyfiyyətdir. Bizim adımızla tikdiyimiz paltarlar adlandırılır. Ona görə də mən adımı loqo kimi istifadə etməliyəm. Bu, incəsənətin bir çox növlərində var. Paltar biznesinin isə bundan başqa yolu yoxdur. Ola bilər ki, bir modelyer başqa bir firma üçün işləsin. Məsələn, Tom Ford "Gudcci" üçün işləyir. Eyni zamanda, öz markasının populyarlığını qoruyaraq eynəklər buraxır. Mən bu işlə 10 ildən artıq məşğul olsam da, ixtisasım bu deyil. Bu sənəti özüm öyrənmişəm və dünyada qəbul olunan bütün qanunları ilə işlədirəm. Deyirsiniz ki, adım kölgədə qalıb. Bu sənətə təzə başladığım vaxtlar ilk Azərbaycan moda mükafatına mən layiq görülmüşəm. Əvvəlcə bu işin sənət tərəfinin ardınca getdim. Festivallara gedir, kolleksiyalar nümayiş etdirirdim. Sonra bu sənətin biznes tərəfi ilə məşğul olmağa başladım. Kölgədə qalmağımın səbəbi o deyil ki, kimsə məni kölgədə qoyur. Mənim üçün əsas reklam müştərilərimizin əynində olan paltarlardır. Ancaq bütün günü efirdən düşməməyi, qəzetlərə müsahibələr verməyi, şəhərin bütün küçələrinə adımı yazmağı, şəkillərimi yapışdırmağı sevmirəm. İndiyə qədər reklam roliki çəkdirməmişəm. Hərdən bir dəvət aldığım verilişlərə gedirəm. "Coca-cola" artıq məşhurdur, ancaq yenə də reklamlarını davam etdirir. Mən "Coca-cola" qədər məşhur olmasam da, reklama ehtiyacım olmayıb. Reklamsız da yola verə biləcəyim və nəzarət altında saxlaya biləcəyimiz qədər müştərimiz var. Əgər hazır geyim istehsal etmiş olsam, onda reklamımla məşğul olaram. Çünki bu, kütləvi istehsaldır, malların satışı üçün reklam lazımdır. Ancaq belə modalar evi üçün gördüyümüz işlərin keyfiyyəti bizə bəs edir. Ona görə hara köçsək və nə qədər yerimizi dəyişsək də, müştərilərimiz gəlib bizi tapır. İşimizi bu qayda ilə davam etdiririk. Düzdür, bu gün Azərbaycanda marka siyasəti böyükdür. Biz öz markamızı təbliğ etmirik. Öz mağazamı açmaq, özümü reklam üçün mənim hər cür imkanım var. Ancaq mən alıcının psixologiyasına arxayın deyiləm. Çünki hazır məhsula "Made in Azerbaycan" yazanda alıcının onu alıb-almayacağını bilmirəm. Ancaq işçinin bunu tam keyfiyyətlə tikəcəyinə əminəm. İtaliyada yalnız təzə fəaliyyətə başlayan dizaynerlərin mağazalarından ibarət bir küçə var. O küçə bir nəfər tərəfindən idarə olunur. Bu, İtaliya modasının inkişafına kömək edir. Cavanlar diqqəti cəlb etmək üçün daha böyük fantaziya ilə iş görürlər. Səhər gördüyün paltar dərhal alındığı üçün axşamçağı həmin mağazada görmürsən. Həmin modelyerin biri məşhurlaşan kimi onu həmin küçədən çıxarırlar. Amma bizdə gənc modelyerlər üçün belə imkanlar yaradılmır. Mənim yüksək humanitar təhsilim ola-ola modelyer olandan sonra bu sənətin sirlərini daha yaxşı öyrənmək üçün atelyedə 8 ay adi dərzi işləmişəm. Amma bizdə modelyerlər də öz üzərlərində işləmirlər.

- Siz burada həmçinin bir çox ailələrin dolanması üçün şərait yaratmısınız. İşçiləriniz sizdən razıdırmı?

- Biz bizneslə məşğuluq. Kimin nəyə qabiliyyəti çatırsa, o işlə təmin olunub. Biri "vışıvka" edir, biri dəri, biri gəlin paltarı tikir, biri müştərilərlə əlaqə saxlayır, digəri tikiş sökür və s. Hər işçini nəzərdə tutaraq işə götürürük. Qadınların iş vaxtı saat 6-da qurtarır. Çünki onların hərəsi bir evin sahibəsidir. Onların ailə qayğıları da var. Həmkarlar bizi necə öyrətmişdisə, biz də eynən nahar da daxil olmaqla 8 saatlıq iş vaxtı təyin etmişik. Bizdə hər şey reyimlədir. Elə aylar olur ki, məsələn, toyların qızğın vaxtında müştərimizə deyirik ki, biz bu sifarişi götürə bilmərik, çünki vaxtında təhvil verə bilməyəcəyik. Elə olur ki, üç müştəri paltarını eyni gündə istəyir. Bizim də öz ənənəvi tikiş, biçim, kəsim kollektivimiz var ki, o, ölçüsüz deyil. Onlar gecə-gündüz işləmirlər. İşçini burada gecəyə qədər saxlaya bilmərik. Nəyi çatdırırıqsa, o işi öhdəmizə götürürük. Mənimçün utanc bir haldır ki, çox vaxt hazır paltar almaq məcburiyyətində qalıram. Gündəlik paltarı, axşam geyimlərini məcburiyyət qarşısında alıram. Mənə deyərlər ki, necə modelyersən, camaat gəlib sizdə paltar tikdirir, sən isə hazır paltar alırsan. Bu, düzgün olmasa da, məcburiyyət qarşısında belə də olur.

- Xidmətləriniz yalnız qadınlar üçün nəzərdə tutulub?

- Yalnız qadınlara xidmət edirik. Qadınlar üçün axşam paltarları, ayaqqabılar, gündəlik geyimlər, şubalar, dəri gödəkçələr, çantalar, yubkalar və s. tikirik. Bir sözlə, tikişlə bağlı nə varsa - ayaqqabıdan tutmuş şubaya qədər hər şey tikirik.

- Müştəriləriniz kimlərdir? Qiymətləriniz fantastik deyil ki?

- Biz "ulduzlar" üçün tikmirik. Qiymətlərimiz də fantastik deyil, yəni hər cibə uyğundur.

Dərzi sözündən utanmıram

- Təhsiliniz başqa olsa da, birdən-birə kutyuryeliklə məşğul olmaq, moda evi açmaq qərarına necə gəldiniz?

- Bu sənəti öyrənməyə öz həvəsim olub. Günün birində moda festivalının keçirilməsindən xəbər tutdum, onda məktəbdə müəllim işləyirdim. Ancaq həvəsim olduğu üçün bu sənətin ardınca getdim. Ola bilməz ki, bu 10 il ərzində hər şey bu qədər rəvan getsin. Böyük, balaca problemlərim, müxtəlif maddi sıxıntılarım olub. Ancaq ailəm həmişə arxamda durub. Heç vaxt həvəsdən düşüb bu işi bağlamaq fikrinə düşməmişəm. Həmişə problemlərin üstündən adlayıb işimizi davam etdirmişik. Ona görə də qazandıqlarımız itirdiklərimizdən çox olub. Bəzən görürsünüz ki, mağazalar, firmalar, fabriklər açılan kimi də bağlanır. Bu, düzgün deyil. Mənim indiyə qədər ayaq üstə dayanmağımın səbəbi çətinlikdən qorxaraq geri dönməməyim olub.

- Bəs dərzilik təhsili almaya-almaya bu sənətin qanunlarını hardan öyrəndiniz?

- Bunun üçün ədəbiyyatlar, seminarlar, festivallar var. Mən öz kolleksiyalarımla festivallara qoşulmağa çalışırdım. Festivallara başqa ölkələrdən modelyerlər qatılır. Məsələn, çətinliklə də olsa Qazaxıstanın Canbul şəhərində keçirilən festivala gedib çıxdım. Orda Özbəkistanın ən məşhur dəri tikən modelyeri ilə tanış oldum. Festivala qatılan kutyuryelərin necə işləmələrinə baxırdım. Mən onlardan, onlar da məndən nəsə öyrənirdi. Nəticədə təcrübə mübadiləsi yaranırdı. Festivallara gedib-gəlməklə bu sənətlə bağlı çox şey öyrəndim. Onu da deyim ki, həmin festivallarda ölkəmizi təmsil edən yeganə kutuyrye olurdum. 2000-ci ildə İstanbulda şəhər merinin xanımı Reyhan xanımın rəhbərliyi ilə "Uluslararası İpək yolu moda festivalı" keçirilirdi. Həmin festivala öz kolleksiyamı apardım. Bizə 10 nəfərlik yer vermişdilər. Hər kəs öz kolleksiyasını nümayiş etdirmək üçün öz manikenlərini aparmalı idi. Ancaq mən manikenlərimi apara bilmədim. Həmin festivalda mükafata layiq görüldüm. Çalışıb bu festivallara öz hesabıma gedirdim. Çox vaxt gedəndə heç yerə müraciət etmirdim. Tikdiyim gəlin paltarlarından qazandığım vəsaitlə təyyarə biletimi alırdım. "Mənə sponsorluq edin" - deyə hər hansı bir firmaya müraciət etməkdənsə, öz hesabıma getmək daha asan idi. Festivallar təcrübə olduğu üçün mənə maraqlı idi. Sənətin incəliklərini öyrənməyə çalışırdım, reklama can atmırdım.

- Necə bilirsiniz, bu gün Bakı mühitində moda ilə məşğul olmaq prestiydir, yoxsa dəb?

- Yəqin ki, Şəki çörəyinin məşhur olduğu vaxt yadınıza gəlir. Bir nəfər Şəki çörəyi bişirən sex açdı, sonra da hamı başladı Şəki çörəyi bişirməyə. Onun dadı, oriyinallığı da itdi. Bizdə oriyinallıq, daha doğrusu, ənənəvi biznes yoxdur. Əgər bu Modalar evi bir il işlədikdən sonra pis işlədisə, mən bunu bağlayıb başqa bir müəssisə açmalıydım? Bunu eləmədim. Artıq 10 illik təcrübəmiz, ənənəmiz var. Davam etdirə bilsəm, bu ənənəvi bir biznesə - ailə, nəsil biznesinə çevrilər. Amma bizdə belə deyil. Biri gözəllik salonu açırsa, beş gündən sonra qonşusu da ona baxıb eyni salonu açır. Nəticədə qonşunun çörəyinə bais olur. Burdan əvvəl işlədiyimiz küçənin kiçik olmasına baxmayaraq, orada 8 gözəllik salonu fəaliyyət göstərirdi. Parça gətirən qız rəfiqəm olduğu üçün mən parça gətirmirəm. Gedib parçanı ondan alıram. Mən də onun rəfiqəsiyəm deyə o, tikişlə məşğul olmur. Belə olmalıdır. Gəncədə hər küçənin öz ət, süd, qatıq satanı var. Bu, onlarda bir adətdir. Tikintidə pul olduğuna görə hamı tikintiyə qaçır. Nəticədə o sahədə qazanc ölür. Bizdə "biznes açdım" - deyə oriyinallıq yoxdur. Bəzən görürsən ki, kələm yeşiyini xatırladan bir köşkün üstündə "Modalar evi" sözü yazılıb. Bu savadsızlıqdandır, çünki qanun-qaydanı bilmirlər. Bunlar hardan modelyer oldular, onlara bu adı kim verdi? Mən binanın üstündə "Modalar evi" yaza bilərəm. Çünki bunun bütün qanun-qaydalarına riayət edirəm. Biz indi ən məşhur modelyerləri kutyurye adlandırırıq. Çünki onlar ənənəvi dərzilik qaydalarına həddən artıq riayət edirlər. Kutyurye adı almağın öz qanunları var. Bunun üçün ən azı 20 nəfərdən az işçin olmamalıdır. Hər il iki dəfə mövsüm kolleksiyaları nümayiş etdirməlisən. Burda əl əməyindən istifadə olunmalıdır. Bütün ideyalar özün tərəfindən verilməlidir. Bu gün dərzi sözündən çox adam utanır. Ancaq bu sözdən utanmıram. Çünki mən dolayısıyla dərziliklə məşğul oluram. Bu, çox gözəl sənətdir. Biz paltar tikirik.

- Həmçinin gözəl ayaqqabılar tikirsiniz. Bu bir növ kişi sənətidir.

- Atelyemə dəri almaq üçün gələn bir ayaqqabı modelyeri ilə tanış oldum. O, ayaqqabı tikmək üçün məndən dəri istədi. Biz dəri satmırıq, yalnız sifariş götürürük. Bizdə olan dəridən heç kəsə satmırıq ki, başqasında olmasın. Həmin modelyerlə tanış olub onun üçün ayaqqabı sexi açdım. Sonra o, işləməyə başqa yerə getdi. Məndə bu barədə kitab var idi. Həmin kitabı bir gecəyə oxuyub ayaqqabının qəlibini çıxartmağı öyrəndim və sexdə işləyənlərə başa saldım. İndi o işçilər özləri məşğul olurlar. Mən sadəcə, onlara dizayn verirəm. Mən bu sənəti kiməsə öyrətməklə onu inkişaf etdirirəm.

Özəlliyimizi qoruyuruq

- Bu gün Azərbaycanda moda ilə məşğul olan modelyerlər çoxdur. Aralarında tanınanı da var, tanımayanı da. Deyə bilərsinizmi, sizin stilinizin özəlliyi nədədir?

- Burda yenə də Şəki çörəyi məsələsini xatırlatmaq istərdim. Buna görə özəlliyimizi də bir neçə dəfə dəyişdirməli olmuşuq. Mən əvvəlcə gəlin paltarları tikirdim. İlk kolleksiyam axşam geyimləri və gəlin paltarlarından ibarət idi. O paltarlar o qədər gözəl idi ki, məni həmin paltarların modelyeri kimi tanıyırdılar. Hamı mənə gəlinlik paltarı sifariş verirdi. Sonra gəlinlik paltarı satan mağaza çoxaldı, hamı bu işlə məşğul olmağa başladı. O biznes ölüncə, mən dəri işi ilə məşğul olmağa başladım. Bizim atelyeni dəri atelyesi kimi tanıyırdılar, ancaq bu biznes zəifləyəndə xəz biznesi ilə məşğul olmağa başladım. İndi bizim Modalar evi dəri və xəzlə ən yaxşı işləyən Modalar evi sayılır. Ancaq biz gəlinlik paltarlarını yaxşı tiksək də, bizi gəlinlik paltarları tikən kimi tanımırlar. Çünki bu paltarları ayda iki dəfə tikirik, amma super səviyyədə tikirik. Mən bu sahə ilə məşğul olmağa iki tikişçi ayırmışam. Bilirsinizmi, çoxaldıqca nəzarət qaçır və keyfiyyət aşağı düşür. Bir yaxşı iş 3 müştəri gətirirsə, bir pis iş 9 müştərini qaçırır. Mən bu özəllikləri qoruyub saxlamağa çalışıram. Biz xəz tikməklə peşəkarcasına məşğuluq. Bunun üçün lazım olan bütün avadanlığımız var. Ancaq ayaqqabı da fərdi qaydada tikilir. Ayaqqabının böyük istehsalı üçün böyük yer lazımdır. Sənətkarlarımız da yaxşıdır.

- Bir ara Türkiyədə də işləmisiniz. Türkiyə sizi nə ilə cəlb edirdi?

- Əvvəllər burada dəri satmırdılar. Mən yalnız paltarlar tikir və festivala hazırlaşırdım. Mağazadan bahalı hazır plaşlar alıb sökərək dərisindən istifadə etməklə müsabiqə üçün paltar tikdim. Onda Türkiyədən gələnlər danışırdılar ki, orada dəri istehsalı var. Buna görə Türkiyə məni cəlb etdi. Festivala dəvətnamə gələndə də dərhal getdim. "Uluslararası İpək yolu moda festivalı"nda iştirak edərkən təşkilatçılar məni Gürcüstan, Özbəkistan, Qazaxıstan üzrə kurator götürmək istəyirdi. Çünki mən o ölkələrdəki festivallarda iştirak etmişdim və həmin ölkələrin çoxlu modelyerlərini tanıyırdım. Onlar mənim modelyerlərlə olan tanışlığımdan istifadə etmək istəyirdilər. Mən həmin ölkələrdən bu festivala modelyerlərin gəlməsini təşkil etməli idim. Təşkilatçılar İpək yolu üzərində olan bütün ölkələrdə bu festivalı keçirmək istəyirdilər. Ancaq 2000-ci ilin fevralında Türkiyədə dollar böhranı yaşandı. Mən də vəziyyət düzələndən sonra yenidən qayıtmaq ümidi ilə Bakıya döndüm. Ancaq bu böhran çox sürdü. Mən isə artıq Bakıda öz fəaliyyətimi davam etdirirdim. Özümə atelye açmışdım. Türkiyədəki böhran qaydaya düşənə qədər mən artıq ikinci atelyemi də açmışdım.

Özəl bir şey dəbdə deyil

- Azərbaycanın modada geriləməyi həmişə olub. Ən populyar elementlər də bizə gec gəlib çatıb. Bu gün vəziyyət necədir?

- İndi informasiya həddindən artıq çoxdur. Mənə elə gəlir ki, mağazalardakı endirimlər də bununla bağlıdır. "Çanaq" antennası ilə baxırıq, internetdən istifadə edirik. Moda ilə bağlı yurnallarımızı artıq Rusiyadan deyil, Amerikadan, İngiltərədən alırıq. İnformasiyanın bir ay tez gəlib çatması bizi xilas edir. Yurnal bir ay gecikəndə hər şeyin kökündən dəyişdiyini görürsən.

- Bu gün dünya modası nə diktə edir?

- Dünya modası demokratiklik diktə edir. Özəl bir şey dəbdə deyil. Tutaq ki, indi 60-cı illərin qolu qısa plaşları, qısa geyimləri dəbdədir. Sarı, göy elektrik, bənövşə rənglərə üstünlük verilir. Rənglər, bir az da fasonlar dəyişir. Bu o demək deyil ki, köklü dəyişikliklər var. Bir modelyer yol göstərir, başqa modelyer başqa bir şeyi nümayiş etdirir. Bununla da moda haqqında bir anlayış yaranır. Modelyer daha çox hansı rəngi göstərirsə, həmin rəng dəbdə olur. Paris Moda Asssambleyasına daxil olan modelyerlər hansısa bir ştrixi öz aralarında müzakirə edirlər. Ancaq elə modelyerlər var ki, onların heç biri ilə razılaşmır. "Dolce Gabbana" bu il öz kolleksiyasını "Yozefina" adlandırıb. Napoleon dövrünün kişi geyimlərinə xas olan bəzəkləri qadınlar üçün tətbiq edib. Klassik, avanqard, ekstravaqant və s. stillərdə geyinməyə üstünlük verən qadınlar özü üçün bir modelyer seçərək onun xətti ilə gedir və imkanı çatırsa, onun paltarını və ya ona oxşarını alıb geyinir.

- Bu gün necə, moda ilə bağlı festivallarda iştirak edirsinizmi?

- Bu gün nə festival keçir ki, mən orda iştirak edim? Təzə başlayanlarla mənim festivalda iştirakım düzgün olmaz axı. Gedib xaricdə keçirilən hər hansı bir festivalda iştirak etmək üçünsə kolleksiya tikmək lazımdır. Bu da çox yüksək səviyyədə olmalıdır. Hər mövsüm kolleksiya tikməyə başlayırıq, ancaq tikilən müddətdə 5-6-sı hazır olan kimi müştərilər istəyirlər və biz onları satırıq. Yəni bunlara tələbat olur.

- Tikdiklərinizin nümayişi haqqında fikirləşmirsiniz?

- Hələ ki yox... İstehsalı, müəssisəsi olan modelyer bu barədə fikirləşə bilər. Bakı Geyim Modelləri Evinin direktoru Tamilla Bayramova həmişə deyirdi ki, Geyim Modelləri Evi Volodarski fabriki üçün gözəl modellər hazırlaya bilər. Amma biz elə modellər hazırlayırıq ki, orda oturan qadınlar onu tikə bilsinlər. Mən Bakıxanov qəsəbəsində fabrik açmışdım. Həmin fabrikdə gözəl şərait qurmuşduq. Son dövrə aid ləvazimat almışdıq. Evdə oturan, işi bilməyən qadınlar gəlirdilər. Bir nəfərin zay işi bütün konveyerin əməyini yerə vururdu. Ümumiyyətlə, bu gün Azərbaycanda yaxşı tikişçinin tapılması möcüzədir. Əsas istehsalatı açmaq deyil, gərək işçini yetişdirəsən. Bu saat kəsmək, tikmək və biçmək bilən adam deyir ki, modelyerəm.

- Sahibkar qadın olmaq necə, çətindirmi?

- Çox çətindir. Rusiyada modelyer çox olsa da, məşhurlaşmaq imkanın daha çoxdur. Çünki ora meqapolis olduğu üçün millət çoxdur. Amma Bakı çox balacadır. Bir var, min nəfərin içində populyar olasan, bir də var 100 milyonun içində. Məsələn, Quççini, Armanini bütün dünya tanıyır. Bir var Moskva, bir var Paris, bir də var Bakı əhalisi üçün populyar olasan. Bunun böyük fərqi var. Adam nə qədər çox olsa, istedad və zövq varsa, populyarlaşmaq daha asandır. Mənə lazım deyil ki, şəklim bütün qəzetlərdə olsun. Mənə lazımdır ki, işçilərimi işlə təmin edə biləcək qədər müştərim olsun. Və yaxud sabah mağazamı açacağım təqdirdə "Nərgiz Camal" markası ilə geyim istehsalı populyar olsun. Biz gərək öz işçimizə onu qane edəcək qədər pul verək ki, o da keyfiyyətli mal versin.

- Dediniz ki, tikdiyiniz gəlinliklər superdir. Öz gəlinlik paltarınızı yəqin özünüzə etibar edəcəksiniz?

- Eşitmişəm ki, öz gəlinlik paltarını tikmək yaxşı əlamət sayılmır. Şəhərdə yaxşı modelyerlər çoxdur. Yəqin ki, onlardan biri tikər...

Kaspi.- 2007.- 3-5 mart.- S. 20.