Qaliboğlu E.

Soyqırım mövzusunda bədii film yoxdur

Aydın Kazımzadə: “Ermənilər daim öz yazıq obrazlarını yaratmaq üçün kinonun imkanlarından geniş istifadə edirlər”

Bu gün gecə-gündüz dünyada insanlıq qaydasından, humanizmdən danışılsa da, əslində dünyanın halı türk xarakterinə qarşıdır. Türk xarakteri birsifətlidir, dönməzdir, mərdliyə əsaslanır. Amma siyasi dünyaya belə cəhətlərin mövcudluğu qətiyyən sərf etmir. Ona görə də dünya erməni ikiüzlüyündən tarixən məharətlə bəhrələndiyi kimi, indi də bu şakərində daha səylidir. Erməni dünyanın halına daha uyğundur. Bu gün siyasi dünyanın ikili standartları ilk növbədə türk əhvalına, yerişinə ziyan verir, ermənilər üstümüzə gəlməkdə davam edirlər... Başımıza gələn, gətirilən faciələrdən günlərlə danışsaq, qurtarmaz. Bu yandan da bizi hər mənada gözləyən təhlükələr artmaqdadır; əgər erməni əvvəllər daha çox həm də arxadan vurduğu qılınca əl atırdısa, indi o, elmi-texniki tərəqqinin bütün imkanlanndan daha səylə bəhrələnir. Erməni iyrənc, antiinsani məqsədləri üçün hər şeyə getməyə hazırdır, necə ki, bu vaxtacan gedib. Gec-tez dünya erməni əhvalından əl çəkəcək, çünki dünya bicliyin meydan sulamasına hər halda nə vaxtsa dözməyəcək. Amma bu gün erməni özünü dünyaya sırıya bilib.

Dünyada informasiya müharibəsi gedir. İndi hər bir dövlət bu müharibədə heç olmasa, mövcudluğunu qoruyub saxlamağa çalışır, əsas diqqəti sözügedən sahəyə verir. Hazırda ermənilərlə informasiya savaşında az qala üstünlük əldə etməyimizlə bağlı da danışırlar. Amma reallıq budur ki, erməni bu gün daha səylə, inadla ümumən türkləri ermənilərə qarşı soyqırım törətməkdə ittiham edir. Dünya nəinki buna qarşı dirəniş göstərmir, əksinə, Avropanın timsalında erməni hədyanını dəstəkləyir, türkün doğrudan da "qaniçən", ''vəhşi, "soyqırım törədən bır millət" olarsa obrazını davamlı şəkildə yaradır. Gedişat onları göstərir ki, hələ bir müddət erməni bu sayaq gedişlərində üstün görünəcək, bilinəcək. Çünki fürsətcil ermənilər zamanında işlərini möhkəm tutublar.

Azərbaycan isə sovet dönənıində daha çox nıənəvi basqalara məruz qaldı. İmperiya türkün özünəməxsusluğunu ləğv etmək üçün bacardığını etdi. Amma ermənilər xüsusən 60-cı illərdən başlayaraq "erməni genosidi" mövzusunu daha çox qabartdılar, İrəvanın küçələrində nümayişlər, mitinqlər təşkil etdilər. Bu gün ermənilər "qara məni basınca mən qaranı basım" deyə daha da həyasızcasına "erməni soyqınmı" cəfəngiyyatını qabardırlar. Erməni tülkü kimi fitri bicdir: gözəl duyur ki, özünün soyqırıma məruz qalan obrazını yaratmaqla bir neçə tərəfli udacaq. Amma təkrar edirik, bu gün erməninin tərəfındə olsa da, sabahda onun yeri yoxdur. Bu qənaətimiz qətiyyən naşı nikbinliyə əsaslanmır: erməni anadangəlmə qisasçı millətdir. Qisasçı millət daim fıtri canavarlığının, tülkülüyünün hayındadır. Zorla həmişəlik var olaraq mümkün deyil.

Bugünki dünya qarışıq, təzadlı ölçülərlə yaşasa da, sabahda yalnız milli dəyəri, özünəməxsus dünya baxışı olan millətlər var olacaq. Əsrlərdir ona-buna quyruq bulanlarala, başqalarının, xüsusən də türkün süfrəsinin qırıntılarıyla dolanan erməninin özünəməxsus milli dəyəri varmı? Erməni dünyaya bəşəri heç bir dəyər verməyib. Azərbaycan isə daim dünyaya milli dəyərlər verib. Milli dəyərlərimiz insaniliyin bütün çalarlarını ifadə etdiyi üçün həm də bəşəridir. Milli dəyərlər xalq həyatının, mədəniyyətinin bütün sahələri haqqında sistemli fikirin məcmuyu, həmin fikirlərin ali mahiyyətidir. Əgər erməni bu gün də utanıb-qızarmadan, həya etmədən milli hava catlarımızı, musiqi abidələrimizi, tarixi abidələrimizi, bir sözlə, türk ruhundan soraq verən nə varsa, öz adına çıxırsa, oğurluqla var olmağa çalışan belə bir xalqın sonu varmı? Türk ruhunda bir tükənməzlik var, o, tarixən yaradıb, çoxunu qoruya bilmədiyindən yollara səpib, indi də yaradır; vaxt gələcək ki, erməninin bu sayaq oğurluqlarına da imkanı qalmayacaq.

Bir daha qayıdaq bu günümüzdə "erməni məsələsinə" qarşı informasiya savaşında necə hərəkət etməli olmağımız problemlərinə. Ötən sayımızda başımıza gətirilən soyqırımların rəssamlıqda ifadəsi probleminə toxunmuşduq. Bu yazımızda xüsusən kinonun bu sahədə imkanlarından necə yararlanmaq məsələsini müzakirə edəcəyik. Kinoşünas Aydın Kazımzadə hələ ki, soyqırım mövzusunun kinomuzda istənilən səviyyədə ifadəsini tapmamasından narahatdır: "indi ki, Moskva yoxdur. Bu sahədə çoxdan addım atmalıydıq. Gecikmişik, indi daha da gecikirik. Ermənilər yalançı soyqırımı ilə bağlı kinonun imkanlarından həmişə istifadə ediblər. Sovet vaxtı ermənilər guya 1915-ci ildə Türkiyənin ermənilərə qarşı soyqırım etməsilə bağlı hətta bədii film də çəkdilər. O zaman bu film bütün SSRİ-də, o cümlədən Azərbaycanda da nümayiş etdirildi. Kinoda bir erməninin Türkiyədə ailəlikcə soyqırıma məruz qalmasından, sonra isə güc-bəla ilə özünün Ermənistana gəlib çıxmasından bəhs edilirdi. O zaman təəccüblənirdik ki, necə olur, ermənilər belə bir fılm çəkirlər, Moskva da onlara bir söz demir, əksinə, bıı fılmi nümayiş etdirir. Məsələ Türkiyə ilə bağlı olduğuna görə bu, Moskvaya sərf edirdi".

A.Kazımzadə deyir ki, ayrı-ayrı xronikal fılmlərdə türklərə qarşı törədilən soyqırımlar öz əksini tapıb: ""Şəhidlik zirvəsi" fılmi bu mövzudadır. Amma bu mövzuda sırf bədii film yoxdur."Şəhidlik zirvəsi" fılminin səviyyəsi məni qane edir, amma təəssüf ki, o filmi göstərmirlər. Bədii fılmdə təsiredici qüvvə böyük olur. "Uzaq sahillərdə" filmi çıxanda mən də, həmyaşıdlarım da hamımız özümüzü Mehdi Hüseynzadəyə oxşadırdıq".

Yeri gəlmişkən, Azərbaycan və Türkiyə kinoçularının türkə qarşı edilən soyqırımlar mövzusunda müştərək film çəkmələri üzərində daha ciddi düşünməyin vaxtı çoxdan çatıb: "Gecikirik, hərəkət etməliyik. Xocalı mövzusunda "Haray" fılmi çəkilib, amma bu film zəifdir. Amma ermənilər daim öz yazıq obrazlarını yaratmaq üçün kinonun imkanlarından geniş istifadə edirlər. "Ararat" fılmi buna sübutdur. Biz isə çox gecikirik. Bu mövzuda fılmlər çəkməliyik, hətta zəif olsa belə, dünyanın müxtəlif ölkələrində nümayiş etdirilməsinə çalışmalıyıq". Amma təəssüf ki, Avropaya - kino müsabiqələrinə çıxmaq imkanı olan gənc kinoçularımız ilk növbədə dünyanı maraqlandıran mövzularda fılmlərlə müsabiqələrə getməyə üstünlük verirlər: "Dövlətimiz kinodan əməlli-başlı istifadə etməlidir. Dünyanın harasına gedirsənsə, apar filmi göstər, başa sal".

Xalq cəbhəsi.- 2007.- 31 mart.- S 15.