Musiqişünaslıq elminin fədaisi

Elmira Abbasova həm də yorulmaz tədqiqatçıdır

Anadan olmasının 75 illiyinə

“Alim cəmiyyət üçün yaranıb. O, digər peşə sahiblərindən daha artıq dərəcədə cəmiyyət tərəfindən yaşadılmalı və cəmiyyət üçün yaşamalıdır”.

Respublikanın əməkdar incəsənət xadimi, görkəmli musiqişünas Elmira xanım Abbasova haqqında düşünərkən bir çox fikirlər və mülahizələr arasında İ.Fixtenin nümunə gətirdiyim bu sözləri də yadıma düşür. Həqiqətən də, Elmira xanımın keçdiyi sənət yoluna nəzər salaraq qeyd edə bilərik ki, o, heç vaxt qapalı alim ömrü sürməmiş, onun elmi və təşkilalçılıq fəaliyyəti professional musiqi təhsilinin təkmilləşməsinə, musiqi elminin zənginləşməsinə, ümumiyyətlə, yüksək mənəvi dəyərlərin qorunub saxlanılmasına yönəlmişdir.

Elmira Abbasovanın adı artıq bir çoxları üçün yüksək professionallıq rəmzinə çevrilmişdir. Onun çoxşaxəli fəaliyyətinin hər bir sahəsi ən yüksək peşəkarlıq meyarları ilə ölçülə bilər.

XX əsrin ikinci yarısının Azərbaycan musiqi elminin inkişaf tarixini Etmira xanım Abbasovasız təsəvvür etmək qeyri-mümkündür. Elmira xanım həmişə öz tədqiqatlarının mövzusu kimi Azərbaycan musiqi mədəniyyətində taleyüklü rol oynamış şəxsiyyətlərin yaradıcılığını seçmiş və onların dəqiq elmi meyarlara əsaslanan tarixi qiymətini verrnişdir. Üzeyir Hacıbəyov, Qara Qarayev, Soltan Hacıbəyov, Səid Rüstəmov, Arif Məlikov, Rəşid Behbudov, Qurban Pirimov, Bəhram Mənsurovun yaradıcılığı Elmira xanımdan əvvəl və sonra da araşdırılıb. Lakin Elmira Abbasovanın bu sənətkarların yaradıcılığına verdiyi qiymət zəngin dəlillərə əsaslanan elmi dürüstlüyü və mən deyərdim ki, klassik ifadəsilə seçilir. Məsələn, Üzeyir Hacıbəyovun Azərbaycan musiqi mədəniyyəti salnaməsində yerinə yetirdiyi tarixi missiyanı Elmira Abbasova çox yığcam, lakin son dərəcə məzmunlu şəkildə aşağıdakı kimi səciyyələndirmişdir: "Böyük və hərtərəfli istedada malik olan Üzeyir Hacıbəyov şifahi ənənəli milli musiqilə Avropada təşəkkül tapmış bəstəkarlıq yaradıcılığı arasında bir körpü yaratmışdır. Bununla da o, uzun müddət Şərq və Qərb musiqi mədəniyyətləri arasında keçilməz uçurumu dəf etmişdir ki, bu da müasir Azərbaycan musiqisinin parlaq qələbələri üçün yol açmışdır". (Э.Аббасова. Узеир Гаджибеков //Музыка республика Закавказья, Тбилиси, 1975, С. 10)

Deyilənə görə, yığcamlıq istedadın rəmzidir. Elmira xanımın həm yazıları, həm də məruzələrində məni heyran edən xüsusiyyətlərindən biri də məhz alimin öz fikirlərini çox lakonik və ifadəli şəkildə izah etmək bacarığı olmuşdur. Yeri gəlmişkən, qeyd edim ki, mən dəfələrlə Elmira xanımın çıxışlarını həm Beynəlxalq Musiqi forumlarında, o cümlədən iştirakçısı olduğum 1987-ci ildə Səmərqənddə keçirilən Musiqişünasların IV Beynəlxalq Simpoziumunda, həm də Azərbaycanda təşkil edilən müxtəlif tədbirlərdə dinləmişəm. Dünyanın ən məşhur musiqişünaslarının (J.Dürinq, İ. Zemtsovski, T.Levin və d.) iştirakı ilə keçirilən məclislərdə Elmira Abbasovanın kəsərli, parlaq çıxışları həmişə böyük maraqla qarşılanmışdır. Ümumiyyətlə, Elmira xanım uzun müddət Azərbaycan musiqişünaslığını layiqincə beynəlxalq miqyasda təmsil edən alimlərimizdən biri olmuşdur.

Yuxarıda qeyd etdiyim kimi, Elmira xanım Abbasova tərəfindən araşdırılan elmi mövzuların dairəsi kifayət qədər genişdir. Lakin məni, bir tarzən kimi, ilk növbədə, Elmira xanımın muğam ifaçılığına dair araşdırmaları maraqlandırıb. "Tarzən Bəhram Mənsurov" və "Qurban Pirimov" əsərlərində alim hər bir musiqiçinin fərdi yaradıcılıq dəst-xəttini, muğamların ifaçılıq təfsirlərinin özəlliklərini göstərməyə nail olmuşdur. Elmira xanımın elmi məqalələrində həm də muğam sənətinin nəzəri problemləri, şifahi ənənələri, professional musiqimizin bəstəkarlıq yaradıcılığına təsiri məsələləri əksini tapmışdır. Mən həmişə muğam sənətinə dair Elmira xanımın qələmindən çıxan fundamental əsərləri oxumaq arzusunda olmuşam.

Elmira xanım həmişə xalq ifaçılığı ilə bağlı olan məsələlərə böyük həssaslıqa yanaşmışdır. Ü.Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına rəhbərlik etdiyi dövrdə də xalq musiqisinin tədrisi və təbliğilə bağlı olan problemlər onun diqqət mərkəzində olmuşdur. Belə ki, Elmira xanımın təşəbbüsü və bilavasitə rəhbərliyi ilə ilk dəfə olaraq Şərq xalq çalğı alətləri ifaçıların respublikalararası müsabiqəsi keçirilmişdir. Bu tədbirin məziyyətlərindən biri ondan ibarət idi ki, o, çoxəsrlik şifahi ənənəli, professional Şərq musiqisinin müxtəlif milli məktəblərinin nümayəndələrini bir araya gətirərək onların əldə etdiyi nailiyyətlər, mövcud olan problemlərilə yaxından tanış olmaq imkanı yaratmışdır. Yeri gəlmişkən, qeyd edim ki, qloballaşma və inteqrasiya proseslərinin şifahi ənənəli professional musiqi qarşısında müəyyən problemlər qoyduğu bir dövrdə beynəlxalq simpoziumların, musabiqələrin Azərbaycanda keçirilməsi çox böyük fayda verə bilərdi. Şübhəsiz ki, Elmira Abbasova kimi bu sahədə zəngin təcrübəsi olan mütəxəssislərin belə tədbirlərin təşkilinə cəlb edilməsi məqsədəuyğun olardı.

Elmira Abbasovanın Azərbaycan Konservatoriyasına rəhbərlik etdiyi dövrə qayıdarkən mən bir daha o zaman kəsiyində xalq musiqisi problemlərinin xüsusi diqqət mərkəzində olduğunu vurğulamaq istərdim. Konservatoriyada keçirilən bütün ümumittifaq və beynəlxalq səciyyəli tədbirlərdə mütləq xalq musiqisi örnəklərinə böyük yer ayrılırdı. Onu da qeyd edim ki, tədbirlərə hazırlıq dövründə Elmira xanım özü ifaçılarla görüşüb konsertlərin, proqramların tərtibində bilavasitə iştirak edirdi. Bu görüşlər zamanı biz bir daha Elmira xanım Abbasovanın geniş erudisiyaya, dərin intellektə, incə zövqə malik olan bir musiqişünas alim, son dərəcə ciddi və məsuliyyətli rəhbər olmasının şahidi olurduq.

Elmira xanımın gərgin elmi və pedaqoji fəaliyyəti bu gün də davam edir. Həmişə olduğu kimi, bu gün də biz Elmira xanımın kəsərli, prinsipial rəyinə ehtiyac duyuruq. Biz yorulmaz tədqiqatçı, görkəmli alim, istedadlı pedaqoq Elmira xanım Abbasovaya ruh yüksəkliyi, möhkəmlik və uzun ömür arzu edirik!

Olaylar.- 2007.- 6 mart.- S. 11.