Samirə
Qrammofon
Valları Evi
Yaxud
səslər bizə nə deyir?
Səsyazma
sahəsinin əcdadı
Bu
günlərdə Dövlət Səs Arxivinin texniki
təchizatının yaxşılaşdırılması
işinə start verildi. Qədim və nadir qrammofon
vallarını, lent yazılarını lazımi
şəraitdə mühafizə
etmək bundan sonra daha rahat
olacaq. Hesab etdik ki, kaset və disklərin,
ümumiyyətlə, səsyazma
sahəsinin əcdadı
olan qrammofon yazı studiyamızın tarixi haqqında məlumat vermək maraqlı olar.
İlk qrammofon
yazı studiyaları hələ XIX əsrin
80-ci illərindən etibarən
fəaliyyətə başlamışdı.
Tarixi sənədlərdən
bəlli olur ki, XX əsrin əvvəllərindən də bu cür
studiyalar Baltikyanı ölkələrdə işə
başladı.
Riqada ingilis
səhmdar cəmiyyəti
tərəfindən təşkil
edilmiş "Qrammofon"
adlı vallar fabrikində 1901-1902-ci illərdə
Cabbar Qaryağdıoğlunun,
Keçəçi oğlu
Məhəmmədin və
digər musiqi xadimlərimizin səsləri,
ifaları yazılmış
vallar buraxılmışdı.
1916-cı ildə isə "Qrammofon" fabrikində Üzeyir Hacıbəyovun "Leyli
və Məcnun" operasının val yazısı musiqisevərlərə
hədiyyə edildi. Xanəndə, müğənni
və bəstəkarlarımızın
Riqanın "Qrammofon"
fabriki ilə əməkdaşlığı Bakıda da Qrammofon Valları Evinin yaradılması zərurətini doğurdu.
Amma Şərqdə ilk opera və
baletin meydana çıxdığı bir
ölkə olmağımıza
baxmayaraq, texniki biliklər sahəsindəki
irəliləyişimiz yaradıcı
addımlarımıza çata
bilmədi. Azərbaycan Qrammofon Valları
Evi yalnız 1975-ci ildən etibarən
SSRİ Mədəniyyət Nazirliyinin və Ümumittifaq "Melodiya"
firmasının əmrinə
əsasən fəaliyyətə
başlayıb. 15 illik
fəaliyyət dövrü
ərzində Qrammofon
Valları Evi özünün nəzdində
açdığı "Şur" firma mağazasında valların,
sonralar kasetlərin buraxılmasını və
satışını, Kubada,
Macarıstanda, Çexoslovakiyada,
Hindistanda, Bolqarıstanda,
Yuqoslaviyada çıxmış
val və kasetlərin sərgi-satışını təşkil
etmişdi. 1988-ci ildə
isə Azərbaycan Qrammofon Valları Evi Moskvada baş
tutan səsyazma firmalarının I beynəlxalq
sərgi-yarmarkasının
təşəbbüskarlarından biri olmuşdu.
Qrammofon Valları Evinin
15 illik fəaliyyəti
ərzində Azərbaycan
xalq və bəstəkar musiqisi yazılmış 612 diski
kataloqlaşdırılıb. 1987-ci ildə Qrammofon Valları Evi aşıqlarımızın ifasında
"Koroğlu" dastanını,
1991-ci ildə 7 diskdən
ibarət "Azərbaycan
aşıq havaları"nı çap edib. Uşaqların musiqi zövqünü
formalaşdırmaqdan ötrü
məktəb tədrisi
proqramına daxil olan "Dinlə və çal", nağıllar, uşaq mahnıları, Nazim Əliverdibəyovun "Cırtdan"
nağıl-operası
və digər disklər Qrammofon Valları Evinin məqsədyönlü fəaliyyətinin
nəticəsi idi.
Burda həmçinin mədəniyyət
xadimlərimizin yubileyləri
münasibətilə "Azərbaycan
yazıçılarının yaradıcılıq portretləri"
seriyası, qiraət ustaları olan aktyorlarımızın ifasında
nəsr və nəzm nümunələri,
estradamızın ən
parlaq nümayəndələrinin
ifaları yazılmış val, kaset və disklər
buraxılıb.
1986-cı ildə
xalq mahnısı sahəsində ən çox satılmış
diskin ifaçısı
kimi Zeynəb Xanlarovaya "Melodiya" Ümumittifaq Qrammofon Valları Firmasının
"Qızıl val"
mükafatı təqdim
edilmişdi. Bizdən
öncə bu mükafatı Rusiya və Ukrayna ifaçısı almışdı.
1970-ci illərədək Qrammofon Valları Evində toplanmış səslərin bir qismi Moskvadakı "Melodiya" firmasında, daha böyük hissəsi isə Tbilisi filialında yazılıb.
Tbilisi studiyasının
əməkdaşları ildə
iki dəfə Bakıya gələr, indiki Şəhriyar adına Mədəniyyt Mərkəzində yazılış
keçirərmişlər.
Azərbaycan Qrammofon
Valları Evinin fəaliyyətində səmərəli
məqamlardan biri audio-video vasitələrinin
köməyi ilə Azərbaycan milli musiqisinin təbliğinə
yönəlmiş böyük
layihələrin gerçəkləşdirilməsidir.
Məsələn, 1988-ci ildə
Cabbar Qaryağdıoğlunun
127 yaşının tamam
olması münasibətilə
keçirilmiş müsabiqənin,
1991-ci ildə "Azərbaycan
dilini öyrənirik"
komplektləri gərəkli
işlər sırasındadır
Həftə içi.- 2007.- 17-27 mart.- S. 8.