Güllə açılacaqmı
Əbülfəs Qarayev: Teatr -
hər bir ölkənin əqli aynasıdır
Mənəviyyatın
güzgüsü
əinki
dramaturgiyası, bu dramaturgiyanın sirlərinin
"açarı" olan hekayə və povestləri ilə
dünya teatr mədəniyyətinin zövq
çalarlarını yaratmış və yaratmaqda olan Anton
Pavloviç Çexovun kəlamıdır: "Əgər
tamaşanın ilk səhnəsində divardan tüfəng
asılıbsa, tamaşanın sonunda mütləq güllə
açılmalıdı".
Teatr aləmində
aforizmə çevrilmiş
bu cümlə teatrın canlı sənət, cəmiyyətdəki
əhval-ruhiyyəyə
mütləq ilk və mütləq ən adekvat reaksiya verməli, proqram rolunu ifa etməli olduğuna işarədir.
Bu gün Azərbaycan
sənəti səhnəsində
bu sahənin hökumətin və dövlətin ən yüksək səviyyədə
diqqətinin ifadəsi
olan Milli Məclisin tarixində ilk dəfə olaraq mədəniyyət məsələləri üzrə
daimi komissiyanın qəbul etdiyi "Teatrlar və teatr fəaliyyəti
haqqında" qanun və bu qanunun
tətbiqinə aid ölkə başçısının
sərəncamı kimi
mükəmməlliyini yalnız
kağızda deyil, artıq gerçək işlərdə də göstərməkdə olan
tüfəng asılıb,
fürsətdən faydalanmağı
bacaranları gözləyir.
Mədəniyyət və turizm
naziri Əbülfəz
Qarayevin teatr ictimaiyyəti və
KİV nümayəndələri ilə adları çəkilən qanunvericilik
aktlarına və bir il ərzində
görülmüş işlərə
həsr olunmuş görüşündə söylədiklərinin
əsas qayəsi başqa formada ifadə edilsə də, məhz bu oldu: "Əgər biz indi bu sərəncamdan,
qanundan doğan vəzifələrimizi nəzərdən
qaçırsaq, sonra
təmirsiz, təchizsiz
teatr binaları, maraqsız tamaşalarla üz-üzə qalacağıq".
Nazir çıxışında
bir neçə ay öncə rəhbərlik etdiyi qurumun tərtib edib teatr xadimlərinin
müzakirəsinə verdiyi
"Milli mədəniyyətin
inkişaf konsepsiyası"na dair səslənən
rəy və təkliflərin nəzərə
alınacağını qeyd
etdi. Ə.Qarayev məlumat
verdi ki, Mədəniyyət və
Turizm Nazirliyinin yaradılmasından ötən
1 il 1 ay ərzində ölkənin
müxtəlif teatrlarında
78 yeni və ya bərpa edilmiş
tamaşa təqdim edilib, müasir dünyada gənc kadrların istedadının
kəşf edilməsinin
vacibliyi ilə ayaqlaşmaqdan ötrü
4 nəfər gənc
rejissor əyalət teatrlarında əks-səda doğura bilən tamaşalar hazırlayıb.
Ə.Qarayev:
"Opera və Balet Teatrının orkestrinin üzvlərinin arasında gənc musiqiçilərin də
olmasının vacibliyi
yönündə düşünərkən
müsabiqə elan etmək qərarına gəldik. Nəticə bu fəaliyyətə həvəsli gənclərin
sayının o qədər də intensiv olmadığını
göstərsə də,
hər halda, hazırda teatrın orkestri bir qədər
cavanlaşıb". Nazir həmçinin
"Teatr və teatr fəaliyyəti haqqında" qanunun mükəmməl və müasir ruhlu olduğunu qeyd edib, bundan çıxış
edərək Opera və Balet Teatrının
tamaşalarının texniki
effektlərlə zənginləşdirilməsinin,
bundan ötrü isə mühəndis peşəsinin inkişafının,
həm də bu peşənin
peşəkarının kənardan
yox, məhz teatrın ab-havasında formalaşmış
insan olduğunun zəruriliyinə də toxundu.
Nazir ötən bir
il ərzində Akademik Milli Dram, "Yuğ", Pantomim, Kamera, Rus Dram teatrlarının
Rusiyada, Qazaxıstanda,
Türkiyədə keçirilən
teatr festivallarında uğurla iştirak etdiyini, Rus Dram
Teatrının Rusiya Federasiyasının bir neçə şəhərində
qastrol səfərində
olduğunu, Vyana teatrında Üzeyir Hacıbəylinin "Arşın
mal alan", Qahirə teatrında Fikrət Əmirovun "Min bir gecə"
baletinin tamaşaya qoyulmasını teatr prosesinin nailiyyəti, böyük tarixi hadisə kimi vurğuladı.
Ə.Qarayev:
"Bütün bunlar,
təbii ki, sevindiricidir. Amma bu nailiyyətdə dayanıb qalmaq olmaz. Nəzərinizə çatdırım ki,
2008-ci il sentyabrın axırında Bakıda
"Avropanın mədəni
irs festivalı" keçiriləcək. Dünyanın
48 ölkəsini təmsil
edən mədəniyyət
və incəsənət
ustaları şəhərimizin
qonağı olacaqlar.
Festival incəsənətin
bütün sahələrini
əhatə edəcək.
Biz unutmamalıyıq
ki, teatr xadimləri ziyalılığın
ən ağır yükünü daşımalıdırlar.
Teatr millətin, ölkənin mənəviyyatının
güzgüsüdür. Teatr
hər bir ölkənin əqli aynasıdır. Buna görə də
teatr kollektivlərimiz
gündəlik fəaliyyətlərini
elə qurmalıdırlar
ki, bu cür
yüksəksəviyyəli festivallarda nəinki sənət baxımından,
həmçinin texniki
cəhətdən də
müasir tələblərə
cavab verib, sinxron tərcümə avadanlığı ilə
təchiz edilmiş və digər texnoloji keyfiyyətlərə malik
səhnə əsərlərini
meydana qoya bilsinlər".
Nazir son yarım
il müddətində
mədəniyyət işçilərinin
maaşının 80 faiz
artırıldığını, tamaşa müəlliflərinin
qonorarının 5 dəfə
çoxaldığını xatırladıb, ədəbi
materialın seçimində,
rejissor yozumunun uyğunlaşdırılmasında bundan sonra daha
diqqətli olmağı vurğuladı.
Ə.Qarayev
həmçinin "Teatr
və teatr fəaliyyəti haqqında"
qanunun, prezident İlham Əliyevin sərəncamının və
"Milli mədəniyyətin
inkişafı konsepsiyası"nın əsas məramlarından birinin teatr sahəsinin inkişafı uğrunda teatrların öz maliyyə dayaqlarını
yaratmaq bacarıqlarının
artıq vaxtının yetişdiyini də qeyd etdi:
"Heç kim şübhə etməsin
ki, dövlət teatrlara dotasiya ayırmağı dayandırmağa
hazırlaşır. Xeyr.
Sadəcə, dünya
təcrübəsi bunu
diktə edir ki, teatrlar bu
dotasiyadan əlavə,
antrepriz tamaşaların,
qastrolların köməyi
ilə əlavə maddi baza yaratmalıdırlar.
Buna isə çoxlu sayda funksiyası bəlli olmayan işçilərin
əvəzinə konkret
vəzifəsi olan peşəkarları kollektivə
cəlb etməklə
nail olmaq mümkündür".
Ə.Qarayev hər bir teatrın nəzdində studiyaların
açılmasının vacibliyinin
mərkəzləşdirilmiş təhsil sisteminin nüfuzuna heç bir dəxli olmadığını dedi,
bunu normal inkişafın qaydası kimi qəbul etməyi tövsiyə etdi və təklifləri
nəzərə alacağına
hazır olduğunu vurğuladı.
Nəhayət, nazirin hesabat
xarakterli çıxışının
ən qıcıqlandırıcı
məqamı fəxri
adlarla bağlı oldu: "?tən il prezidentin fərmanı ilə 100 nəfər mədəniyyət
və incəsənət
xadimi fəxri adlara, prezident təqaüdünə layiq
görüldü. Bu iş bu il
də davam edəcək. İstedadı,
xidmətləri qarşısında
baş əyməyə
hazır olduğum heç bir sənətkarın dövlət
diqqətindən kənarda
qalmamasından ötrü
əlimdən gələni
edəcəyəm. Amma
müəyyən zamandan
sonra bu prosesin sonu çatmalıdı.
Fəxri adlar bizə sovet rejimindən miras qalmış ənənədir.
Dünyanın ən az tanınan ölkəsində belə
bu cür ayrı-seçkilik yoxdur. Keçmiş sovet respublikalarından Gürcüstan, Ukrayna, Pribaltika artıq bu ənənə ilə vidalaşıb. Rusiyada hələ davam edir. Bizdə
də həmçinin.
Dövlət başçısının da, mütərəqqi fikirli sənət xadimlərimizin də qənaəti budur ki, sənətkarlıq potensialımız düzgün
istifadə edilib elə bir səviyyəyə
çata bilər ki, incəsənət xadimlərimizin fəxri adlara ehtiyacı olmasın. Yoxsa bu ənənənin saxlanması çox ziyanlı əhvallar doğurur. Heç kimə sirr deyil ki, sənət
söhbətləri qalıb
bir kənarda, müğənni, aktyor və rejissorlarımız
giley-güzar, umu-küsü
etməklə həyatlarını
zəhərləyirlər. Halbuki fəxri adın olmamasını faciəyə çevirmək
çox gülüncdür..."
Daha sonra
nazir sözü MM-in mədəniyyət məsələləri üzrə
daimi komissiyasının
sədri, professor Nizami Cəfərova verdi. O öz
çıxışında vurğuladı ki, "teatrın inkişafının
donması, bu sahəyə layiq olduğu diqqətin ayrılmaması mədəniyyətin
digər sahələrinin
də, xüsusən kino və televiziyanın
səviyyəsinin enməsi
ilə müşayiət
olunur. Biz də bunu etiraf
etməyə bilmərik".
N.Cəfərov rəhbərlik
etdiyi komissiyanın müzakirələrində peşəkarların
iştirakının vacibliyini
vurğulayaraq, onları
proseslərdə yaxından
iştirak etməyə
çağırdı
Həftə içi.- 2007.-
7mart.- S. 8.