Qaliboğlu E.

Milli Dram Teatrında “Qatil”

Tamaşa müəllimənin faciəli həyatından bəhs edir

Bazar günü Akademik Milli Dram Teatrında Elçinin "Qatil" adlı iki hissəli faciəsinin tamaşası oldu. Tamaşanın quruluşçu rejissoru Naxçıvan MR-in əməkdar incəsənət xadimi Mehriban Ələkbərzadə, quruluşçu rəssamı dövlət mükafatı laureatı Nazim Bəykişiyev, bəstəkarı Aygün Səmədzadədir. Rolları xalq artisti Şükufə Yusupova (Qadın), əməkdar artist Sabir Məmmədov (Oğlan), əməkdar artist Səidə Quliyeva (Qonşu), əməkdar artist Mətanət Atakişiyeva (Xanım Həsənzadə) və başqaları ifa edirlər.

Tamaşanın mövzusunu uzun müddətdir müəllimə işləyən bir qadının faciəli həyatı təşkil edir. Mürəkkəb dekorasiyalı səhnə kimya müəlliməsinin şagirdlərin dəftərlərini yoxlaması ilə başlayır. Hiss olunur ki, qadın daxilən çox narahatdır, o, artıq gəncliyini arxada qoyub. Yarıqaranlıq, insan nəfəsi ilə demək olar ki, isinməyən bir evdə yaşamaq onun üçün dəhşətdir. O, dəftərləri yoxlayarakən daim öz özü ilə danışır. Müəllimə sənətində obyektivdir: imkanlı şagirdlərin valideynləri ondan balaları üçün yüksək qiymət yazmağı xahiş etsələr də, o, heç kəsə güzəşt etmir. Müəllimənin qonşusu xasiyyətcə həlim, doğmadır. Lakin o da cəmiyyətin ardıcıl təsirlərinə qarşı dov gələ bilmir, nevrozdur. Qonşu qadının əri polisdir. O, çoxdandır işləməsinə baxmayaraq hələ ki, qatil tutmayıb. Arzu edir ki, belə bir hadisə ilə rastlaşsın. Kimsəsiz müəllimə bu cür mühitdə yaşayır. O, 41 yaşındadır. Hələ də taleyini ulduzlar aləmindən gözləyir. Həmişə soyuducusunda artıq xörək olur. Bu o deməkdir ki, müəllimə qonaq gözləyir.

Hər şey yağmurlu bir gecədə baş verir. Nədənsə müəllimə həmin gün çox qəmlidir. Yağışın kəsməsini arzulayır. Bəlkə də o, sövq-təbii hiss edir ki, bu gecənin gətirəcəyi zahiri xoşbəxtlik əslində onun faciəsinin təsdiqi olacaq. Budur, qapı döyülür. Müəllimə qapını açır, az sonra onu tanıyır. Bu şəxsə oğlan da demək olmaz. O da artıq gənclik dövrünü arxada qoymaqdadır. Qadın onu niyə içəri buraxmasından bir neçə dəfə diksinir, hətta onu evindən çıxartmaq da istəyir. Lain nədənsə bunu edə bilmir. Oğlan qəfildən onu sevdiyini bildirəndə qadın coşur, bərk həyəcanlanır. İndi o, bərk tərəddüddədir. Lakin yağmurlu gecənin gətirdiyi sirli, qorxulu, xəyallı bir durum onun həyatında özü də bilmədən çevriliş yaradır. Nə qədər gözlənilməz olsa da, bu durum qadın üçün həm də arzuolunandır. O, həmdəm həsrətindədir. Oğlan 18 ildir ki, ta orta məktəbdən onu sevdiyini deyir. Orta məktəbdə oğlana çox oxuduğuna görə "Kitab" deyirlərmiş. Sonra universitetə daxil olan oğlan bir kursda oxuduğu qızı dekanın oğlunun təqiblərindən qoruduğu üçün davaya düşür, həbs olunur, oradan da Rusiyaya üz tutur. Qarabağ hadisələri zamanı Azərbaycana qayıdır, yaralanır. Qadını inandıra bilir ki, bir aydır hərbidən çıxıb. Bütün bu duyğulu söhbətlər qadını ovsunlayır. Keçmiş tələbə müəllimənin əvvəlki

təəssüratlarından sui-istifadə edərək onun qəlbini ələ almağa müvəffəq olur. Müəllimə yavaş-yavaş keçmiş tələbəsini ideallaşdırmağa başlayır. Hadisələr çox sürətlə cərəyan edir. Artıq qadın onu tamamilə özünə məhrəm hesab edir. Lakin qadın sanki yuxudadır, nə baş verdiyini təxmin edə bilmir. Bayaqdan özü ilə danışan, həyatından bezmiş qadın sanki hər şeyə yenidən baxır. Özündən yaşca cavan bir kişi tərəfindən sevilməsi, oxşanılması onun üçün möcüzədir, əsl həyatdır. Qadın həyətə çoxdandır çıxmır. İndi çıxır və hər şey ona təzə və möcüzəvi gəlir. İdeallaşdırdığı kişi onun ad günündə gül dəstəsi ilə gəlir. Bu məqam qadının yalançı xoşbəxtliyinin zirvəsidir. Qonşular bu hadisəni dedi-qoduya çevirirlər. Lakin müəllimə heç nəyi eşitmək, görmək istəmir. O, sevmək, sevilmək istəyir. Bu məqamda qadının ulduzunu axtarmağa çıxması faciəviliyini bir daha təsdiq edir. Bu səhnədə komik vəziyyətlər də var: onun ulduzu qocalıb, lakin ulduzu qadınla bağlı fəhmində yanılmır. Ulduzu ona adi halına qayıtmağı məsləhət görür. Qadının adi vəziyyəti isə sirrini-sehrini bir andaca itirir.

Qadının az sonra düşdüyü kədərli vəziyyət əvvəlki durumunun yanında toya getməlidir. Əgər zahiri xoşbəxtlik tapan zaman qadın qonşusuna- "Niyə faytonçu mahnıda "günüm qaradır" deyir?-" deyə təəccübünü gizlətmir. Çünki o, bu məqamda ruhlanmışdı, həyatdan yüksəyə qalxmışdı. İndi isə yenə həyatın dibindədir: həyatın üfüqləri onun aləmində əvvəlkindən də dardır, nəhayətlidir, ümidsizdir. O, sarsılıb, çıxış yolu tapa bilmir. Çox az bir vaxtda ideallaşdırdığı kişi ilk gecədən başlayaraq onun evində olan gözəgəlməli nə varsa, çırpışdırıb satıb. İndi qadın neyləməli olduğunu bilmir. Kişinin dalbadal gəlişləri artıq onun əsəblərini tarıma çəkir.

Artıq növbəti təklif qadını özündən çıxarır. Bundan əvvəl o, keçmiş şagirdini-sevdiyini və sevgisindən sarsıldığını evindən qovmuşdu. O, yenə də yağışlı bir gündə gəlir. Çünki getməyə yeri yoxdur. Qadın onun barəsində hər şeyi öyrənib. Məlum olur ki, onu tələbəliyi dövründə hansısa qızın namusunu qorumaq üstündə yox, məhz oğurluq üstündə tutublar. Oğlan bu müddət ərzində ancaq oğurluq və qumarbazlıqla məşğul olub. Uzun müddət tənha yaşayan müəlliməni pusub, əlverişli bir gündə onun qapısını döyüb. Qadın oğlanın namussuz təklifini susqunluqla qarşılayır. O, təklif edir ki, qadın onu oğulluğa götürsün. Buradan da kişinin yaxın zamanda qadının evinə sahiblənmək istəyəcəyi məlum olur. Qadın onun içkisinə zəhər qatır, kişi əzabla ölür. Qonşu polis gəlir və o, qatillə - müəllimə ilə rastlaşdıqda dəhşətdən sarsılır. Tamaşa beləcə başa çatır.

Görəsən, qadın kişiyə inanmaqda haqlı idimi? O, bu faciədən canını qurtara bilərdimi, əgər sadəcə, əvvəlki vəziyyətində yaşasaydı, nə baş verəcəkdi? Hadisələrin bolluğu, mənaçılığın azlığı ilə müşayət olunan tamaşada cəmiyyətdə baş alıb gedən kriminal yönlü hadisələrin təsiri özünü göstərir. Əslində qadının faciəsi adam öldürməmişdən əvvəl başlayıb. Qadın gerçəkdəki oğlanı - onu sevdiyini bəyan edib biabırcasına atanı yox, içindəki qatili öldürməliydi.

Budur, indi o, həyatın girdabında daha pis çaşıb qalıb, neyləyəcəyini qətiyyən bilmir. Ətrafında onu başa düşəcək bir kəs belə yoxdur. Həyat başdan-başa buz kimi soyuq və qaranlıqdır. Tamaşada həyatın yalnız gerçək təəssüratı yaradılır, olanlar, baş verənlər səhnədə bu və ya digər biçimdə ifadəsini tapır. Lakin fərdin faciəvilikdən çıxış yolu görünmür...

Xalq cəbhəsi.- 2007.- 13 mart.- S. 15.