Məhərrəmova T.

Teatrlar gəlirlərini artırmaq üçün yollar axtarmalıdır

Fəxri adın olmamasını isə aktyorlar faciə hesab etməməlidirlər

Bu yaxınlarda prezident İlham Əliyev "Teatr sənətinin inkişafı haqqında" sərəncam imzalayıb. Sənəddə xalqımızın ictimai-siyasi həyatında, mədəni inkişafında böyük rol oynayan və dolğun fəaliyyəti ilə milli sərvətə çevrilən Azərbaycan teatrının maddi texniki-bazasının gücləndirilməsi, teatr təhsili sisteminin yaxşılaşdırılması, yaradıcı potensialın dirçəldilməsi məqsədi ilə dövlət orqanları qarşısında bir sıra tapşırıqlar müəyyənləşdirib. Dünən Akademik Milli Dram Teatrında Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin teatr ictimaiyyəti ilə keçirdiyi açıq kollegiya iclası da bu sərəncamdan irəli gələn tədbirlərin həyata keçirilməsinə həsr olunmuşdu.

"Sərəncamın icrasından irəli gələrək hamımızın üzərinə mühüm vəzifələr düşür" - deyən mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayev kollegiya iclasını ilk dəfə olaraq qapalı yox, ictimaiyyətin iştirakı ilə keçirilməsi qərarına gəldiklərini söylədi. Ə.Qarayev vurğuladı ki, sərəncamın icrasından irəli gələrək Nazirlər Kabinetinə təqdim olunacaq təkliflər paketi geniş spektrdə hazırlanmalıdır: "Bu gün teatr sənətinin inkişafına yeni bir gözlə baxmalıyıq. İstəməzdim ki, bu proqram 5-10 mütəxəssisin rəyi ilə hazırlansın. Mənimçün ictimai rəy çox vacibdir".

Son bir ildə rəhbərlik etdiyi nazirlikdə görülən işlərdən danışan Ə.Qarayev vurğuladı ki, teatr sahəsində də müəyyən nailiyyətlər əldə olunub. Yeni və çoxdan repertuardan çıxmış bir sıra tamaşaların bərpa edilməsi ilə ümumilikdə 78 tamaşanın səhnələşdirilməsi buna sübutdur. Nazirin sözlərinə görə, bu, nazirliyin teatr xidmətinə diqqətindən xəbər verir. Nazir teatr sənətinə yenicə qədəm qoyan gənc reyissorların formalaşdırılmasına da diqqət yetirildiyini vurğuladı. Dörd reyissorun rayon teatrlarına ezam olunaraq dövlət sifarişi ilə tamaşa hazırlamaları, eləcə də orkestrə istedadlı gənclərin cəlb edilməsi üçün Opera Teatrı ilə birlikdə həyata keçirilən xüsusi müsabiqə buna sübutdur. Nazirin sözlərinə görə, rəqəmlər və faktlar teatrların beynəlxalq festival və müsabiqələrdə uğurlu iştirakından xəbər verir. "Ən mötəbər hadisə Vyanada dahi Üzeyir bəyin "Arşın mal alan" və Qahirədə Fikrət Əmirovun "Min bir gecə" baletinin səhnələşdirilməsi oldu".

Ə.Qarayev bildirdi ki, prezidentin sərəncamından irəli gələrək Azərbaycan teatrları beynəlxalq standartlara cavab verməli və beynəlxalq teatr məkanında layiqincə təmsil olunmalıdır.

İlk gündən işlərində ictimaiyyətlə işləyəcəklərinə söz verən nazir rəhbərlik etdiyi qurumun Teatr Xadimləri İttifaqı (TXİ) və digər ictimai qurumlarla birgə layihələrin həyata keçirməsinə də toxundu. Məsələn, TXİ ilə müştərək iş müqabilində teatr gününə həsr olunmuş festivalda gənc reyissorların tamaşaları təqdim olunacaq. Nazirin sözlərinə görə, ümumiyyətlə, bu cür festivalların keçirilməsinə artıq start verilib. Ən sevindirici hal isə Avropa Şurasının qərarı ilə gələn ilin sentyabrında 48 ölkənin qatılacağı "Avropanın Mədəni İrs Günləri"nin Bakıda keçirilməsi olacaq. Bu festivallar isə şübhəsiz "Avropanın Mədəni İrs Günləri"nin yüksək səviyyədə həyata keçirilməsinə kömək edəcək. "Teatrlar həmin festivala öz tamaşalarını hazırlamalıdır ki, Avropa ölkələrindən gələn kollektivlərin qarşısına layiqincə çıxa bilsinlər. Bu tamaşalar tərcümə ilə olmalıdır. Qurulan müasir avadanlıq buna imkan verəcək ki, iştirakçılar səhnədə söylənilənləri öz dillərində başa düşsünlər".

Teatrların təmir məsələsinə toxunan nazir: "Bəzən müəyyən insanlar məni günahlandırırlar ki, niyə eyni vaxtda teatrların hamısı bağlanır? Niyə insanları teatrsız qoyursunuz? Biz bu təmiri bu gün etməsək, sabah edə bilməyəcəyik. İki ildən sonra kollektiv yeni təmir olunmuş, rahat teatrda çalışacaq. Bu, tamaşaçılardan da qabaq teatr kollektivinə göstərilən qayğıdır" - deyə bildirdi.

Ə.Qarayev prezidentin sərəncamına uyğun olaraq Heydər Əliyev adına Sarayın martın 16-dan əsaslı təmirə dayanacağını və müasir avadanlıqla təchiz olunacağını söylədi. Eləcə də Gənc Tamaşaçılar Teatrı və Kukla Teatrının əsaslı təmirə dayandığını kollegiya iştirakçılarının nəzərinə çatdıran nazir eyni zamanda, Akademik Milli Dram Teatrı, Opera və Balet Teatrında da bərpa işlərinin başlanacağını dedi: "Azərbaycanda çoxlu beynəlxalq tədbirlər keçirilir. Buna görə də hələlik Opera Teatrının yalnız xarici hissəsi təmir olunacaq. Saray tam təmir olunub açılandan sonra isə Opera Teatrı təmirə dayanacaq".

Nazirin sözlərinə görə, gələn ilin əvvəllərində Kukla Teatrı, sonlarında isə GTT və Rus Dram Teatrı tamaşaçıların istifadəsinə veriləcək. Dövlət Gənclər Teatrı, Şuşa Dövlət Musiqili Komediya Teatrı, Dövlət Pantomim Teatrı, İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrının yerləşdiyi binalarda isə təmir-bərpa işləri aparılacaq. "Mən Avstriya, Fransa, İngiltərənin bir neçə qabaqcıl teatrında olmuşam. Azərbaycan teatrlarının inkişafını da o səviyyəyə qaldırmaq lazımdır. Teatrlar yeni, müasir texnologiyalarla fəaliyyətə başlayandan sonra burda işləmək məsuliyyəti onun kollektivinin üzərində qalır". Nazir yeni, müasir texnologiya quraşdırılandan sonra bu texnologiya ilə işləyən mühəndis, kompyuterçi, işıqçı və s. mütəxəssislərin yoxluğunu da diqqətə çatdıraraq bu cür mütəxəssislərin hazırlanması haqqında hər bir kollektivin düşünməsini tövsiyə elədi. "Teatrların daxilində yeni formaya cavab verən mütəxəssislər formalaşmalıdır. Bu mütəxəssislər teatrın daxilindən çıxan, onun ab-havasını bilən adamlar olmalıdır. Biz də o insanların oxumasına şərait yaratmalıyıq ki, gəlib işləsinlər". Ə.Qarayevin sözlərinə görə, yeni avadanlıq qurulandan sonra reyissorun tamaşaya münasibəti də dəyişməli, tamaşalar yeni üsluba əsaslanmalıdır. Nazirin fikrincə, bu, beynəlxalq aləmdə teatrlarımızın təmsil olunmasına imkan verən amil olacaq.

Ə.Qarayev teatrların nəzdində studiyaların yaranmasının lazımlığını vurğulamaqla yanaşı, əyalət teatrlarının durumuna da toxundu. Nazir qeyd etdi ki, həmin teatrların vəziyyətinin yaxşılaşdırılması ilə bağlı görüləcək işlər yerli icra hakimiyyətlərinə tapşırılıb. Təmir müddətində paytaxt teatr rəhbərlərinə isə kollektivlərin rayonlara ezam olunaraq tamaşaçılar qarşısında çıxış etməsi tapşırığı verilib.

Teatrların maliyyə məsələlərinə toxunan Ə.Qarayev prezident fərmanına uyğun olaraq, son yarım il müddətində mədəniyyət işçilərinin maaşının 80 faiz artırıldığını nəzərə çatdırdı. Teatrların həmişə dövlətin hesabına saxlanılmalı olduğunu söyləyən nazir həmçinin onların öz iqtisadi gəlirlərini artırmaq üçün yollar aramalarını tövsiyə etdi. Onun sözlərinə görə, bu minvalla həm aktyorların vəziyyəti yaxşılaşar, həm də teatrların saxlanması üçün geniş imkanlar açılar. "İstərdim ki, teatrın daxilində olan adamlar iqtisadi məsələlərə ciddi yanaşsınlar".

Nazir həmçinin bu gün teatrların səhnəsində qoyulan əsərlərin səviyyəsinə münasibətini bildirərək qeyd etdi ki, insanların mədəni səviyyəsini qabağa çəkməli, onlara klassika ilə yanaşı, dünyanın müasir əsərlərini təqdim etməliyik. Ə.Qarayev dramaturqları zamanla səsləşən müasir əsərlər təqdim etməyə çağırdı.

"Teatr haqqında" qanunu keçən ilin ən uğurlu hadisəsi adlandıran nazir onu istədiklərini tam əhatə eləməsə də, yeni dövrə uyğun, hətta yeni peşələrin mövcud olması və onların inkişafına təkan verən qanun adlandırdı. "Artıq teatr sahəsində qanunverici bazamız var. Bu sahədə işləri davam etdirməliyik".

Ə.Qarayev sənət adamlarına verilən və bir çoxlarının haqlı-haqsız narazılıqlarına səbəb olan fəxri ad məsələsinə də toxunaraq keçən il 100-ə yaxın sənət adamının fəxri ada layiq görüldüyünü qeyd etdi. Bu il də bu ənənəni davam etdirəcəklərini vurğulayan Ə.Qarayev fəxri adların əsasən teatrların yubileyləri, Musiqi Günü, TXİ-nin yubileyi və s. əlamətdar günlərdə təqdimatının olacağını bildirdi. "Heç kəs fəxri adının olmamasını özü üçün faciə hesab eləməsin. Fəxri adı olan da, olmayan da mənim üçün əzizdir. Avropa ölkələrində fəxri ad sözü yoxdur. Bu, sovet ideologiyasından irəli gələn bir formadır. Biz bu formanı davam etdiririk. Artıq Gürcüstanda, Pribaltika ölkələrində fəxri ad məsələsi ortadan götürülüb. Vaxt olacaq, aktyorların imkanları elə həddə çatacaq ki, onlar fəxri ad istəməyəcəklər". Fəxri ad verilməsinin sənət adamları arasında yaratdığı narazılığa münasibət bildirən nazir bildirdi ki, ya bu fəxri ad verilməsini məhdudlaşdırıb, 5-6 nəfər say-seçmə adama vermək, ya hamısına vermək, ya da ümumiyyətlə, heç kəsə verməmək lazımdır.

"Teatrı müasir sənət texnologiyaları ilə inkişaf etdirməmək qeyri-ciddi sənət növlərinə rəvac vermək deməkdir" - söyləyən millət vəkili Nizami Cəfərov: "Əgər bu gün teatra 1-2 tamaşaçı gəlirsə, yenə teatrı saxlamaq lazımdır. Çünki normal teatrı olmayan xalqın normal televiziyası və kinosu da ola bilməz" - deyə vurğuladı. "Teatr haqqında" qanuna münasibət bildirən millət vəkili ümumiyyətlə, mədəniyyət sahəsindəki qanunların yaradılmasında bütün mədəniyyət xadimlərinin iştirakının vacibliyini qeyd etdi. N.Cəfərov bundan sonra da mədəniyyət sahəsində yeni qanunların yaranacağını, hətta 10 ildir ki, qüvvədə olan "Mədəniyyət haqqında" qanunda əsaslı dəyişikliklər olunacağını bildirdi.

Lənkəran Dövlət Dram Teatrının aktyoru, Xalq artisti Qabil Quliyev prezident sərəncamının və "Teatr haqqında" qanunun milli teatr sənətimizin inkişafında mühüm rol oynayacağını söyləyərək, bu diqqətin müqabilində aktyorların vəzifəsinin Azərbaycan teatrının keçmiş şöhrətini qaytarmaq olduğunu vurğuladı. Q.Quliyev nazirin diqqətini təmirdən sonra Lənkəran teatrında yaranan problemlərə yönəltməyə çalışdı: "Teatrımızda əsaslı təmir işləri aparıldı. Ancaq təmir işləri teatr mütəxəssisləri tərəfindən aparılmadığı üçün bir çox qüsurlara yol verildi". Q.Quliyev rütubət nəticəsində Lənkəran teatrının təmirinin sıradan çıxmaq təhlükəsi ilə üzləşdiyini söyləyib, teatrda mövcud olan mobil istilik sisteminin daimi bərpası üçün nazirdən kömək istədi.

Reyissor Cənnət Səlimova öz çıxışında bir çox metro stansiyalarının çıxışında teatr biletlərinin satışı üçün kassaların quraşdırılması, fəxri adların və əmək haqlarının aktyorlar arasında ayrı-seçkilik salması, Bakı Bələdiyyə Teatrının bədii rəhbəri Amaliya Pənahova hər qarışı icarəyə verilən, ancaq teatrlar üçün yararsız olan Şəhriyar adına Mədəniyyət Mərkəzinin əsaslı təmir olunub teatrların istifadəsinə verilməsi, Xalq artisti Nurəddin Mehdixanlı teatrlarda nizam-intizamın möhkəmləndirilməsi, repertuar siyasətinin formalaşdırılması, yeni yaranacaq teatrda yaradıcı heyətin attestasiyasının keçirilməsi, tənqidçilərin diqqətinin teatrlara yönəldilməsi və teatrların reklamla işləməsi ilə bağlı çıxış etdilər. Eləcə də "YUĞ" teatrının bədii rəhbəri Vaqif İbrahimoğlu, Rus Dram Teatrının baş reyissoru Aleksandr Şarovski, TXİ-nin sədri Azərpaşa Nemətov, Xalq artisti Ramiz Novruz və digər çıxış edənlər teatr sənətimizin inkişafı üçün müxtəlif təkliflər irəli sürdülər. Ə.Qarayev Nazirlər Kabinetinə təqdim olunacaq sənədin hazırlanmasında bu təkliflərin nəzərə alınacağını bildirdi.

Kaspi.- 2007.- 7 mart.- S. 16.