Qaliboğlu E.

Şeytanın yubileyi"

İnsan daxilini şərdən təmizləmədiyi dərəcədə onu yaşadır

Bu günlərdə Musiqili Komediya Teatrında nümayiş etdirilən Oqtay Rəcəbov və Aqşin Babayevin "Şeytanın yubileyi" adlı iki hissəli musiqili komediyasının mövzusunu müasir dövrdə cəmiyyətdə hökm sürən mənəvi eybəcərliklərə qarşı döyüş təşkil edirdi. Tamaşanın quruluşçu rejissoru xalq artisti İlham Hamiq Kamal, quruluşçu dirijor Hazim Hacıəlibəyov, quruluşçu rəssam İsmayıl Məmmədov, quruluşçu baletmeysterlər Zakir Ağayev, Yelena Ağayeva, xormeyster Vaqif Məstanov, konsertmeyster Lətifə Qasımova, dirijor əməkdar artist Ziya Bağırovdur. Rolları İ.H.Kamal, əməkdar artist Xanım Qafarova (Xəyalə), Ülviyyə Əliyeva (Akif), xalq artisti Fatma Mahmudova (Məryəm), Məhərrəm Qurbanov (Səlim), Gülnarə Əzizova (Ceyran), Hahidə Orucova (Şamiyə), Saleh Sadıqov (Operator) və başqaları ifa edirlər.

Budur, tamaşa başlayan kimi bir dəstə rəqqas, oxuyan, hamı "Şeytan-Meydan" deyirlər. Ətrafı Meydan "müəllimə" bərk yalmanır. O, "Halal" studiyasının prezidentinin xaricə getməsindən istifadə edərək işçiləri ona qarşı qaldırır, hərəsinə bir vəzifə vəd edir, həmçinin daha böyük istəklərə çatmaq istəyir. Dar macalda hətta yubileyini də keçirməyi unutmur, bütün bu işlərdən faydalanacağını düşünür.

Studiyanın işçisi Akifdən xahiş edir ki, vəzifədə işləyən qohumu onu studiyanın prezidenti vəzifəsinə təyin etsin. Hətta onlar arasında Meydanın vəzifəyə təsdiqi üçün pul sevdası da olur, "anlaşırlar". Sonra məlum olur ki, Akif nə qədər üzüyola və hərdən etirazçı görünsə də, əslində bu, onun fəndiymiş.

Meydanın şorgözlüyü müxtəlif məqamlarda daha aydın görünür. Elə qadın işçisi yoxdur ki, Meydan onu "yoxlamasın", yaxud da "yoxlamağa" cəhd etməsin. Hətta onu həmişə müdafiə edən işçisi Məryəm Meydandan səsini yoxlanmağını xahiş edir, amma tamaşaçı bunu daim başqa mənada başa düşür. Bu sayaq uzunçuluq baş alıb gedir. Yeri gəlmişkən, əsərdə surətin xislətini açmaq üçün müəllif ifrat dərəcədə onun şorgözlüyünü, daha doğrusu, gedişlərini çılpaqlaşdırır. Hər halda bu dərəcədə açıq-saçıqlığa ehtiyac da yox idi.

Bu baxımdan da belə təsvirlər tamaşaçıda hətta ikrah halı yaradır. Məsələn, səhnədə Meydanın taxtının onun şəxsi itəyilə o başa, bu başa sürülməsi, elə kabinetdəcə şəhvani istəyini həyata keçirmək üçün çoxlu cəhdlər etməsi və istəyinə yetməsi ifrata varılmalarla müşayiət olunur. O məqamı ki tamaşaçı anlayır, daha ona əlavə məqamları "izah etməyə" ehtiyac qalmır. Bu baxımdan tamaşada mənaçılığın daha çox qabardılmasına diqqət yetirilməli idi...

Tamaşada müasir dövrdə "yağışdan sonra göbələk kimi artan" müxtəlif yönlü mənasız sənət müsabiqələri kəskin tənqid olunur. Bu, tamaşanın müsbət cəhəti kimi qeyd oluna bilər. Müsabiqə iştirakçılarını qarşılayanların pulçu və şəhvət dolu gözlərinin parıldaması, Meydanın özünü şahsayağı apararaq taxtda oturması, daim acgözlüyünün qabarması, "aşı mollanın, başı mollanın" lətifəsində olduğu kimi eyni vaxtda bir neçə qızı sevməsi, sonda "Əli aşından da Vəli aşından da olması" ifşa edilməli surətin acı aqibətinin sonluğu kimi görünür. Meydan az vaxtda çoxlu pul qazanır, çox pul verənləri müsabiqədə dəstəkləyəcəyini vəd edir. O, tip etibarilə fürsətcildir, əlinə düşən imkandan maksimum yararlanmağa çalışır. O qədər xəyallanır ki, axırda deputat olmaq fikrinə də düşür.

İkinci pərdədə şou qəhrəmanı olan Meydan artıq hər yerdə məşhurdur. O, zamanının balasıdır, məharətlə zamanın nəbzini tutur, onun tələbinə uyğun hərəkət edir: gah Azərbaycan musiqisinin "ləyaqətli təəssübkeşi" kimi, gah da "Qarabağ dərdlisi" kimi çıxış edir. Həm də Meydanın reket qəzeti var. O, adamları şərlətməkdə mahirdir.

Hadisələrin gərginləşdiyi bir məqamda Meydan dəli istəklərini daha səylə həyata keçirməyə qərar verir. Budur, Meydanın yubileyidir. Dəstə-dəstə kollektivin adamları gəlir, onu təbrik edirlər. Sonda kollektivin Meydana sadiq adamlarının ona qarşı çıxmasının şahidi oluruq. Artıq Meydan təklənib: Akif vəzifədə olan qohumunun onu işdən çıxarması haqqında əmrini oxuyur, vaxtilə onun verdiyi pulları səxavətlə kollektivə paylayır. "Meydan-Şeytan" başını itirmiş vəziyyətdə parikini səhnədə qoyub aradan çıxır. Qalan iştirakçılar isə bundan təəccüblənir, "Şeytanın başındakı saç da yalanmış" deyirlər.

Tamaşa beləcə cəmiyyətdəki antipodun ifşası ilə başa çatır. Təbii ki, bu, səhnədir, həyat deyil. Amma adam daxilində şərin, şeytanın ölümü təəssüf ki, əksər hallarda məğlubedilməz qəbul edilir. İnsan daxilini şərdən təmizləmədiyi dərəcədə yenilir, şəri yaşadır. Tamaşadan çıxan nəticə budur.

Sonda onu da qeyd edək ki, rəqqasların çıxışları yaxşı alınmışdı. Akiflə Xəyalənin oxumaları qənaətbəxş idi.

Xalq cəbhəsi.- 2007.- 6 mart.- S. 15.