Məhərrəmova T.

Tamaşaçını gülüşlə bağlı ac saxlamaq lazımdır"

Çingiz Əhmədov, aktyor: "Əgər aktyora yaxşı məvacib versələr, o, öz mətbəxindən çıxmaz"

"Həyat səhnədir, insanlarsa aktyor" - böyük Şekspirin bu fikirlərini qəbul edənlər də var, etməyənlər də. Musiqili Komediya Teatrının aktyoru, hamının "Çina" deyib tanıdığı Çingiz Əhmədov da bu fikirlərlə razılaşır. O da deyir ki, hər insan aktyordur və həyatda oynayır. Ancaq o, öz rolunu həyatda deyil, səhnədə oynayan aktyorlara üstünlük verir. Onun aləmində aktyor səhnədə dəyişməlidir, həyatda yox.

Udub-uduzmaq qorxusu

- Çoxları bəzən elə fikirləşir ki, səhnədə gülüş yaradan və ya parodiya çıxaran bir aktyorla müsahibə də oxucularda gülüş doğurmalıdır.

- Bu fikirlə razı deyiləm. Səhnə tamam başqa yerdir. Dahilər həmişə deyirlər ki, səhnə müqəddəs yerdir. Mən hətta teatra daxil olanda heç kim hiss etmir ki, baş əyib içəri girirəm. Bu, mənim içimdən gəlir. Komediya aktyorunun istər küçədə, istərsə də başqa yerdə hırıldamasına da pis baxıram. Səhnə səhnədir, həyat da həyat. Hər şeyin öz yeri var. Sadəcə, gülüş ustasının üzündə daima bir təbəssüm olmalıdır. Hamının min dərdi var. Heç olmasa, səni küçədə görən bir insan az da olsa problemini unutsun, qəlbi gülüşlə dolsun.

- Bəs bu fərqliliyi ailədə, sənətdə və işdə necə yaradırsınız?

- Fərqlilik ondadır ki, oynadığımız əsəri tamaşaçıya çatdıra bilirik. Ailəyə gəlincə, hər bir ailənin balaca da olsa problemi var. Çalışırıq ki, o problemləri həll edək. Mən uşaqlıq illərində çox ərköyün böyümüşəm, ancaq əndazədən qırağa çıxmamışam. Mənim tərbiyəmdə Əliağa əminin, Fazil Salayevin, Hüseynağa Sadıqovun, Ağasadıq Gəraybəylinin, Süleyman Ələsgərovun böyük rolu olub. Nəsibə Zeynalova evimizin içi idi. Mənim aləmimdə aktyor səhnədə dəyişməlidir, həyatda yox.

- Bəzən deyirlər ki, həyatda problemlər varsa, onların da üzünə gülümsəmək lazımdır. Gülüş aktyorları üçün bunu etmək daha asandırmı?

- Çox çətindir. Bu yaxınlarda ailəvi dostumun bir problemi yaranmışdı. Həmin problem üçün vəzifədə olan bir adama ağız açdım. Mən gülüşümdən orada istifadə elədim və bununla da həmin işi düzəltdim. Hardasa gülüş belə məqamda dadımıza çatır. Yadımdadır ki, barmağımız kəsiləndə və ya ayağımıza xırda bir daş dəyəndə Əliağa Ağayev uşaq kimi köməyimizə çatardı. İndi o yük bizim çiynimizə düşüb. Kiməsə kömək edəndə özümüzü xoşbəxt sayırıq. Bu, həyatdır, struktur belə qurulub.

- Bəzən deyirlər ki, filankəs təpədən-dırnağa və ya anadangəlmə aktyordur.

- Hər bir insan aktyordur. Hər bir insan həyatda oynayır. Bəlkə elə indi sizinlə söhbət etdiyimiz bir vaxtda sizin də, mənim də sözlərim bir oyundur. Mən öz arabamla yolla gedəndə küçədən keçən insanı hansısa bir tipə bənzədirəm. Fikirləşirəm ki, bu adamın obrazını yarada bilərəm. Aktyorun həyatında belə şeylər çox olur. Ona görə də deyirəm ki, hər bir insan həyatda aktyordur. Sadəcə bizim işimiz göz qabağındadır.

- Bəs bu oyunda udub-uduzmaq nə qədərdir?

- Udub-uduzmaq odur ki, tamaşaçı səni qəbul edirsə, udmusan, yox, əgər tamaşaçı səni qəbul etmirsə, demək, uduzmusan. Bilirsiniz, nə qədər istedadlı insanlar var? Mən özüm onların çoxuna demişəm ki, nə əcəb aktyorluğa getməmisiniz? İnsanlar öz seçimini edir və həyatda da o seçimlə yaşayır.

- Çox vaxt aktyorların haqqında deyirlər ki, onlar incə qəlbli, kövrək məxluqlardır. Sizi aktyor olmayan insanlardan fərqləndirən təkcə bu xüsusiyyətdir?

- Düzdür, aktyorlar kövrək qəlbli insanlardır. Bəzən elə bir məqam və ya məkan olub ki, orda olan söhbəti fikrimə salıb kövrəlmişəm. Gərək heç zaman aktyorun qəlbinə dəyməyəsən. Aktyorlar hamı kimi bu həyatda yaşayır, eyni havanı udur, eyni torpaqda gəzir. Biz insanlara gülüş bəxş edirik, bunun müqabilində isə çox az məvacib alırıq. Düzdür, prezident son vaxtlar əmək haqqının artması barədə sərəncam verdi. Ancaq yenə də azdır. İnanın ki, aktyora yaxşı məvacib versələr, o, heç vaxt teatrdan çıxmaz. Aktyorun mətbəxi teatrdır. Yəni o, teatrda xörəyi bişirir və onu tamaşaçıya təqdim edir. Dədə-babadan deyirlər ki, incəsənət qurban tələb edir. O qurban da bizdədir.

- Aktyorlar var ki, əlavə qazanc əldə etmək üçün öz istedadlarını teatrla bərabər toylara, restoranlara paylaşırlar. Aktyorlar da var ki, cüzi məvaciblə dolanıb "mən teatrdan başqa heç yerdə işləyə bilmərəm" deyirlər. Siz isə toylara gedirsiniz. Deyə bilərsinizmi, bu, sənət baxımından əlinizdən nəyi alır?

- Heç bir şey... Mən xoşbəxt bir sənətkaram ki, aktyorluq edə-edə 10 il televiziya kanallarında veriliş aparmışam. Bu verilişlərin də reytinqi həmişə yüksək olub. Bununla əlaqədar olaraq vaxtım olmur, ayda 2 və ya 3 toya gedə bilirəm. Toya da ailəmi dolandırmaqdan, arabama baxmaqdan ötrü gedirəm. İndiki zamanda 2-3 dostun qabağına çıxa bilirəmsə, özümü xoşbəxt sayıram. Yenə deyirəm, əgər aktyora yaxşı məvacib versələr, o, öz mətbəxindən çıxmaz. İncəsənət adamlarının toya getməsi nəyə lazımdır? Aktyor həmişə pərdə arxasında, əlçatmaz olmalıdır. Düzdür, toya getmək də eyib bir şey deyil. Bir də görürsən ki, kimsə cib telefonuma zəng edərək məni axtarır. Və ya küçədə arabamla gedərkən saxlatdırıb, "biz əhd eləmişik ki, övladımızın toyunda siz iştirak edəsiniz" deyir. İmkanım daxilində, o, toya gedirəm. Toya getmək heç də qəbahət deyil. Aktyor bir az da orada inkişaf edir. Həmin adam yaradıcılığını bir az da toyda təkmilləşdirir.

- Şəxsən mən sizin iştirak etdiyiniz toylarda olmuşam. Ancaq Çingiz-Rəhman cütlüyünün oynadığı parodiyaların ssenarisini çox vaxt dəyişməz görmüşəm. Bu cür repertuar kasadlığı nə ilə bağlıdır?

- Toy repertuarı mənim öz repertuarımdır, kiminsə cibinə girib o repertuarı işlətmirəm. Ancaq cibə girib repertuar işlədənlər də var. Elə sənətkarlarımız var ki, Xalq artistidir. Ancaq 30 ildən artıqdır ki, eyni repertuar, eyni düşüncə, eyni hərəkətlərlə çıxış edən aktyorlar var. Artıq tamaşaçı da bunu qəbul edir ki, bu, o insanın özünündür. Toydan-toya fərq var. Əgər bir adamın toyuna ikinci-üçüncü dəfə gedirəmsə, o repertuarda dəyişiklik edirəm. Bu dəyişiklik mütləq lazımdır. Elə insan olub ki, müğənnini dəyişsə də, masabəyini dəyişməyib. Mən də həmin məclisdə dəyişikliklər eləməyə çalışmışam.

Alqışları eşidirəm

- Bəzən deyirlər ki, filan aktyorun istedadı tükənib. Əsl istedad tükənə bilərmi?

- Yox, əsl istedad tükənə bilməz. Tükənmək də onunla bağlıdır ki, aktyorla gərək reyissor işləsin, ondan istədiyini ala bilsin. Tutaq ki, yol gedəndə qarşına bir qızıl parçası çıxır. Onu yerdən götürüb əlinlə siləndə parıldadığını görürsən. Sonra cib yaylığını çıxarıb silirsən, bir az da parıldayır. Aktyor da elədir. Onun istedadını üzə çıxarmaq üçün işlətmək lazımdır.

- Reyissorlar sizin potensialınızı lazımi qədər üzər çıxara biliblərmi?

- Təəssüflər olsun ki, yox! 1987-88-ci ildə Cahangir Novruzov teatra gəlmişdi. O məni elə yoğurdu ki, Çingiz olduğuma inana bilmədim. O günlərə qayıtmaq istərdim. Aktyor istədiyi işi özü tamaşaçıya çatdıra bilir, ancaq reyissorun fikri tamam başqa olmalıdır.

- Olub ki, həyatda qazandıqlarınız təsadüfi qızıl tapıntısına bənzəsin?

- Elə bir şey olmayıb. Tapdığım insanlar olub, onları da itirmişəm. "Telefilm"in direktoru Nazim Abbas, Şahin Əlibəyli, Kərim Kərimov, Tahir Tahirovla televiziyada işləmək həm çətin, həm də asan idi. Çətinlik onda idi ki, bu insanlar istədiklərini məndən alırdılar. Mən o insanları tapmışam, sonra da itirmişəm. Aramızdan nəhənglər gedib. Onlar mənə çox iş verdilər, onlardan çox şey götürdüm. Hüseynağa Atakişiyevlə də uzun müddət işləmişəm. Sonra Hacıbaba Bağırov məni bu ata ocağına dəvət elədi. 83-cü ildən 91-ci ilə qədər bu teatrda işləmişəm. Sonra kollektiv də dəyişildi. Müəyyən səbəblər üzündən mən də bu teatrdan uzaqlaşanlardan biri oldum. Bu teatra qayıdandan sonra Yusif Əkbərov "Qısqanc ürəklər" tamaşasını təhvil verdi. "Qısqanc ürəklər" tamaşası bugünkü zamanın nəbzi, tamaşaçının zövqü ilə səsləşən tamaşadır.

Rəşad Nuri Güntəkinin "Bir günlük siğə" əsərində Helmi obrazını Hacıbaba Bağırov oynamalı idi. Ancaq həmin rolu mənə verdilər, mən də öhdəsindən gəldim. Anarın "Adamın adamı" əsərində Əlizadə obrazını oynayandan sonra Hacıbaba müəllim məni öpüb: "Bu teatra səni dəvət eləməkdə yanılmamışam" dedi. Xoşbəxt sənətçiyəm ki, səhnəyə çıxanda həmişə tamaşaçı alqışını gözləyirəm və bu alqışları eşidirəm.

- Siz bu teatrdan uzaqlaşıb yenidən qayıdanda təbii ki, qoyub getdiyiniz insanların çoxu yox idi. Başqa nələr dəyişmişdi?

- Düzdür, o insanların çoxu yox idi. Mən teatrdan gedən vaxtlarda Vaqif Ağayev, Zemfira Quliyeva, Nəcibə Behbudova, Şəfiqə Qasımova, İmamverdi Bağırov, Əzizağa Qasımov, Mobil Əhmədov, elə Nəsibə xanımın özü oynayırdı. Gələndə teatrın binası yeni idi. Köhnə aktyorlardan qalanlar da var. Teatrda istedadlı gənclər var, ancaq bir az da maraqlı olmalı, gənclik də gəlməlidir. Görün, bu teatrda kimlər çalışıb, millətə gülüş bəxş edib...

- Gülüş yaratmaq çoxmu çətindir?

- Çox... Aktyor elə oynamalıdır ki, tamaşaçı içində qəhqəhə çəkib gülə bilsin və onun yaddaşına həkk olsun. Necə ki, bu gülüşü vaxtilə Nəsibə xanım tamaşaçılara bəxş edirdi.

- İndi "Bu şəhərdə", "Bakılı oğlanlar", eləcə də telekanalların müxtəlif əyləncəli verilişləri vasitəsilə insanları güldürməyə çalışırlar. Sizcə o gülüşlərin əsl mahiyyəti nədir?

- Mən heç vaxt onların tamaşalarına getməmişəm. Cütlüyə gəlincə, onu Azərbaycanda ilk dəfə mən yaratmışam. Bu, bir vaxtlar "Səhər" verilişində gedirdi. O dövrdə cütlüyü həmkarım Rəhmanla mən təqdim eləmişəm. Sonradan müəyyən səbəblərdən həmin cütlüyün fəaliyyəti dayandı. 91-ci ildən yenidən fəaliyyətimizi davam etdirdik. Bilirsinizmi, hər şeyin öz zamanı var. Bu vaxtı elə saxlamaq lazımdır ki, tamaşaçı səni intizarla gözləsin. Dörd il ANS kanalında "Yeriniz məlum" verilişini apardım. İndi də millət o veriliş üçün acıyıb. Tamaşaçını gülüşlə bağlı ac saxlamaq lazımdır. Bayağı gülüşlərə yol vermək, söyüşlə reytinq qazanmaq olmaz. Səhnə söyüşü sevmir. İndi tamaşaçıların da zövqü korlanıb. Nəyə baxdığını, nəyə güldüyünü bilmir. Mən o gülüşləri artıq eləmişəm. İndi onlar başlayıblar eləməyə, ancaq baxanda görürəm ki, o deyil.

- Deyirlər ki, aktyorların ən böyük qabiliyyəti onların müşahidəçiliyi olmalıdır. Siz hansısa bir məclisdə olanda və ya küçədən keçəndə mütləq orada gülüş axtarısınız?

- Getdiyin yerə baxır. Sözsüz ki, tipayları axtarıram. "Nə maraqlı adamdır, bunun obrazını yaradardım" - deyə düşünürəm. Belə hadisələr çox olur.

Biz bu yükü daşımalıyıq

- Yeri gəlmişkən, "Qısqanc ürəklər" tamaşasına baxanların çoxu "bütün yükü Çingiz çəkib aparır" dedilər. Özünüz bu yükün ağırlığını hiss eləmisiniz?

- Eləmişəm... ona da dözürəm. Bunu eləməliyəm. Yadımdadır, mən uşaq idim. Nəsibə xanımın anası rəhmətə getmişdi. Onda o, "Qayınana" tamaşasını oynayırdı. Biletlər də satılmışdı. Təsəvvür edin, Nəsibə xanım səhnəyə keçib oynayırdı, sonra da səhnə arxasına keçib ağlayırdı. Biz bu yükü daşımalıyıq. Həmin tamaşada da səhnəni darıxmağa qoymuruq. Mən öz səhnə iştirakımı başa vurandan sonra o tempi Namiq Kamal saxlayır, əlbəttə, kollektivin köməyi ilə. O çıxanda isə mən saxlayıram. Tamaşaçı ona görə darıxmır.

- İndi sizi yenə televiziyada veriliş aparmağa çağırırlarmı?

- Bu yaxınlarda həftənin 5 günü, saat 17-dən 18.30-dək canlı efirdə veriliş aparmağı təklif etmişdilər. Hətta böyük məvacib verirdilər. Yenə də səhər 11-dən 12-dək başqa canlı verilişə dəvət etmişdilər. Ancaq bu, teatrdakı işlərimlə düz gəlmədiyi üçün razılaşmadım. Ona görə də hələlik canlı efirlərim alınmayıb.

- Özünüzü sırf dramatik rolda görürsünüz?

- Mən görürəm, reyissorlar görmür. Hərdən gülüşdən qaçmaq, dramatik rolda oynamaq istəyirəm. "Bir günlük siğə" əsərində Helmi obrazının həm gülüş yaradan, həm də dərdini danışan bir səhnəsi var. Səhnədən hiss eləmişəm ki, həmin epizodda tamaşaçıların gözündən yaş axır.

- Çıxış etdiyiniz toyların gerçək mənzərəsi necədir? Sizə qulaq asırlarmı?

- Müəyyən vaxta qədər qulaq asırlar. İstər müğənni, istərsə də masabəyi məclis əhlinin müəyyən qədər nəyə qulaq asdığını bilir. Yəni içənə qədər qulaq asırlar. İçəndən sonra isə "filan mahnı, musiqi" - deyə sifarişlər başlayır. Nəticədə ara qarışır, məshəb itir.

- Onda siz də "xaltura"ya yer verirsiniz?

- Yox, çalışırıq ki, o insanın qəlbinə dəyməyək. Onun sifarişlərini müğənni və musiqiçilər yerinə yetirməyə çalışırlar.

- Reyissorluq fikriniz yoxdur ki?

- Hərdən fikrimdə olur. 2006-cı ildə Heydər Əliyev adına Sarayda verdiyimiz konsert proqramında əksər səhnələri özüm qurmuşdum.

- Tutaq ki, ortaya yaxşı bir tamaşa çıxarmalısınız və bu, müəyyən məbləğdə pul tələb edir. Bundan ötrü lazım gəlsə, arabanızı satarsınız?

- Bilirsinizmi, mən hələ tam nəsə hazırlamaq fikrində deyiləm. Ancaq belə bir riskə getmək olar. Bəlkə də müəyyən yaş dövründən sonra ola bilsin ki, nəsə hazırlayım. Ola bilər, bu, bizim nəslimizdə, qanımızda var. Hərdən mənə sual verirlər, nəyi oynamısan, nəyi oynamamısan? Ötən il dekabrın 27-də 44 yaşım tamam oldu. Dedim ki, indi deyə bilmərəm, Allah qoysa, 50 yaşımda Məşədi İbadı oynamaq arzum var.

- Yaş məsələsinə toxundunuz. Adətən qadınlara yaşla bağlı sual verəndə "qadın üçün ən yaxşı dövr hansıdır" - deyə soruşurlar. Kişilər analoyi suala necə cavab verərdi?

- Bilmirəm nə ilə bağlıdır, əksər kişilər yaşını deməyə qorxur. Elə sənətkarlarımız olub ki, yaşını gizlədib. Ancaq bilmirəm, bu nəyə lazımdır. Bu həyatda nəyin varsa, sənin özünündür. İllər keçsə də, mən heç vaxt yaşımı gizlədən deyiləm.

- Təbiətinizi necə xarakterizə edərsiniz?

- Məndə o ciddilik var. Gülüşü səhnədə tamaşaçıya bəxş edib özüm yoruluram. Hətta həyat yoldaşım bəzən: "Səhnədə, küçədə camaatla gülürsən, evə çatanda qaraqabaq olursan" - deyə şikayətlənir. Söz mənə toxunur, başlayıram onların nazını çəkməyə.

- Deyirlər ki, dinə görə, kişinin qızıl taxmağı qadağandır. Bu sualı boynunuzadakı sepə görə verirəm.

- Bilirsiniz, qızılın bədənə həmişə köməyi olur. Rəhmətlik anam vaxtilə öz boyun sepini mənə bağışlayıb dedi ki, bunu yadigar kimi özündə saxla, boynundan çıxarma. O vaxtdan bu söz beynimdə həkk olundu. Elə o vaxtlar da qızılın bədənə xeyri olduğunu dədə-babadan eşitmişəm.

- Əgər həyat yoldaşınız aktrisa olsaydı, onunla evlənərdiniz?

- Yox, özünə də demişəm. Bilirsiniz, mənim xəmirim sənət aləminin içində yoğrulub. 13 yaşımda həm Xalq teatrında, həm də televiziyada möhrümü vurmuşam. Elə aktrisalar var idi ki, indi Xalq artistidir. Bir vaxt mənimlə oynamaq istəyirdilər, ancaq indi mənimlə danışmırlar. Heç vaxt istəməmişəm ki, həyat yoldaşım aktrisa olsun. Yoldaşım hüquqşünasdır. 91-ci ildə ailə qurdum. Sonra qızım Çinarə, daha sonra oğlum İbrahim dünyaya gəldi. Yoldaşım universiteti bitirmişdisə də, hər şeyi mənə görə qurban verdi. Mən onu işləməyə qoymadım. O, uşaqların tərbiyəsi ilə məşğul oldu. Ailəmdən çox razıyam.

Maraqlı və xoşbəxt adam

- Xoşbəxt sənətkar olmaq insanın şəxsi həyatına da dəlalət edirmi?

- Həyatda bir həyat yoldaşımı, bir də arabamı dəyişməmişəm. Xoşbəxt sənətkaram ona görə ki, sənətlə bərabər 10 il sərasər həm dövlət kanalında, həm də özəl kanallarda veriliş aparmışam. Bu, hər adama nəsib olmur.

- Tez-tez arabanızın adını çəkir, üstəlik, onu dəyişmədiyinizi deyirsiniz. Siz bunu qədim kişilərin ata sadiqlik nümunəsi kimi dəyərləndirirsiniz?

- Bir var öyrəşdiyin arabanın hər sirrini bilirsən, bir də var gedib yenisini alırsan və ondan başın çıxmır.

- Yeni maşın markalarına da onu dəyişmək istəməzsiniz?

- Bilirsinizmi, "ayağı yorğana görə uzadarlar". Sadəcə, dözürəm və gözləyirəm. İnanıram ki, gün-gündən vəziyyətimiz yaxşı olacaq.

- Özünüzü parodiya edə bilərsiniz?

- Hərdən edirəm.

- Necə alınır?

- Özüm üçün içimdə maraqlı olur.

- Ola bilərmi ki, siz bunu ekranda, səhnədə tamaşaçılar üçün edəsiniz?

- Ola bilər. Anarın əsərində Əyrizadə obrazında müəyyən mənada özüm özümü parodiya edirəm. Həmişə uşaqlıq illərimdən parodiyalarla çıxış eləmişəm. Həmişə də İlham Namiq Kamalın oynadığı xor diriyoru Əntərzadə obrazına müraciət edirdim. Mənim sənətə gəlməyimdə İlham müəllimin böyük rolu oldu.

- Sizə qocalanda da "Çina" deyilsə, xoşunuza gələcək?

- Anam rəhmətlik həmişə məni "Çina" deyib çağırırdı. Mən bu adla fəxr edirəm. Xalq artisti adı almamışam. Elə Xalq artistləri var ki, səhnəyə çıxırlar, onları tanımırlar. Elələri də var ki, "Torqovı" küçəsində gəzir, onu tanımırlar. Əgər Çingiz səhnəyə çıxırsa və ona "Çina" deyirlərsə, deməli, bu, mənim fəxri adımdır.

- Ən çox həyatda nədən şikayətlənirsiniz - vaxtın keçməyindən, yaşa dolmağınızdan...?

- Uşaqlıq illərində vaxt gözümə görünmürdü. Onu gözləyirdim ki, tez böyüyüm. İndi isə vaxt çox sürətlə uçur. Bir vaxtlar isə bu vaxt çox uzun çəkirdi.

- Sizə yaşamağı bacaran adam demək olarmı?

- Mən bu teatrda çalışıramsa, televiziyada insanlara nəsə çatdıra bilirəmsə, ailəmin yanında yaşamağı bacarıramsa, demək, həm maraqlı adamam, həm də xoşbəxt.

Kaspi.- 2007.- 31 mart.- S. 22.