Xəlilzadə F.
18 May Beynəlxalq Muzeylər Günüdür
Muzeylər tarixin müəyyən məqamını
özündə yaşadan, ötən əsrlərin
gərdişlərindən xəbər verən eksponatları
komplektləşdirən, saxlayan, öyrənən,
nümayiş etdirən maddi-mənəvi xəzinə
sayılır. Onlara təkcə
qiymətli əşyaların,
maddi-mənəvi sərvətlərin saxlanc
yeri kimi baxmaq da düzgün
deyildir. Çünki
maddi və mənəvi mədəniyyət
abidələrimizin qorunduğu
muzeylər əslində
elm, maarif müəssisələridir.
YUNESKO-nun təşəbbüsü
ilə 1978-ci ildən
18 may Beynəlxalq Muzeylər Günü kimi qeyd edilir.
Səbəb dünya muzeyləri arasında əlaqələrin yaradılması,
müntəzəm davam
etdirilməsi və bu mədəniyyət ocaqlarının mühafizəsidir.
Azərbaycanda muzey işi qədim dövrlərdən başlayaraq
özünəməxsus inkişaf
yolu keçmişdir.
Muzeylər mahiyyətinə
görə müxtəlif
təmayüllü olur.
Məsələn, dövlət,
memorial, səyyar, ədəbiyyat, incəsənət,
tarix, musiqi, qoruq və s.
Qoruq muzeylər adətən açıq
havada olan xüsusi memarlıq üslubuna malik qeyri-adi tikililər, abidələr, bulaqlar, məqbərələr, məbədlər
sayılır. Azərbaycanda
belə muzeylərə
Şəki Xan sarayını, Qobustan qayalıqlarını, Şirvanşahlar
kompleksini, Mömünəxatun
məqbərəsini, eləcə
də Şuşa şəhərini göstərmək
olar.
Bəllidir ki, erməni
faşistləri torpaqlarımıza
qarşı işğalçılıq
siyasətini həyata
keçirdikdə yeraltı-yerüstü sərvətlərimiz,
var-dövlətimiz, tarixi abidələrimizlə
yanaşı, muzeylərimizi
də ələ keçirdilər. İşğal
olunmuş ərazilərdə
762 mədəniyyət abidəsi
və 1431 mədəniyyət müəssisəsi
qalıb. Erməni işğalçıları 22 muzeyimizi, 4 rəsm qalereyamızı yoxa çıxarıblar.
Azərbaycanda ilk muzey Bakıda 1920-ci ildə, ilk memorial muzey isə Şəkidə
1938-ci ildə yaradılıb.
Muzeylərimizin anası
sayılan AMEA-nın Tarix Muzeyi ötən
əsrin 20-ci illərindən
millətimizin ixtiyarına
verilib. Maraqlıdır
ki, bu muzey
məşhur Bakı milyonçusu Hacı Zeynalabdin Tağıyevin mülkündə yerləşir.
Həmin binanın özü də Azərbaycan tarixinin keçmişindən xəbər
verən daş abidə kimi qiymətlidir. Ona görə də tarix muzeyinə bəzən "muzey içində muzey" deyirlər. Bu gün Azərbaycanda 180-ə yaxın muzey var.
Ölkədə muzey
işinin inkişaf etdirilməsi istiqamətində
lazımi tədbirlər
görülür. Tarix
və ədəbiyyat
muzeylərində əsaslı
yenidənqurma və təmir-bərpa işləri aparılır.
Regionlarımızda da
muzeylər şəbəkəsinin
inkişafına nail olmaq üçün müəyyən işlər
görülməkdədir. Prezident İlham Əliyevin "Azərbaycan Respublikasının
paytaxtı Bakı şəhərində İstiqlal
muzeyinin yaradılması
və İstiqlal abidəsinin ucaldılması
haqqında" 2006-cı
il 18 dekabr və "Müasir İncəsənət Muzeyinin
yaradılması haqqında"
2006-cı il 19 dekabr tarixli sərəncamları muzey
işinə dövlət
qayğısının aydın
təzahürüdür. Ölkə başçısı
milli-mədəni sərvətlərin qorunması
və gələcək
nəsillərə çatdırılması
işinə xüsusi
diqqət göstərərək
artan iqtisadi potensialın tempinə uyğun olaraq mədəniyyət sahəsində
də yeni mərkəzlərin yaradılmasını, fəaliyyət göstərməsini,
millətə xidmət
etməsini zəruri sayır.
Ölkə muzeylərinin
mövcud vəziyyətini
daha da yaxşılaşdırmaq
üçün bu sahədə bir sıra əlavə tədbirlərin həyata
keçirilməsi zərurəti
də özünü
göstərməkdədir. Bu, bir tərəfdən maddi-mədəni abidələrin mühafizəsi
üçündürsə, digər tərəfdən
də inkişaf edən, gözəlləşən
məmləkətimizin hər
bir mədəniyyət
ocağının dünya
standartlarına uyğun
şəkildə həyata
qaytarılması, bərpa
edilməsi və yaşamasıdır.
Prezident İlham Əliyevin 2007-ci il martın 6-da "Azərbaycanda
muzey işinin yaxşılaşdırılması haqqında" imzaladığı
sərəncamda deyilir:
"Azərbaycanda muzey işinin yaxşılaşdırılmasının ölkəmizin mənəvi
həyatının inkişafı
baxımından əhəmiyyətini
və perspektivlərini
nəzərə alaraq,
elmi və mədəni sərvətlərdən
hərtərəfli istifadə
imkanlarını genişləndirmək
üçünE Azərbaycanın regionlarında fəaliyyət göstərən
muzeylərin müasir
standartlara uyğun təmirinə, yeni avadanlıq və zəruri eksponatlarla təchizatına dair xüsusi tədbirlər planı hazırlansın".
Mədəniyyət və Turizm
Nazirliyi, Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti və digər təşkilatlar üç ay müddətində dövlət
başçısının göstərişinə əsasən
Azərbaycanda muzeylərin
fəaliyyətinin müasir
prinsiplər əsasında
dünya standartlarına
müvafiq olaraq yenidən qurulması və onun bütün ekspozisiyalarının
azərbaycançılıq məfkurəsinə uyğunlaşdırılması
yolunda işə başlayıblar.
Sərəncama əsasən, Azərbaycan
Xalçası və
Xalq Tətbiqi Sənət Dövlət Muzeyinin müasir tələblərə, beynəlxalq
standartlara cavab verməsi üçün
yeni binada fəaliyyət göstərməsi
məqsədəuyğun hesab
edilmişdir.
Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev Azərbaycanda memorial muzeylərin əsas yaradıcılarından biri
olmuşdur. Onlarla muzey göstərmək olar ki, həmin
mədəniyyət müəssisələrinin
qırmızı lentini
məhz ulu öndər özü kəsmişdir. Göstərdiyi
bu cahanşümul, müdrik xidmətin sayəsində millət ulu öndərinə öz sevgisini, ehtiramını bildirmək
üçün ümummilli
liderin adına layiq muzeylərin yaradılmasına, fəaliyyət
göstərməsinə çalışır.
Demək olar ki, respublikamızın bütün şəhər
və kəndlərində
ulu öndərin zəngin həyat yolunu əks etdirən yeni muzeylər yaradılır.
Bu maddi və mədəniyyət
müəssisələri də
70 ildən artıq bir zaman kəsiyində
fəaliyyət göstərən
memorial muzeylərin sırasında daha parlaq və mənalı görünməkdədir.
Bu, Heydər Əliyev haqqının əks-sədası və xalq tərəfindən
dəyərləndirilən mənəvi qiymətidir.
Dövlət başçısı
İlham Əliyev son illər ərzində Azərbaycanda
yeni yaradılmış
muzeylərin şəbəkəsini
daha da genişləndirmək
üçün adını
çəkdiyimiz sərəncamda
bir daha bildirmişdir: "Azərbaycan
muzeyləri ölkəmizdə
zəngin mədəni
irsin qorunması və təbliğ olunması işində mühüm rol oynayır. Bu gün muzeylərimiz nadir sənət incilərinin və milli sərvətlərin nümayiş etdirildiyi geniş bir şəbəkəyə malik
olub respublikamızın
bütün bölgələrini
əhatə edir... Eyni zamanda, tarixən regionda baş vermiş geosiyasi hadisələr nəticəsində
Azərbaycan mədəniyyətinin,
elminin, incəsənətinin
unikal nümunələri
yüksək estetik dəyərə malik, əsl sənət möcüzələri kimi
dünyanın ən məşhur muzeylərinin
daimi eksponatları sırasında yer almışdır".
Hər bir muzey təkcə mədəniyyət deyil, həm də maarif müəssisəsidir.
Buna görə də ali və orta
məktəbdə təhsil
alanların, gənclərin
tariximizin bir parçasını özündə
yaşadan, onun zəngin eksponatlarla yaddaşlarda möhkəm
qalmasını təmin
edən muzeylərdə
olması vacibdir. Çünki muzey eksponatı qədər mənalı, təsiredici,
yadda möhkəm qalan ikinci əyani vəsait yoxdur.
Azərbaycan.-2007.-18 may.-S.6.