Seyidov M.

18 may - Beynəlxalq Muzeylər günüdür

Tarixdən gələn səslər

Şərur güc-əzəmət, bolluq-bərəkət rəmzi olan ulu məkandır. Sinəsindən axan Arpaçayın çağlayıb xan Araza qovuşduğu bu qədim diyar Dədə Qorqud eli, Babək vətəni, əkinçilər, biçinçilər yurdu bu müqəddəs məkanın hər qarışı bir tarixdir. Bu tarixin daş kitabələrini vərəqlədikcə ulu keçmişimizin, əcdadlarımızın yaşayışı, həyat tərzi, məişəti, əkinçilik mədəniyyəti, toyu-düyünü, adət-ənənəsi göz önündə canlanır.

Bu yurdun hər daşı, hər qayası əsrlərlə təbiətin şıltaqlıqlarına sinə gərib, əcdadlarımıza ilk və son sığınacaq olub, qəlpələnə-qəlpələnə əl çapacağına, baltalara, qaşovlara, itiuclulara, sürtgəclərə dönüb. Daş heykəllərə çevrilə-çevrilə müqəddəsləşib, üst-üstə düşərək qalaqlanıb, sinəsi pardaqlanıb-naxışlanaraq inciləşib, kitabələşib, əcdadlarımızın nağıllı dünyasını bağrına basaraq ululaşıb bu daşlar. Oğlanqala, Qızqala, Narınqala, Dəhne, Kültəpə igidlər, ərənlər məskəni olub.

Şərurun mərkəzində əzəmətli bir binada rayon tarix-diyarşünaslıq muzeyi yerləşir. Binaya daxil olduqda sanki nağıllar aləmində özünü hiss edirsən. Əlindəki demisinə qullab vurub fikrə dalan Dədə Qorqud timsallı pirani qocanın tunc heykəlinə, minbir gecə nağıllarındakı illüstrasiyalara, dahi Nizaminin “Sirlər xəzinəsi”, ulu Füzulinin “Leyli Məcnun”, “Fərhad və Şirin” poemalarındakı qəhrəmanlıq, sevgi və məhəbbət səhnələrini əks etdirən rəngarəng, nəfis şəkildə işlənmiş tablolara baxdıqca heyrətlənməyə bilmirsən.

Binanın tavanındakı beş guşənin hər biri xalqımızın qəhrəman oğullarının igidlik dastanından söhbət açır. Əlində Misri qılınc tutub nərə çəkən xalq qəhrəmanı Koroğlu, Aynalı tüfəngini çiyninə salıb Boz atını çapan Qaçaq Nəbi, Azərbaycan torpağının birliyi naminə canından belə keçməyə hazır olan şair təbiətli qəhrəman oğlumuz Şah İsmayıl Xətai, yadellilərə qarşı mübarizədə mərdanəliklə həlak olan hürufi Babək, erməni daşnaklarına qan udduran Vedibasarın mərd oğlu Abbasqulu bəy Şadlinski yağlı boya ilə çəkilmiş rəngli tablolardan boylanırlar.

1978-ci ildə ictimai əsaslarla fəaliyyətə başlayan muzeyimiz 1980-ci ildə ulu öndər, müdrik rəhbərimiz Heydər Əliyevin bilavasitə təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə rəsmi dövlət müəssisəsinə çevrilib. 30 ilə yaxın bir vaxt ərzində muzeyin fonduna 7000-ə yaxın eksponat toplanıb.

Muzeydə iki şöbə və on iki bölmə fəaliyyət göstərir. “Təbiətşünaslıq”, “Arxeologiya”, “Etnoqrafiya”, “Numuzimatika”, “Şəhidlər”, “Böyük Vətən Müharibəsi”, “Azərbaycan-ana Vətən”, “Heydər Əliyev-84”, “ Mədəniyyət və incəsənət”, “Qırmızı tabor”, “Alimlər”, “Şairlər” bölmələrində 4 minə yaxın eksponat nümayiş etdirilir. Muzeydə saxlanılan və nümayiş etdirilən eksponatların, demək olar ki, əksəriyyəti Şərur ərazisindən toplanıb. Eramızdan əvvəl III-II minilliklərə aid gil qab hissələri, saxsı qablar, daş alətlər, büt daşı və keramik bəzək nümunələri, tunc bilərzik, balta, xəncər, nizə ucluqları və s. əşyalar nadir tapıntılardı.  Tamaşaçı ekspozisiyada nümayiş olunan eksponatlarla tanış olduqda Azərbaycanın,  Naxçıvanın və Şərurun tarixinə, mədəniyyətinə, incəsənətin sənətkarlıq ənənələrinə yaxından bələd olur.

Orta əsr Azərbaycan mədəniyyəti xalçaçılıq sənəti ilə daha çox yadda qalır. Qədim Şərurda da özünəməxsus inkişaf yolları olan bu sənətin tarixindən muzeyin eksponatlarına çevrilmiş kilim, xalça nümunələri söz açır, bər-bəzəkli farmaşlar, xurcunlar, heybələr həmin təsəvvürü daha da zənginləşdirir.

Qədim bəzək əşyaları xalqın mənəvi yaddaşının mühüm bir amilidir. Orta əsrlərdən başlamış XIX əsrə kimi muzeydə nümayiş etdirilən müxtəlif qadın bəzəkləri - boyunbağılar, göz muncuqları, sırğalar, kəmərlər, qolbaqlar və s. əşyalar daha çox diqqəti cəlb edir. Əmək alətləri olan xış, cüt, kotan, vəl, mərəndi və s.  təssərüfat alətləri qədim əkinçilik mədəniyyəti barədə geniş təsəvvür yaradır.

Tamaşaçılar mədəniyyət bölməsini də xüsusi maraqla seyr edirlər. Burada Şərurun nəğməkar qızı aşıq Nabatın sazı, qədim ney, qara zurna, tulum, tütək və başqa musiqi alətləri nümayiş etdirilir. Məşhur “Nurani” Şərur yallı ansamblının Almaniya, Polşa, Çexoslovakiya və başqa ölkələrdəki çıxışlarını, qastrol səfərlərini əks etdirən foto-şəkillər, albomlar, fəxri fərmanlar, prizlər və digər sənədlər də bölmənin dəyərli eksponatlarındandır. Həmçinin, sovet dönəmində rayon mədəniyyət şöbəsinin layiq görüldüyü Ümumittifaq və respublika keçici Qırmızı bayraqları da bu guşəni bəzəyir.

Muzeyin ikinci mərtəbəsindəki zəngin bir guşə ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin həyat və fəaliyyətinə, anadan olmasının 84-cü illiyinə həsr olunmuşdur. 2002-ci ildə dahi öndərimizin Naxçıvana səfəri zamanı Şərur torpağında olmasına dair fotomateriallar böyük bir ekspozisiya təşkil edir.

“Müasir dövr” adlı bölmədə yaxın keçmişimizin və bugünümüzün reallıqlarını özündə təcəssüm etdirən eksponatlar bugünkü tariximizdən danışır. Muzeydə şəhidlərə, Azərbaycan Vətən Müharibəsi və Böyük Vətən müharibəsi iştirakçılarına aid kitablar, foto-şəkillər və sənədlər onlarca insanın, igidin, qəhrəmanın həyatından,  qırılmış ömründən və yarımçıq taleyindən söz açır.

Şərurlular öz doğma oğulları-Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları Məhərrəm Seyidova, Səyavuş Həsənova, Kərim Kərimova həsr olunmuş guşələr, stendlər qarşısında saatlarla ayaq saxlayır, onların xatirəsini yad edir, şücaətləri önündə baş əyirlər.

Təkcə rayonumuzdan yox, respublikamızın digər yerlərindən, MDB ölkələrindən, İran İslam Respublikasından, Türkiyədən, Amerika, İngiltərə, Fransa, Şimali və Cənubi Koreya məmləkətlərindən gələn qonaqlar muzeyimizdə xalqımızın, millətimizin tarixi keçmişi və indisi ilə ətraflı tanış olur, şəhidlərimizin ruhunu yad edirlər.

Muxtar Respublika rəhbərliyinin diqqət və qayğısı sayəsində muzeyimizdə yaxın vaxtlarda restavrasiya işlərinin aparılması üçün əsaslı təmirə başlanacaq. Bütün bunları kollektivimiz dərin minnətdarlıq hissi ilə qarşılayır, gələcək işimizin fəaliyyət proqramı kimi qəbul edirik.

Yeni Azərbaycan.- 2007.- 18 may.- S. 7.