Behbudqızı S.

Bürünc “Poçt qutusu” və “Yaramaz”

Əbülfəs Qarayev: "...musiqi alətlərimizə də heykəllər ucaltmalıyıq"

Bu yaxınlarda Moskva şəhərində Georgi Daneliyarın "Mimino" ekran əsərinin qəhrəmanlarına heykəl qoymaq təşəbbüsü qalxmışdı.

Film nə qədər sevilən, baxılan, təravətini itirməyən olsa da, şəhər hakimiyyəti Kikabidze ilə Mkrtçyanın yaratdıqları obrazların Moskvanın mərkəzində heykəlləşməsinə yol vermədilər. "İncəsənətin dini, milliyyəti olmur" fikri nə qədər vurğulansa da, dövlətlər arasındakı gərginliklərin sənətə münasibətdən yan ötmədiyinin dəfələrlo şahidi olmuşuq. Belə olmasaydı, Rusiya kinematoqrafiyasına çoxlu "incilər" bəxş etiniş gürcü əsilli Daneliyanın iki qafqazlının Moskva sərgüzəştlərindən bəhs edən ekran əsərinin qəhrəmanlarını bürüncləşdirmək ideyası məqbul hesab edilərdi. Necə ki bu hadisədən az müddət sonra Rusiyadakı İngiltərə səfırliyinin qarşısında baş rollarda Vasili Livanov və Vitali Solomin olnıaqla İqor Maslennikovun çəkdiyi "Şerlok Holms və doktor Vatsonun macəraları" telefilminin qəhrəmanlarına heykəl qoyulması məqbul hesab edildi.

Bu məqamları xırdalamaqda məqsədim kiminsə müdafiəçisi kimi çıxış etmək yox, müzakirəyə çıxardığım ideyanı gerçəkləşdirmək vaxtı çatanda nəticə çıxarıb diqqətli olmağı vurğulamaqdır.

Beləliklə, ideya ondan ibarətdir ki, Odessa, Sankt-Peterburq, Moskva və yaxın xaricin digər irili-xırdalı şəhərlərində xalqın yaddaşmda xüsusi iz qoymuş və ya elə xalqın içindən çıxmış, onun təfəkkürünün formalaşmağında müstəsna rol oynamış ədəbi əsərlərin və filmlərin personajlarına heykəllər qoyulub. Məsələn, İlf və Petrovun “12 stul”unu dünyaya tanıdan Ostap Bendero Odessada, Qoqolun "Burun"una Sankt-Peterburqda, Turgenevin "Mumu"suna Moskvada.

Mətləbimizdən xəbərdar olan rəssarn və kino-rejissor Şamil Nəcəfzadə bunları söylədi: "Çox yaxşı fikirdir. Belə bir qərarın qəbul edilməsi ürəyimcə olar. Amma bu məsələdə abidə məqamı olmamalıdır. Məsələn, "Mosfilm" kinostudiyasının qarşısında Yevgeni Leonovun bürünc heykəli var. Lakin bu, abidə yox, sadəcə, heykəltəraşlıq fıqurudur - bürüncdən hazırlanmış Leonov postamentin üzərində deyil, real ölçülərinə uyğun şəkildə yerdə quraşdırılıb. Bununla da onun insanlara yaxınlığı vurğulanıb. Bizdə də belə heykəllər qoyulsa, çox gözəl olar. Klassikaya çevrilmiş fılmlərimizdə bunun üçün kifayət qədər nümunə var. Məsələn, Rəşid Behbudov Əsgər rolunda, Leyla Bədirbəyli Gülçöhrə rolunda, Əliağa Ağayev Məşədi İbad rolunda və s. Daha başqa sənətkarlarımız da var ki, onlarm yaratdıqları bəzi obrazların canlılığı zaman məfhumuna tabe deyil. Buna görə də həmin obrazların məcazi heykəldən müstəqim heykəllərə çevrilməsi çox ınəqsədəuyğun olar".

Ş.Nəcəfzadənin dediklərinə "Bir cənub şəhərində", "Bizim Cəbiş müəllim", "Dəli Kür", "Ad günü", "Yaramaz", "Gün keçdi" və bəzi başqa ekran əsərlərimizi onlardakı maraqlı xarakterlər, sərrast rejissor yozumu və təkrarsız aktyor ifasına görə əlavə edə bilərik.

Ədəbiyyatımıza gəlincə isə burda seçim daha böyük ola bilər - nağıllardan başlamış son dövrün ədəbi qəhrəmanlarınadək. Doğrudur, dənizkənarı parkda nağıl qəhrəmanlarımızı, M.F.Axundovun, C.Məmmədquluzadənin əsərlərindəki personajları əks etdirən fiqurlar var. Amma bu alabəzək fıqurlar, sadəcə, uşaq attraksionunun bir tərkib hissəsidir. Halbuki onların hər biri ayrıca, müvafiq bir guşəya layiqdir. Məgər Mirzə Cəlilin "Poçt qutusu", "Danabaş kəndinin əhvalatları", "Ölülər"i, "Dəli yığıncağı" və digər klassiklərimizin toxunduğu mətləblər, yaratdıqları səciyyəvi personajlar xalqını həm tanımaq, həm də tanıtmaq baxımından əvəzsiz olduqları üçün çeşidli diqqət və ehtirama layiq deyillərmi? Nəhayət, belə heykəltəraşlıq fıqurları gənc nəslin dünyagörüşünün, milli mənliyinin formalaşmağında da mütləq öz xidmətini göstərə bilər.

Bu barədə “Həftə içi”nın müxbirinin sııalına Mədəniyyət və Turizm naziri Əbülfəs Qarayevin cavabı maraqlı oldu: "Təklif kimi çox dəyərlidir. Amma mən bu təklifı nə rədd, nə də qəbul edə bilərəm. Bildiyiniz kimi, ölkə başçısı bu yaxınlarda memarlıq abidələri və komplekslərinə aid sərəncam imzalayıb. Bu isə onların ınühafızəsinə, bərpasına və yenilərinin yaradılmasına yeni baxış və yanaşma deməkdir.

Mən deyərdim ki, nəinki ədəbi və kinematoqrafık heykəllər yaratmalıyıq, musiqi alətlərimizə də heykəllər, abidələr ucaltmalıyıq".

Həftə içi.- 2007.- 11 may.- S. 8.