Kəbutər

Kinematoqrafçılarımız Gürcüstandan döndülər

IFASC Azərbaycanda dörd layihə həyata keçirmək niyyətindədir

Cənubi Qafqazda Müstəqil Kinematoqrafçılar Birliyi (IFASC) Azərbaycan kinematoqrafçılarının dörd böyük layihəsini reallaşdıracaq.  Ən əvvəl onu qeyd edək bu təşkilat Cənubi Qafqaz ərazisinə daxil olan ölkələrin müstəqil kinematoqrafları ilə iş birliyinə başlayıb və həmin layihələrdə Ermənistanın iştirakı da istisna deyil. Cənubi Qafqaz ölkələrində kinonun inkişafına təkan vermək və yeni nəsil, necə deyərlər,   işləri dünya standartlarının tələblərinə cavab verəcək kinematoqraflar yetişdirməkdən ötrü təşkil olunmuş IFASC Azərbaycanı da diqqət mərkəzində saxlayıb. Kino işçiləri üçün müxtəlif treninqlər təşkil edən təşkilatın Azərbaycanda ekranlaşdırmaq istədiyi ssenarilər artıq müsabiqədən müsbət rəy alıb.   Şamil Əliyevin “Arxaik motivlər”, Mirbala Səlimlinin “Süd və İstiot”, İlqar Safatın  “Şöbə” və Teymur Daiminin “Nəfsdən uzaqlaşmaq” ssenariləri dünya kino tənqidçilərinin ixtiyarına verilib. Layihələrin müzakirəsi ilə bağlı Tbilisiyə dəvət olunan müəlliflər artıq ikinci dəfədir ki, Çerdamir Kolar, Kler Dans və Luçano Qlor kimi dünya kinosunun tanınmış simalarının mühazirələrinə qatılırlar. Məlumat üçün deyək ki, Çerdamir Kolar Oskar almış prodüsserlərdəndir. Onun (“Niçiya zemlya”) filmi prodüser işinə görə bu mükafata təqdim olunub.  Kler Dans da dünyaşöhrətli ssenarist ekspertlərdən sayılır. Yalnız Hollivudda “Bir vaxtlar Amerikada” filminin ekspertlərindən olduğunu xatırlatmaqla bu kinematoqraf haqqında məlumatı yekunlaşdıraq.  Amerika daha çox tamaşaçı cəlb etmək üçün macəra filmlərinə meyl etməyə başlayanda o, Hollivuddan imtina etdi və bəşəri dəyərlərin potriotluq etdiyi filmlərlə işləmək imkanı qazanmaq üçün Avropanı seçdi. Bu gün dünya kino aləmində Kler Dansın adının ekspert kimi göstərilməsi hər hansı bir layihənin vizit kartına çevrilir.

Belə ünlü simaların treninqlərinə qatılmaq şansı qazanmış rejissor Şamil Əliyev bunu sənət aləmində bəxti gətirmək adlandırır. Onun sözlərinə görə, ikinci mərhələni başa vuran bizimkiləri üçüncü dəfə daha çətin sınaqlar gözləyir. Dünya standartlarının tələblərinə tam cavab verəcək bir şəklə gətiriləcək ssenarilərin eyni zamanda büdcələrinin formalaşması da bu mərhələdə həyata keçriləcək.

- Səfər çox uğurlu oldu.  Mənim “Təsadüfi görüş”, Mirbala Səlimlinin “Odla qol-boyun”, İlqar Safatın  “Dağın nəvəsi” filmlərimiz nümayiş olundu. Deyim ki, dünyaşöhrətli kinematoqraflar filmlərimizin güclü olduğunu etiraf edirdilər.  Hər iki səfər treninqlərin keçirilməsi, necə deyərlər,  dünya kinosunun tələblərinə dərindən bələd olmaq,  ssenarilərlə bağlı məsləhətlər verməkdən ötrü təşkil olunmuşdu. Üçüncü mərhələyə artıq hazır ssenari ilə getmək, eyni zamanda bir də ekspertlərin rəyindən keçməliyik. Bütün bu görüş və treninqlərin məqsədi ssenarilərin dünya standarlarına uyğunlaşdırılması yükünü daşıyır.

Azərbaycan kino sənayesi olmasa da, filmlər çəkilir və həmin ekran əsərləri müxtəlif festivallara vəsiqə qazanır. Düzdür, hələ ki, Kann festivalında filmlərimizlə bağlı yaranan, sözün müsbət mənasında,  qalmaqalların şahidi olmamışıq, heç sərhədlərimizi üzü bəri adlayan “Oskar”ın da. Bütün bunlara baxmayaraq, kino məktəbinin inkişafı ilə bağlı respublikamızda müxtəlif layihələr və proqramlar həyata keçirilir, bir-birinin ardınca filmlər çəkilir. Dünya kinosu isə bizə tərəf baxmır ki, baxmır. Bəs onda dünya kinosu nə istəyir?

Sualımızı yenə də Şamil Əliyev cavablandırır:

- Tiflisdə azərbaycanlılarla bərabər Ulyana Kovala da treninqlərə qatılmışdı.  “Süd və İstiot” filminin ikinci prodüsseri kimi. Ola bilsin ki, həmin layihəyə Rusiya tərəfi də müəyyən investisiya qoysun. Ulyana Kovala rus kinosu haqqında informasiya verərək dedi ki,  maliyyə və kino sənayesinin qurulması cəhətdən köhnə SSRİ məkanında ən yaxşı vəziyyət Rusiyadadır. Köhnə sovet məkanında Pribaltika ölkələrini çıxmaq şərti ilə bu məkanda kinoinsdustriya, demək olar ki, yoxdur. Lakin dünya kinosu artıq Rusiyaya əvvəlki diqqəti göstərmir.  Rusiya kinosuna ildə 200 milyon dollar dövlət vəsaiti ayrılır. Faktiki olaraq nəzərdə tutulub ki, bu məbləğ yaxın zamanlar üçün bir milyarda çatdırılsın. İlk baxışdan hər şey əla görünür. Lakin pərdəarxası vəziyyət tamamilə başqadır. Dövlət özünün ayırdığı o vəsaitin mütləq özünün ideologiyası üçün sərf edilməsinə çalışacaq. Rus kinosu klassik nümunələri çıxmaq şərti ilə yalnız rus şovinizminin təbliğatına xidmət edir və burada seriallar da əsas yer tutur. Dünya kinosu isə belə məqamlardan həmişə qaçır. Bu gün ümumbəşəri dəyərlərə toxuna bilən kino qəbul edilir. Bu il öncə Kann festivalında iki rus filmi nümayiş olunub. Biri Sakurovun “Aleksandra”, digəri Ziryegentsevin “İzqnaniye” filmi idi. Nikita Mixalkov rus kino meydanında ən öndə gedən, hamıya meydan oxuyan bir şəxsiyyət olsa da onun filmi müsabiqədən keçə bilmədi. Dünya kinosunda ən kiçik məqama da fikir verirlər. Mixalkovun şovinist çıxışları onun yaradıcılığında da əks olunur. Bu da dünya kinosunun diqqətli nəzərlərindən yayınmadı. Sakurovu maliyyələşdirən mənbələrin çoxu dünyanın müxtəlif ölkələrindən idi. Bu mənada dünya kino məktəbində dövlətin kinonu maliyyələşdirməsi o qədər də tədqiq olunmur.

Bəs “Arxaik motivlər” layihəsinin maliyyə məsələsi hansı şəkildə həll ediləcək?

Şamil Əliyevin məlumatına görə filmlərin büdcə məsələləri prodüsserlərin üzərinə düşür. Özü isə rejissor olaraq vəsaitin Mədəniyyət Nazirliyindən alınmasının əleyhinə deyil.  Filmlərə Azərbaycandan investisiya qoyan olmasa xarici fondlara müraciət ediləcək.

Daha bir problem distribyuter məsələsidir ki, bu təcrübə Azərbaycanda, ümumiyyətlə, öyrənilməyib.

- Tutaq ki, çəkdiyimiz filmlər festivallara getdi,  deyək ki, hətta Oskar aldı, biz onları hansı öləkələrə sata biləcəyik? Bu məsələnin həlli üçün ikitərəfli müqavilələrin bağlanması vacibdir. Məlumdur ki, həmin layihələrin büdcəsini dövlət verir. Üç-dörd nəfərin zövqünə, istəyinə uyğun layihələrin həyata keçirilməsi, təbii ki, onları dünya səviyyəsinə çıxmağa qoymayacaq. Məsələn, Fransada hər filmin maliyyəsinin 17 faizini dövlət verir, qalanını müxtəlif fondlar həyata keçirir. Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi bu dəqiqə lobbiçilik etməlidir ki, Milli Məclisdə qərarlar qəbul edilsin ki, onlara əsasən Avropa ölkələri və ikitərəfli müqavilələr bağlansın. İkitərəfli layihələrin işlənməsi bu yaxınlarda ölkə başçısının kino ilə bağlı verdiyi xüsusi sərəncamda da öz əksini tapıb. İndiyə qədər istehsalın olmadığı əsas gətirilərək bu müqavilələri bağlamaq haqqında düşünməyiblər. İkinci bir tərəfdən birgə layihələrin həyata keçirilməsindən ötrü maksimum obyektivlik olmalıdır. Biz kinonu dünyanı işğal etmək, Avropanı bizim haqqımızda düşünməyə vadar etmək və millətimiz, tariximiz haqqında bilgi vermək üçün çəkirik. Amma bunu bacarırıqmı?

Mövzunun davamı kimi qeyd edək ki, Ekspert Şurasının yaradılması üçün hazırlıqlar gedir. Hazırlıqların yönümündən görünür ki, bu qurum olsa-olsa bugünkü Bədii Şuradan bir az fərqli olacaq. Çünki, indidən elan olunub ki, Mədəniyyət Nazirliyinin işçiləri də Ekspertlər Şurasında yer alacaqlar. Əslində isə Ekspert Şurasına Mədəniyyət Nazirliyinin işçiləri, ümumiyyətlə, qoşulmamalıdır. Və Şuranın tərkibi iki ildən bir dəyişilməli, o müddət ərzində üzvlərdən kiminsə layihəsinin gerçəkləşməsinə qadağa qoyulmalıdır.

Son olaraq onu deyək ki, IFASC tərəfindən seçilmiş dörd ssenarinin ekranlaşdırılması Nərimanfilm prodüsser Mərkəzi tərəfindən həyata keçiriləcək.

Yeni Azərbaycan.-2007.-22 may.-S.8.